Chronologizacja
Wyraz poświadczony m. in. w tekście "Bogurodzicy", datowanym często na wiek XIII (niekiedy nawet na okres wcześniejszy), jednak jego najstarszy zachowany zapis pochodzi dopiero z 1407 r.
Odmiana
część mowy: przymiotnik
Stopień równy
| liczba pojedyncza | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| m1 | m2 | m3 | n1, n2 | ż | |
| M. | rajski |
rajski |
rajski |
rajskie |
rajska |
| D. | rajskiego |
rajskiego |
rajskiego |
rajskiego |
rajskiej |
| C. | rajskiemu |
rajskiemu |
rajskiemu |
rajskiemu |
rajskiej |
| B. | rajskiego |
rajskiego |
rajski |
rajskie |
rajską |
| N. | rajskim |
rajskim |
rajskim |
rajskim |
rajską |
| Ms. | rajskim |
rajskim |
rajskim |
rajskim |
rajskiej |
| W. | rajski |
rajski |
rajski |
rajskie |
rajska |
| liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|
| p1 | m1 ndepr | m1 depr | pozostałe | |
| M. | rajscy |
rajscy |
rajskie |
rajskie |
| D. | rajskich |
rajskich |
rajskich |
rajskich |
| C. | rajskim |
rajskim |
rajskim |
rajskim |
| B. | rajskich |
rajskich |
rajskich |
rajskie |
| N. | rajskimi |
rajskimi |
rajskimi |
rajskimi |
| Ms. | rajskich |
rajskich |
rajskich |
rajskich |
| W. | rajscy |
rajscy |
rajskie |
rajskie |
Pochodzenie
1. związany z rajem - biblijnym ogrodem
Definicja
Cytaty
1.a owoc
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Religia – kościół wyznania: zasady i prawdy wiary
Połączenia
- rajski owoc; wąż; rajskie drzewo, drzewko
Cytaty
|
Do pięknego, czerwonego jabłuszka przekonują nas przedstawiający raj średniowieczni i renesansowi artyści. Z Europy pogląd ten przeniósł się do Ameryki i odtąd rajski owoc - to zazwyczaj jabłko. źródło: NKJP: Zakazana morela, Dziennik Polski - Pejzaż, 2000-12-23 |
|
|
Sklepienie wspiera się na ciosowym filarze, z którego rozchodzą się promieniście żebra, tworzące motyw rajskiego drzewa życia - zapowiedzi nowego wiecznego Drzewa Życia, jakim był Krzyż Chrystusa. źródło: NKJP: Ryszard Dzieszyński: Wymaga napraw i konserwacji, Dziennik Polski -- Dom, 2000-09-13 |
|
|
Można by zadać również pytanie: w jakim to języku Adam nazywał paradujące przed nim rajskie zwierzęta? źródło: NKJP: Ewa Cechnicka: Znak Anny, 1997 |
|
|
[...] miłość [...] istniała od samego początku, od chwili stworzenia. Była obecna między biblijnymi rodzicami na długo przed zerwaniem owocu z rajskiego drzewa dobra i zła. źródło: NKJP: Zdzisław Józef Kijas: Niebo w domu Ojca, czyściec dla kogo, piekło w oddaleniu, 2010 |
1.b opis
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Religia – kościół wyznania: zasady i prawdy wiary
Połączenia
- rajski opis; rajska historia, opowieść
Cytaty
|
Augustyn skłaniał się raczej w kierunku dosłownego rozumienia opisu z Księgi Rodzaju 2, 8-10. Jeżeli nawet w fazie początkowej miałby pewne wątpliwości, wahając się, do której grupy tekstów zaliczyć biblijny opis raju, to w okresie późniejszym opowiedział się dość zdecydowanie za realnym odczytaniem rajskiego opisu. źródło: NKJP: Zdzisław Józef Kijas: Niebo w domu Ojca, czyściec dla kogo, piekło w oddaleniu, 2010 |
|
|
Pochwała pracy i modlitwy oraz potępienie lenistwa wydedukowane z rajskiej opowieści kładły fundament pod cywilizację Europy i etykę kapitalizmu. źródło: NKJP: Adam Szostkiewicz: Adam z Edenu, Polityka, 2002-12-21 |
1.c krajobraz
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie słownictwo oceniające
Połączenia
- rajski krajobraz, pejzaż, widok, zakątek; klimat; kwiat; rajska dolina, kraina, wyspa; rajskie miejsce
- prawdziwie rajski
Cytaty
|
Mój dziadek [...] natrafił na długą, zieloną łąkę, otoczoną lasami i górami. Przypominała wręcz rajską dolinę. źródło: NKJP: Magdalena Strzałkowska: Każdy jest, jaki jest, Polityka, 2001-07-14 |
|
|
Roztocze i jego „przedpole” wygląda jak rajska kraina: łagodne wzniesienia, rozległe przestrzenie, nie zniszczone przez człowieka lasy, wręcz nadmiar czystego powietrza. źródło: NKJP: (WALD): Nie obroniły się same..., Dziennik Polski - Podróże, 2003-07-12 |
|
|
Lśniąca jak rybia łuska woda i osada wczepiona między skały w zakolu wąskiej plaży. Rajski pejzaż, w którym 25 lat temu urządzono piekło. źródło: NKJP: Maciej Stasiński: Chile, Gazeta Wyborcza - Magazyn, 1998/09/04 |
|
|
„Przyjeżdżajcie na niezapomniany wypoczynek w rajskim zakątku ziemi!” Tu następują zdjęcia przestronnych, niemal pustych plaż, zielonych gór, błękitnego morza. źródło: NKJP: Krystyna Kurczab-Redlich: Głową o mur Kremla, 2007 |
|
|
Armenia, właściwa ojczyzna Ormian, rozpościera się na wysokim, niezbyt urodzajnym, a bezwodnym płaskowyżu, gdzie upały podczas lata i mrozy podczas dość długiej zimy w równym stopniu są ciężkie i dokuczliwe. Tam nie ma owych rajskich krajobrazów, z których słynie Gruzja, nie ma tego bogactwa płodów. źródło: NKJP: Po cholewach..., Dziennik Polski - Magazyn, 1999-11-19 |
1.d życie
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie słownictwo oceniające
Połączenia
- rajska młodość; rajskie dzieciństwo, życie; rajskie czasy
Cytaty
|
Bóg zamknął przed człowiekiem dostęp do „drzewa życia” – przed ogrodem Eden postawił Cherubiny i połyskujący, ognisty miecz, by strzec drogi do drzewa życia. Ta tragedia stała się udziałem całej ludzkości. Odtąd mogła ona tylko wspominać o rajskich czasach i marzyć o złotym wieku. źródło: NKJP: Tadeusz Loska SJ: Wszystkie moje źródła są w Tobie : nabożeństwa eucharystyczne : godziny święte-spotkania modlitewne. Tom 3., 1999 |
|
|
Dobrze ci się powodzi, chłopie! - westchnął Felek. - Rajskie życie masz. źródło: NKJP: Jerzy Andrzejewski: Popiół i diament, 1948 |
|
|
Myślę, że moje prawdziwe życie zaczęło się właśnie wtedy, gdy spotkałem ojca. Zniknęło szczęście, skończyło się rajskie dzieciństwo. źródło: NKJP: Carlos Marrodan-Casas; Tłumaczyła Agnieszka Kuehnl-Kinel:Uciec z niewoli rasy, narodu, fanatyzmu, Gazeta Wyborcza, 1996-12-28 |
|
|
Zamiast kąpać się w dobrobycie teraz, gdy uciekają siły, i odcinać kupony od życiowych osiągnięć, mogę tylko wspominać niegdysiejsze czasy. Przeżyłem rajską młodość i od trzydziestu lat za nią pokutuję. źródło: NKJP: Jerzy Stawiński: Piszczyk, 1997 |
|
|
Kalif Mutawakkil (846-861) miał w swoim pałacu żółtą salę. Podłoga była wykładana drewnem sandałowym, ściany obite żółtą satyną, stoły ozdabiały melony i pomarańcze, woda źródlana barwiona była szafranem, a goście pili wino o barwie złota. Rajskie czasy skończyły się gwałtownie wraz z barbarzyńskim najazdem Mongołów w XII wieku. źródło: NKJP: Radwan: Wojna cywilizacji, Dziennik Polski - Pejzaż, 2001-09-15 |
1.e szczęście
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie słownictwo oceniające
Połączenia
- rajski stan równości; rajska błogość, harmonia, niewinność, sielanka, szczęśliwość; rajskie szczęście; rajskie rozkosze
Cytaty
|
[...] stara się opowiedzieć o płaczu natury pozbawionej rajskiej harmonii, wprowadzonej przez Lucyfera w stan dzikości. źródło: NKJP: Jan Tomkowski: Ciemne skrzydła Ikara. Eseje o rozpaczy, 2009 |
|
|
[...]Polak - bo się w Polsce urodziłem, wychowałem, nauczyłem; bo w Polsce byłem szczęśliwy i nieszczęśliwy; bo z wygnania chcę koniecznie wrócić do Polski, choćby mi gdzie indziej rajskie rozkosze zapewniono. źródło: NKJP: Karol Mórawski: Kartki z dziejów Żydów warszawskich, 1993 |
|
|
Rajskie szczęście to niezakłócona niczym świadomość ideału, życie bez zła, a co za tym idzie - pewność każdego kroku, zupełna nieznajomość lęku, stresu, może nawet choroby. źródło: NKJP: Włodzimierz Kowalewski: Bóg zapłacz!, 2000 |
|
|
Cisza i spokój rozpościerały się nad wielką rzeką, a niezmierna ilość ptactwa zarówno w powietrzu jak wśród gałęzi nadbrzeżnych drzew mogła nasunąć myśl o rajskiej sielance. źródło: NKJP: Arkady Fiedler: Biały Jaguar, 1990 |
|
|
Zatem to nie utopijne hasło „zniesienia klas” społecznych umożliwi nam (kiedy?) przeżycie rajskiego stanu równości, ale dostępna każdemu - i w każdej chwili, także teraz - zdolność pokochania wszystkich. źródło: NKJP: Bronisław Świderski: Asystent śmierci. Powieść o karykaturach Mahometa, o miłości i nienawiści w Europie, 2007 |
2. zaświaty
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Religia – kościół wyznania: zasady i prawdy wiary
Połączenia
- rajska nagroda; rajskie królestwo, szczęście; rajskie rozkosze; bramy; zaświaty
Cytaty
|
Za drzwiami gabinetu szpital ożywa pojedynczymi dzwonkami. To dźwięczy nadzieja przebudzonych pacjentów, że może dzisiaj zapukają do rajskich bram. źródło: NKJP: Mariusz Sieniewicz: Miasto szklanych słoni, 2010 |
|
|
Przebywając w stanie czyśćcowym, dusza uwalnia się z ziemskich przywiązań i już nieznacznie smakuje rajskich rozkoszy, których pełnię zakosztuje dopiero po zupełnym oczyszczeniu. źródło: NKJP: Zdzisław J. Kijas: Czyściec, 2003 |
|
|
Rządy w tym rajskim królestwie ma sprawować Chrystus przy pomocy 144 tysięcy wybranych, którzy razem z Nim będą jako duchy przebywać w niebie. źródło: NKJP: Stanisław Jasionek: Rodzinny przewodnik po życiu wiarą, 2009 |
|
|
Od czasu do czasu prostowaliśmy zgarbione nad szpadlami grzbiety i patrzyliśmy z dołu na dookolne otoczenie, na bajkowy mostek lekko górujący tuż nad nami jak wizytówka przyszłej rajskiej nagrody za wszystkie nasze w dole, tu na ziemi, trudy i cierpienia. źródło: NKJP: Edward Stachura: Cała jaskrawość, 2006 |
|
|
Jak przedstawiano piekło? W traktatach teologicznych akcentowano jego dramat w postaci carrentio beatificae, czyli pozbawienia możliwości oglądania Trójcy Świętej. To z kolei oznaczało, że potępieni pozbawieni są rajskich radości, które starano się odmalować aż nazbyt realistycznie. źródło: NKJP: Zdzisław Józef Kijas: Niebo w domu Ojca, czyściec dla kogo, piekło w oddaleniu, 2010 |