UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

szkaplerz

Chronologizacja

1610, Kart XVII-XVIII

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	szkaplerz	szkaplerze
D.	szkaplerza	szkaplerzy
C.	szkaplerzowi	szkaplerzom
B.	szkaplerz	szkaplerze
N.	szkaplerzem	szkaplerzami
Ms.	szkaplerzu	szkaplerzach
W.	szkaplerzu	szkaplerze

Pochodzenie

łac. śred. scapularis (vestis) '(szata) noszona na plecach'

1. zakonny

Definicja

zakładany przez zakonników na habit długi, prostokątny kawałek sukna z okrągłym otworem na środku, okrywający piersi i plecy

Noty o użyciu

Używane w nazwach własnych, np. Bractwo Szkaplerza Karmelitańskiego , Bractwo Szkaplerza Najświętszej Maryi Panny z Góry Karmel .

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Religia – kościół sakramenty i obrzędy religijne

Połączenia

biały, brązowy, czarny szkaplerz; szkaplerz karmelitański
habit ze szkaplerzem
mieć szkaplerz

Cytaty

Trapiści noszą biały wełniany habit. Na niego nakładają czarny szkaplerz, czyli prostokątny kawał sukna z otworem na głowę, połączony z czarnym kapturem.

źródło: NKJP: Krystyna Jarząbek: Życie w milczeniu, Wiedza i Życie, 1996

1 stycznia 1572 r. papież Pius V usankcjonował istnienie Zakonu Braci Szpitalnych (bonifratrów) [...]. Strojem zakonnym stał się habit wraz z nałożonym na wierzch długim, sięgającym kolan, szkaplerzem.

źródło: NKJP: Marzena i Tadeusz Woźniakowie: Bonifratrzy, czyli dobrzy bracia, Trybuna Śląska, 2003-01-31

Ubrani w białe habity z czarnymi szkaplerzami mnisi nie tylko modlili się, ale dbali również o rozwój architektury i nowoczesnego na ówczesne czasy rolnictwa.

źródło: NKJP: Stanisław Zasada: Z jabłkiem bez koron, Gazeta Poznańska, 2004-11-27

2. świecki

Definicja

połączone tasiemką dwa prostokątne kawałki sukna z wizerunkami Maryi i Chrystusa, noszone pod ubraniem przez osoby świeckie tak, że jeden znajduje się na piersiach, a drugi na plecach

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Religia – kościół sakramenty i obrzędy religijne

Połączenia

poświęcić; otrzymać, przyjąć; nosić szkaplerz; nakładanie szkaplerza

Cytaty

Ludzie świeccy nie noszą habitu, ale mały szkaplerz materialny z wełny, z jednej strony z wizerunkiem Maryi, a z drugiej, na plecach, z Sercem Bożym. Przykrywa ona plecy i piersi.

źródło: NKJP: Karmelici - bracia Maryi, Dziennik Polski, 2001-05-26

[...] w miejsce sukiennego szkaplerza zaczęto nosić medaliki [...] oraz krzyżyki, które stały się symbolem wiary chrześcijańskiej. Jednak ani medaliki, ani krzyżyki nie przejęły znaczenia szkaplerza jako szaty zapewniającej opiekę Maryi w chwili śmierci.

źródło: NKJP: Zbigniew Iwański: Mały przewodnik po tradycjach chrześcijańskich w Krakowie, 2009

Dla osób świeckich wprowadzono do użytku małe szkaplerze. Zmniejszona wersja szkaplerza karmelitańskiego (lub brązowego) składa się z dwóch małych prostokątów sukiennych (najczęściej wełnianych) związanych dwiema tasiemkami.

źródło: NKJP: Internet

3. medalik

Definicja

wykonany z płótna lub metalu dwustronny medalik z wizerunkami Maryi i Chrystusa, noszony na szyi przez katolików

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Religia – kościół sakramenty i obrzędy religijne

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:

medalik

Cytaty

Na szyi noszą szkaplerze na rzemyku.

źródło: NKJP: Edyta Gietka: Nie pożądaj żony swojej, Polityka, 2008-04-26

Jednego razu skuli mu gębę, uszami puścili krew, zabrali miedziany szkaplerz na łańcuszku.

źródło: Jerzy Łukosz: Afgański romans, 1997 (books.google.pl)

Szkaplerz jest to medalion zakładany na szyję wykonany z płótna koloru brązowego: z jednej strony jest wizerunek Matki Bożej Szkaplerznej, a na drugiej wizerunek Najświętszego Serca Pana Jezusa.

źródło: NKJP: Kazimierz Saługa: Ocalić od zapomnienia, Co Tydzień Jaworzno, 2005-01-01

Data ostatniej modyfikacji: 07.10.2021