Chronologizacja
1. matowość
Definicja
Noty o użyciu
Wyraz używany także w znaczeniu przymiotnikowym, np. kolor mat, czyli kolor matowy.
Pochodzenie
niem. matt
Kwalifikacja tematyczna
KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii kolory i światło
Połączenia
- mat farby; bieli, czerni, czerwieni...
- połysk i mat
Cytaty
|
Uwielbiam kontrast lśnienia i matu, to bardzo piękne zestawienie, a w dodatku kryje ukrytą prawdę o moim życiu, życiu skromnej dziewczyny w świecie glamour. źródło: NKJP: Jacek Dehnel: Balzakiana, 2008 |
|
|
Połyskliwość jedwabi i głęboki mat aksamitu, światło załamujące się w miękkich draperiach, falbanki, koronki, kapelusze (bądź fryzury) zamykające sylwetkę, piękne wnętrza stanowiące oprawę - to było to, co Karpiński malował z uczuciem i wyczuciem. źródło: NKJP: Sztuka młodopolskich salonów, Dziennik Polski, 2002-07-19 |
|
|
Ślad rzeźbiarskich zamiłowań w jej pracach to osiąganie optycznego efektu głębi, wklęsłości, wypukłości przez odpowiednią fakturę, kolor, blask i mat nici jedwabnych, bawełnianych, wełnianych, szorstkich i z połyskiem. źródło: NKJP: Igiełką i obiektywem, Dziennik Polski, 2002-03-11 |
|
|
Zdjęcia z wykorzystaniem światłocienia: jest ciemność i fajerwerki, szarość deszczu i jaskrawe wybuchy aut, połysk szyb i mat tła. źródło: NKJP: Władysław Cybulski: „Zasady walki”, Dziennik Polski, 2000-12-22 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | mat |
maty |
|
| D. | matu |
matów |
|
| C. | matowi |
matom |
|
| B. | mat |
maty |
|
| N. | matem |
matami |
|
| Ms. | macie |
matach |
|
| W. | macie |
maty |
2. w szachach
Definicja
Pochodzenie
ar. māt 'umarł'
Kwalifikacja tematyczna
CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Czas wolny gry i zabawy
Połączenia
- szat i mat
- dać, dostać mata
Cytaty
|
[...] pod domkiem Kruków zebrała się już spora grupka chętnych na turniejowe szachy i maty. [...] Zdziwiony inżynier zapewnił zebranych, że w życiu nie grał w szachy (…). źródło: NKJP: Zbigniew Bartuś: Przypadki inż. Kruka, Dziennik Polski, 1998-04-17 |
|
|
Siedział w parku i jak gdyby nigdy nic grał w szachy z brodatym staruszkiem. [...]. – Szach i mat! – powiedział, przesuwając hetmana i patrząc mi prosto w oczy. źródło: NKJP: Małgorzata Saramonowicz: Sanatorium, 2005 |
|
|
Nic dziwnego, że Oschewalla popełniał błąd za błędem i kiedy groził mu mat w sześciu ruchach, położył na szachownicy króla, poddając partię. źródło: NKJP: Marek Krajewski: Dżuma w Breslau, 2007 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m2
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | mat |
maty |
|
| D. | mata |
matów |
|
| C. | matowi |
matom |
|
| B. | mata |
maty |
|
| N. | matem |
matami |
|
| Ms. | macie |
matach |
|
| W. | macie |
maty |
3. osoba
Definicja
Pochodzenie
hol. maat
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Wojsko i wojna osoby związane z wojskiem i wojną
Relacje znaczeniowe
| hiperonimy: | podoficer |
Cytaty
|
Leżący na dnie okręt pierwsi zobaczyli: kapitan Majcak, mat Mironow i starszy sierżant Pietuchow. źródło: NKJP: Bezradni ratownicy, Dziennik Polski, 2000-11-24 |
|
|
Z przeszło 100 zagranych ról najważniejsze zagrał Jabczyński właśnie wtedy: Kapitan w „Indyku”, Gruby w „Na pełnym morzu” znów u Mrożka [...] i mat Urban w „Huraganie na Cainie” [...]. źródło: NKJP: O, rany Julek!, Dziennik Polski, 2001-02-09 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m1
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | mat |
maci |
ndepr |
| maty |
depr | ||
| D. | mata |
matów |
|
| C. | matowi |
matom |
|
| B. | mata |
matów |
|
| N. | matem |
matami |
|
| Ms. | macie |
matach |
|
| W. | macie |
maci |
ndepr |
| maty |
depr |