Chronologizacja
Odmiana
część mowy: przymiotnik
Stopień równy
liczba pojedyncza | |||||
---|---|---|---|---|---|
m1 | m2 | m3 | n1, n2 | ż | |
M. | arbitralny |
arbitralny |
arbitralny |
arbitralne |
arbitralna |
D. | arbitralnego |
arbitralnego |
arbitralnego |
arbitralnego |
arbitralnej |
C. | arbitralnemu |
arbitralnemu |
arbitralnemu |
arbitralnemu |
arbitralnej |
B. | arbitralnego |
arbitralnego |
arbitralny |
arbitralne |
arbitralną |
N. | arbitralnym |
arbitralnym |
arbitralnym |
arbitralnym |
arbitralną |
Ms. | arbitralnym |
arbitralnym |
arbitralnym |
arbitralnym |
arbitralnej |
W. | arbitralny |
arbitralny |
arbitralny |
arbitralne |
arbitralna |
liczba mnoga | ||||
---|---|---|---|---|
p1 | m1 ndepr | m1 depr | pozostałe | |
M. | arbitralni |
arbitralni |
arbitralne |
arbitralne |
D. | arbitralnych |
arbitralnych |
arbitralnych |
arbitralnych |
C. | arbitralnym |
arbitralnym |
arbitralnym |
arbitralnym |
B. | arbitralnych |
arbitralnych |
arbitralnych |
arbitralne |
N. | arbitralnymi |
arbitralnymi |
arbitralnymi |
arbitralnymi |
Ms. | arbitralnych |
arbitralnych |
arbitralnych |
arbitralnych |
W. | arbitralni |
arbitralni |
arbitralne |
arbitralne |
Pochodzenie
W polszczyźnie doszło do kontaminacji dwóch przymiotników: przejęto formę łac. arbitrālis 'rozjemczy, polubowny', a znaczenie łac. arbitrārius 'samowolny, arbitralny, niepewny'.
1.a wybór
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie wola, postawy, nastawienie człowieka wobec świata i życia
Połączenia
- arbitralny podział, sąd, sposób, wybór; arbitralna decyzja, władza; arbitralne kryteria, stwierdzenia
Cytaty
[...] Electra nie zawsze [...] była zachwycona [...] arbitralnym wyborem ojca, i w szkole wolała, żeby mówiono do niej Lecky lub Lucky. źródło: NKJP: Janina Kumaniecka: Saga rodu Słonimskich, 2004 |
|
Istotne jest pytanie, czy podział terytorialny państwa może być podziałem sztucznym, arbitralnym, czysto technicznym. źródło: NKJP: Piotr Winczorek: Wstęp do nauki o państwie, 1995 |
|
[...] istotą społeczeństwa jest arbitralny porządek organizacyjny, wyrażający się w przymusie prawnym i instytucjonalnym źródło: NKJP: Danuta Urbaniak-Zając: Pedagogika społeczna w Niemczech: stanowiska teoretyczne i problemy praktyki, 2003 |
|
Monarcha, który zawdzięczał tron poddanym, nie mógł sobie pozwolić na arbitralne rządy, zwłaszcza jeśli - jak Władysław Jagiełło - pragnął zapewnić sukcesję swoim synom. źródło: NKJP: Andrzej Chwalba: Obyczaje w Polsce: od średniowiecza do czasów współczesnych: praca zbiorowa, 2004 |
|
Jeśli moje zasady są arbitralne, to także arbitralnymi muszą być płynące z nich wnioski. źródło: NKJP: Paweł Lisicki: Pochwała konsekwencji, 1998 |
1.b człowiek
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie wola, postawy, nastawienie człowieka wobec świata i życia
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Usposobienie człowieka cechy charakteru, temperamentu, zdolności i umiejętności
Połączenia
- arbitralny rząd; arbitralna osoba, władza
Cytaty
Była osobą serdeczną, ale arbitralną i gwałtowną. źródło: NKJP: Kazimierz Wyka: Rzecz wyobraźni, 1959 |
|
Obaj są niezwykle ostrzy i arbitralni w ocenach. źródło: NKJP: Maria Kornatowska: Krytyk - to brzmi dumnie, Gazeta Wyborcza, 1994-04-29 |
|
Był to człowiek arbitralny, głośny, pozwalający sobie na dziwactwa i ekstrawagancje z racji faktu, ze zawsze znajdował się na szczycie społeczności [...]. źródło: Internet: marychna.witkowscy.net |