UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

ochmistrzyni

Chronologizacja

1 połowa XVII w., Kart XVII-XVIII

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. ochmistrzyni
ochmistrzynie
D. ochmistrzyni
ochmistrzyń
C. ochmistrzyni
ochmistrzyniom
B. ochmistrzynię
ochmistrzynie
N. ochmistrzynią
ochmistrzyniami
Ms. ochmistrzyni
ochmistrzyniach
W. ochmistrzyni
ochmistrzynie

Pochodzenie

Od: ochmistrz

1. na statku

Definicja

żegl. 
kobieta pełniąca funkcję oficera w działem hotelowym, administracyjnym lub gospodarczym statku

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK I TECHNIKA Transport transport wodny

Cytaty

Gdy dotarli do portu, czekała już na nich policja zawiadomiona przez ochmistrzynię statku.

źródło: NKJP: xx: Kraj w skrócie, Dziennik Zachodni, 2009-03-19

Mężczyźni pracowali na promie dopiero od 12 dni, jednak w tym czasie do ochmistrzyni statku wpływały skargi na ich opryskliwe zachowanie względem pasażerów [...].

źródło: mak: Ochroniarze promu napadli na pasażera, 2009-03-18 (trojmiasto.pl)

Jeszcze w lecie 1939 roku, po ukończeniu Wyższej Szkoły Gospodarczej pod Lwowem, marzyła, że zostanie ochmistrzynią na statku pasażerskim; panienki z dobrych domów, znające języki, z towarzyską ogładą, były tam mile widziane.

źródło: Wacław Krupiński: Historie z pierwszych stu lat Kiki, Dziennik Polski, 2014-08-16 (dziennikpolski24.pl)

2. na dworze

Definicja

w dawnej Polsce kobieta sprawująca nadzór nad żeńską częścią służby króla lub magnata, opiekująca się jego dziećmi, a także pełniąca inne funkcje

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Zasady współżycia społecznego stosunki, grupy i organizacje społeczne

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Tradycja świat dawnych epok i wydarzenia historyczne

Połączenia

  • ochmistrzyni dworu, królowej

Cytaty

Otrzymała funkcję ochmistrzyni królowej, najwyższą dostępną kobiecie.

źródło: NKJP: Madame Voisin, Dziennik Polski, 2002-03-09

W swojej bogatej korespondencji Maria Teresa ani razu nie wspomniała o matce. Jej miejsce zajęła wychowawczyni Marii, ochmistrzyni dworu [...], zwana przez księżniczkę „Mammi” .

źródło: NKJP: Internet

Nie gniewajcie się na mnie, siostrzyczki,
Podaruję wam złote trzewiczki
I z obu was uczynię
Królewskie ochmistrzynie.

źródło: NKJP: Jan Brzechwa: Baśnie i poematy, 1945

3. gospodyni

Definicja

w dawnych czasach kobieta zarządzająca gospodarstwem w bogatym domu

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Zasady współżycia społecznego stosunki, grupy i organizacje społeczne

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Tradycja świat dawnych epok i wydarzenia historyczne

Relacje znaczeniowe

synonimy:  klucznica
hiperonimy:  gospodyni

Cytaty

Powierzył jej rolę ochmistrzyni i opiekunki. Nauczyła się wykonywać wszelkie jego polecenia [...]. Cała ulica wiedziała, że pracuje u pana artysty, i była z tego dumna.

źródło: NKJP: Jan Brzechwa: Opowiadania drastyczne, 1966

Oglądałem „Tajemniczy ogród” po raz drugi w sali pełnej dzieci. Pamiętam ich triumfalny śmiech w scenie poniżenia ochmistrzyni [...].

źródło: NKJP: Tadeusz Sobolewski: Dziś premiera, Gazeta Wyborcza, 1994-01-28

Ochmistrzyni, czyli po prostu gospodyni, była prawą ręką pani lub w ogóle zastępowała ją w prowadzeniu domu. Musiała zasługiwać na bezwzględne zaufanie, dzierżyła bowiem klucze do spiżarni, miała więc dostęp do wszystkich zapasów.

źródło: NKJP: Irena Domańska-Kubiak: Zakątek pamięci: życie w XIX-wiecznych dworkach kresowych, 2004

Podobnie jak pan dziedzic, mógł pan komendant każdego ze swoich poddanych wziąć sobie do usług w charakterze lokaja, kucharza, cyrulika albo błazna (mógł nawet założyć cały teatr pańszczyźniany, jeśli miał ochotę), mógł każdą bandoskę uczynić swoją ochmistrzynią, nałożnicą albo dziewką służebną.

źródło: NKJP: Aleksander Sołżenicyn: Archipelag GUŁag, 1977

Na ogół nawet konserwatywni mężowie, jeżeli już oddają swoim żonom pieczę nad domem i dziećmi, traktują te żony raczej jak ochmistrzynie niż proste służące - czyli w miarę możliwości zaopatrują je w niezbędne zasoby (co dziś oznacza przede wszystkim pieniądze) i godzą się na to, aby dysponowały nimi wedle uznania.

źródło: NKJP: Zofia Milska-Wrzosińska: Para z dzieckiem, czyli niezupełnie poprawne politycznie uwagi o rodzicielstwie, 2005

Data ostatniej modyfikacji: 27.03.2017
Copyright© Instytut Języka Polskiego PAN
Open toolbar

Menu dostępności

  • Powiększ tekst

  • Zmniejsz tekst

  • Wysoki kontrast

  • Resetuj