UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

piastun

Chronologizacja

2 połowa XV w., SStp

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m1

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. piastun
 piastuni
piastunowie
 ndepr
piastuny
 depr
D. piastuna
 piastunów
C. piastunowi
 piastunom
B. piastuna
 piastunów
N. piastunem
 piastunami
Ms. piastunie
 piastunach
W. piastunie
 piastuni
piastunowie
 ndepr
piastuny
 depr

Pochodzenie

psł. *pěstunъ

Forma prasłowiańska jest rzeczownikiem odczasownikowym (nazwą wykonawcy czynności) od *pěstiti 'opiekować się, pielęgnować' z przyrostkiem *-unъ; zob. pieścić

1. księcia

Definicja

opiekun czyichś dzieci

Noty o użyciu

Używane w odniesieniu do dawnej przeszłości.

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Tradycja świat dawnych epok i wydarzenia historyczne

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Bieg życia narodziny i dzieciństwo

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:  opiekun

Połączenia

  • królewski piastun, średniowieczni piastunowie
  • piastun księcia
  • funkcja, zasługi piastuna

Cytaty

Wszyscy monarchowie potrafili docenić zasługi piastuna dla korony. Gdy następca tronu ukończył 2 lata wychowawca królewski otrzymał od królewskich rodziców złoty kielich.

źródło: NKJP: Bronisław Świderski: Słowa obcego, 1998

W otoczeniu Krzywoustego silne były wpływy stronników Sieciecha. Dotychczasowy piastun księcia - krewny palatyna, Wojsław - został w 1097 roku nowym komesem Wrocławia.

źródło: NKJP: Dariusz Piwowarczyk: Słynni rycerze Europy. Rycerze Chrystusa, 2007

Był pięćdziesięcioletnim wieśniakiem, przypominającym łysiejącego cherubina. Kiedyś piastun Daniela, potem jego osobisty służący. Uczył chłopca historii i legend rodu Learych [...]

źródło: NKJP: Jak błyskawice, Esensja, 07- 2006

Średniowieczni piastunowie opiekujący się chłopcami rycerskiego stanu twierdzili z kolei, że im wychowanek jest bardziej zacięty w potyczkach z rówieśnikami, odważny wobec koni, nie obawiający się burzy i ciemności, tym większa jest szansa, że wyrośnie na męża okrytego bojową chwałą.

źródło: NKJP: Bogna Wernichowska: Urodzeni dla sukcesu, Dziennik Polski, 2006-09-28

Składnia

bez ograniczeń + piastun +
(KOGO)

2. urzędu

Definicja

książk. 
osoba, która piastuje jakąś godność lub jakiś urząd

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Funkcjonowanie państwa urzędy i ich funkcjonowanie

Połączenia

  • piastun urzędu prezydenckiego, władzy państwowej, publicznej, sądowniczej...

Cytaty

Przestaje wszakże być korzystne, gdy piastun urzędu prezydenckiego podejmuje próby przełamywania wymogów i ograniczeń nakładanych nań przez konstytucję i przejmuje uprawnienia, które należą do innych organów państwa.

źródło: NKJP: Piotr Winczorek: Głowa w ramach, Polityka, 2008-10-11

[...] termin „suweren” (piastun władzy suwerennej) dotyczy podmiotu najwyższej (zwierzchniej) władzy w państwie.

źródło: NKJP: Piotr Winczorek: Wstęp do nauki o państwie , 1995

Przekazując prezydentowi funkcję najwyższego zwierzchnika armii zakładano najwyższy stopień niezależności i bezstronności politycznej tego urzędu (niezależnie od tego, kto będzie jego piastunem ).

źródło: NKJP: Marek Henzler: Pierwszy Żołnierz RP, Polityka, 2009-03-07

Każdy urząd nakłada na swego piastuna pewne obowiązki obywatelskie.

źródło: NKJP: Małgorzata Szejnert: Czarny ogród, 2007

Piastuni określonych stanowisk są nietykalni dla „dołów”. Mogą być głusi wobec ich żądań i obojętni na ich oceny.

źródło: NKJP: (Eugeniusz Piontek): Szansa, Prawo i Życie, 29, 1981

Składnia

bez ograniczeń + piastun +
(CZEGO)

3. niedźwiadek

Definicja

łow. 
młody niedźwiadek, który jest pod opieką matki

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat zwierząt zwierzęta drapieżne

CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat zwierząt zwierzęta leśne i polne

Cytaty

Ślady dwóch niedźwiedzi - mniejszego i większego - zauważono w okolicach Szerokiego Wierchu w Bieszczadach. - Najprawdopodobniej była to niedźwiedzica z piastunem, czyli rocznym niedźwiadkiem - powiedział „Dziennikowi” ratownik Grupy Bieszczadzkiej GOPR

źródło: NKJP: Budzą się niedźwiedzie, Dziennik Polski, 2003-03-10

Data ostatniej modyfikacji: 16.02.2016
Copyright© Instytut Języka Polskiego PAN