UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

figiel

Chronologizacja

SPXVI, SKN: (inne znaczenie), SJPXVII, STR: (inne znaczenie), SL, SWil, SJPWar, SJPDor, SJPSz, SJPDun, ISJP, PSWP, USJP

Pochodzenie

może śr.-w.-niem. vigilje

z łac. śred. vigiliae 'nocne czuwanie, hałaśliwe nocne obchodzenie domów i kościołów, czuwanie przy zmarłych połączone z pijatykami, czarami, gusłami'

1. żart

Definicja

to, co robi się, by kogoś rozbawić

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Czas wolny rozrywka

Relacje znaczeniowe

synonimy:  dowcip, facecja, kawał, psikus, żart

Połączenia

  • niewinny; udany; złośliwy figiel
  • psoty i figle
  • obrażony, urażony figlem
  • gotowy do figli/figlów
  • figiel udał się komuś; figle się kogoś trzymają
  • komuś zachciewa się figlów
  • zrobić, spłatać, wypłatać komuś figla; płatać, robić, stroić, wyprawiać figle

Cytaty

Uspokojona małpka potrafi pięknie się bawić, a kiedy ma dobry humor, jej figle każdego rozśmieszą.

źródło: KWSJP: Hanna Jurczak-Gucwińska: Zwierzęta w moim domu, 1975

Zrzucono mnie ze spadochronem nad twoim schroniskiem - zażartował przybyły, zresztą zawsze trzymały się go figle i lubił żartować.

źródło: KWSJP: Alfons Filar: Śladami tatrzańskich kurierów, 1995

Nie poczuł się ani oszukany, ani nawet urażony figlem, jaki mu spłatała.

źródło: KWSJP: Ryszard Lassota: Tajemnica, 1978

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m2, m3

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. figiel
 figle
D. figla
 figli
figlów
C. figlowi
 figlom
B. figla
rzadziej figiel
 figle
N. figlem
 figlami
Ms. figlu
 figlach
W. figlu
 figle

2. losu

Definicja

niespodziewane zdarzenie powodujące niemiłe zaskoczenie

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie słownictwo oceniające

Połączenia

  • brzydki, nieprzyjemny, paskudny, przykry, złośliwy figiel
  • figiel losu, pamięci
  • coś spłatało, wypłatało, zrobiło komuś figla; coś płata, robi komuś figle

Cytaty

Pamięć spłatała mu figla, zamazując realny obraz i nakładając nań mapę ze wspomnień [...].

źródło: KWSJP: Monika Piątkowska: Krakowska żałoba, 2006

Pogoda spłatała figla filmowcom, którzy nie byli przygotowani do zimowych plenerów.

źródło: KWSJP: Grażyna Mróz: Jak to Bohun z Horpyną do Zubrzycy zjechali, 1997, prasa

Życie potrafi spłatać takiego figla, że człowiek nie wie gdzie ma nogi, a gdzie głowę.

źródło: KWSJP: Wiesława Maria Korczyńska: Wróć..., 2001

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m2, m3

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. figiel
 figle
D. figla
 figli
figlów
C. figlowi
 figlom
B. figla
rzadziej figiel
 figle
N. figlem
 figlami
Ms. figlu
 figlach
W. figlu
 figle

Składnia

bez ograniczeń + figiel +
CZEGO

3. zabawa

Definicja

coś, co robi się dla własnej przyjemności i przyjemności tego, z kim się tę czynność wykonuje

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Czas wolny rozrywka

Relacje znaczeniowe

synonimy:  zabawa

Połączenia

  • beztroskie figle
  • figle z delfinem, z rówieśnikami, z zabawkami
  • urządzać figle z kimś/ z czymś

Cytaty

Ksawery patrzył w górę, przyglądał się figlom chmurki z księżycem.

źródło: KWSJP: Aleksander Minkowski: Czterdziestu na górze, 1961

Chłopiec wchodził do wody na taką głębokość, aby delfin mógł dać pod niego nura i wziąć go na grzbiet. Zaczynały się wtedy przejażdżki i wesołe figle chłopca z delfinem.

źródło: KWSJP: Jadwiga Wernerowa: Sekrety delfinów, 1972

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m2, m3

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. figiel
 figle
D. figla
 figli
figlów
C. figlowi
 figlom
B. figla
rzadziej figiel
 figle
N. figlem
 figlami
Ms. figlu
 figlach
W. figlu
 figle

Inne uwagi

Zwykle lm

Składnia

bez ograniczeń + figiel +
KOGO/CZEGO + z + KIM/CZYM

4. pieszczota

Definicja

pieszczota erotyczna

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego seksualność

Relacje znaczeniowe

synonimy:  pieszczota

Połączenia

  • bezwstydne, erotyczne, łóżkowe, nocne, wszeteczne figle
  • figle z kobietą, z młodzieńcem...
  • figle na łóżku; w łóżku
  • ochota na figle

Cytaty

No niech pan sam powie, ile pan słyszał [...] historii o wspaniałych nocnych figlach, słodkich pieszczotach. O tym się nie mówi.

źródło: KWSJP: Marek Soból: Mojry, 2005

[...] swoje lata mam, życie rozumiem, ale na takie figle damsko męskie z doskoku to ja nie mam czasu [...].

źródło: KWSJP: Zofia Bystrzycka: Kontuzja, 1976

Jak dowodzą badania, marzenia o rzeczach przyjemnych - jak choćby bezwstydne figle ze śniadym przystojniaczkiem [...] potrafią podnieść współczynnik błogostanu.

źródło: KWSJP: Marta Jesionowska: Sposób na dobry dzień, prasa, 2000

[...] powracały wspomnienia zabaw i figli z Albinem, tych miłych przelotnych zbliżeń naszych ciał pod ciepłą ulewą natrysku [...].

źródło: KWSJP: Andrzej Czcibor-Piotrowski: Cud w Esfahanie, 2001

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m2, m3

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. figiel
 figle
D. figla
 figli
figlów
C. figlowi
 figlom
B. figla
rzadziej figiel
 figle
N. figlem
 figlami
Ms. figlu
 figlach
W. figlu
 figle

Inne uwagi

Zwykle lm

Składnia

bez ograniczeń + figiel +
z + KIM

Frazeologizmy

o mały figiel
psie figle
małpie figle
Data ostatniej modyfikacji: 31.01.2014
Copyright© Instytut Języka Polskiego PAN