UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

gramatyka

Chronologizacja

1528, SPXVI

Pochodzenie

łac. grammatica

z gr. grammatikḗ 'nauka (sztuka) pisania i czytania'

1.a nauka

Definicja

jęz.

dział językoznawstwa zajmujący się zagadnieniami budowy, odmiany wyrazów (morfologii) i budowy wypowiedzeń (składni)

Noty o użyciu

Używane jako termin językoznawczy i różnie definiowane w zależności od założeń teoretycznych danego opisu języka. Używane także jako składnik terminów wielowyrazowych, np. gramatyka generatywna, gramatyka historyczna, gramatyka opisowa, gramatyka tekstu, których znaczenia należy szukać w pracach z zakresu językoznawstwa.

Wymowa

[gramatyka] lub pot. [gramatyka]

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność intelektualna człowieka działalność naukowa

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Język

Połączenia

gramatyka porównawcza

Cytaty

W dalszym ciągu utrzymuje się podział gramatyki na powszechną i szczegółową, czyli na językoznawstwo ogólne i wiedzę o konkretnych językach.

źródło: Zenon Klemensiewicz: O jẹzyku Adama Mickiewicza: stuḍia,1959 (books.google)

Rozwój myśli dialektologicznej złączony był z innymi działami językoznawstwa - z historią języka i gramatyką historyczną; ten związek charakterystyczny był zwłaszcza dla szkoły krakowskiej, gdzie historyczny aspekt języka był wciąż dominujący, a dane gwarowe służyły do interpretacji procesów języka ogólnego.

źródło: Bogdan Suchodolski, ‎Wiesław Bieńkowski, ‎Leszek Hajdukiewicz: Historia nauki polskiej: Dokumentacja bio-bibliograficzna, bibliografia dotycząca treści tomów I i II, Tom 7, 1999 (books.google)

Zarówno więc Barthes, jak i Todorov, postulując włączenie do gramatyki generatywnej poziomu wypowiedzi, kwestionowali tym samym tezę Greimasa, zgodnie z którą „znaczenie jest niezależne od sposobu, w jaki się manifestuje”.

źródło: Katarzyna Rosner: Semiotyka strukturalna w badaniach nad literaturą: jej osiągnięcia, perspektywy, ograniczenia, 1981 (books.google)

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	gramatyka	gramatyki
D.	gramatyki	gramatyk

C.	gramatyce	gramatykom
B.	gramatykę	gramatyki
N.	gramatyką	gramatykami
Ms.	gramatyce	gramatykach
W.	gramatyko	gramatyki

Inne uwagi

Zwykle lp

1.b przedmiot nauki

Definicja

jęz.

ogół zjawisk związanych z budową, odmianą wyrazów (morfologią) oraz składnią danego języka

Wymowa

[gramatyka] lub pot. [gramatyka]

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność intelektualna człowieka działalność naukowa

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Język

Cytaty

	We fleksji, a w szczególności we fleksji werbalnej (czasownikowej), mamy do czynienia niejednokrotnie ze zjawiskami, których miejsce jest raczej w słowniku, a nie w gramatyce. źródło: NKJP: Alicja Nagórko: Zarys gramatyki języka polskiego, 1996
	Z końcową oceną trzeba poczekać, aż producent pokaże wersję ostateczną - wówczas można poddać go gramatycznym torturom, by dowiedzieć się, na ile informatykom udało się przełożyć polską gramatykę na komputerowe algorytmy. źródło: NKJP: Stanisław M. Stanuch: Microsotf Office uczy się polskiej gramatyki, Gazeta Wyborcza, 1999-03-09
	Korespondencja w obcym języku zmuszała ucznia do poznawania słownictwa i gramatyki danego języka. źródło: NKJP: Andrzej Maciej Brzeziński: Polska Komisja Międzynarodowej Współpracy Intelektualnej (1924 - 1939), 2001
	Rdzennych Kaszubów jest ponad 340 tys., a około 150 tys. to pół-Kaszubi. Pielęgnują odrębny język, ale nie kwestionują związków z Polską. Ich język ma odmienną niż polski gramatykę, akcent i pisownię. źródło: NKJP: Grażyna Kuźnik: Paradują regiony, każdy innym krokiem, Dziennik Zachodni, 2006-12-08
	W niczym myśl, wyobraźnia ludzka nie przejawiły tyle inwencji, co w wynajdywaniu języków. Tysiące języków i gramatyk, miliony słów. Języki, które rodziły się i ginęły, które ciągle rodzą się i nadal giną. A także - języki martwe. źródło: NKJP: Ryszard Kapuścińsk: Lapidarium I-III, 2008

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	gramatyka	gramatyki
D.	gramatyki	gramatyk

C.	gramatyce	gramatykom
B.	gramatykę	gramatyki
N.	gramatyką	gramatykami
Ms.	gramatyce	gramatykach
W.	gramatyko	gramatyki

Inne uwagi

Zwykle lp

1.c przedmiot w szkole

Definicja

przedmiot w szkole poświęcony nauczaniu gramatyki jako nauki

Wymowa

[gramatyka] lub pot. [gramatyka]

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Edukacja i oświata szkoła

Cytaty

Na lekcjach gramatyki (i matematyki!) uczniowie przepisują przykłady i zadania z tablicy. Lekcje takie, zamiast stać się intensywnym treningiem, polegają na spisywaniu rozwiązań gotowych.

źródło: NKJP: Ocena przez palce, Dziennik Polski, 1999-08-27

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	gramatyka	gramatyki
D.	gramatyki	gramatyk

C.	gramatyce	gramatykom
B.	gramatykę	gramatyki
N.	gramatyką	gramatykami
Ms.	gramatyce	gramatykach
W.	gramatyko	gramatyki

Inne uwagi

Zwykle lp

1.d lekcja w szkole

Definicja

lekcja poświęcona nauczaniu gramatyki jako przedmiotu nauki

Wymowa

[gramatyka] lub pot. [gramatyka]

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Edukacja i oświata szkoła

Cytaty

- W ciągu tygodnia mamy trzy godziny gramatyki języka i dwie godziny literatury. Jednak w dziesiątej klasie język polski jest już przedmiotem fakultatywnym.

źródło: NKJP: (SeMi): Piękna lekcja patriotyzmu, Dziennik Bałtycki, 2001-01-05

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	gramatyka	gramatyki
D.	gramatyki	gramatyk

C.	gramatyce	gramatykom
B.	gramatykę	gramatyki
N.	gramatyką	gramatykami
Ms.	gramatyce	gramatykach
W.	gramatyko	gramatyki

1.e podręcznik

Definicja

podręcznik poświęcony gramatyce - nauce

Wymowa

[gramatyka] lub pot. [gramatyka]

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Język

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Środki masowego przekazu wydawnictwa

Cytaty

	Inicjatywie slawistów niemieckich (RFN) zawdzięczamy między innymi wydanie pierwszej polskiej gramatyki pióra Piotra Statoriusa (Cracoviae 1568 - Kolonia 1980) oraz, również pierwszego, słownika łacińsko-polskiego, który opracował Jan Mączyński (Królewiec 1564 - Kolonia 1973). źródło: NKJP: Janusz Tazbir: Długi romans z muzą Klio, 2007
	Zaprezentowany w gramatyce akademickiej opis jest próbą pogodzenia tradycji z wymaganiami współczesnej analizy morfologicznej. źródło: NKJP: Alicja Nagórko: Zarys gramatyki języka polskiego, 1996
	Przeczytała środkowy akapit i... nic nie zrozumiała, a przecież w gimnazjum uczyła się francuskiego. Wzięła słownik, gramatykę i powoli, strona po stronie, czytała. źródło: NKJP: Ewa Piłat: Nad dachami Krakowa, Dziennik Polski, 2008-08-14
	O różnicach między dialektami wschodnimi i zachodnimi można znaleźć skromne wzmianki w gramatykach historycznych języka polskiego, np. u Rosponda. źródło: NKJP: Internet

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	gramatyka	gramatyki
D.	gramatyki	gramatyk

C.	gramatyce	gramatykom
B.	gramatykę	gramatyki
N.	gramatyką	gramatykami
Ms.	gramatyce	gramatykach
W.	gramatyko	gramatyki

2. filmu

Definicja

książk.

ogół zasad i reguł, które rządzą jakimś zjawiskiem

Wymowa

[gramatyka] lub pot. [gramatyka]

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność intelektualna człowieka wytwory działań intelektualnych człowieka

Cytaty

Procesy te, nadto, nie układają się wcale postępująco i liniowo, lecz są - lekceważąc sobie wszelką regularność rytmów - zbiorem historycznych oscylacji, naprzemiennym układem ciągłości i zerwań, osiągnięć i regresów, gramatyk dialogu i gramatyk wrogości, rozbłysków światła i mrocznych fal.

źródło: NKJP: Zbigniew Mikołejko: Żywoty świętych poprawione, 2004

Autor „Aż na koniec świata” nie jest pierwszym, który zwrócił uwagę na zjawisko hiperinflacji obrazów. Przed nim o zagrożeniu komercjalizacją fotografii i ruchomych obrazów, o wyzuciu z treści i postawieniu na głowie estetyki i gramatyki filmu mówili teoretycy postmodernizmu z Jeanem Baudrillardem na czele.

źródło: NKJP: Janusz Wróblewski: Duch na wygnaniu, Polityka, 2007-10-27

To on między innymi stwierdził, że handel międzynarodowy jest wojną o niskiej intensywności, jednak wojną, która ma swoją gramatykę.

źródło: NKJP: Edwin Bendyk: Arytmetyka przetrwania, Polityka, 2008-03-15

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	gramatyka	gramatyki
D.	gramatyki	gramatyk

C.	gramatyce	gramatykom
B.	gramatykę	gramatyki
N.	gramatyką	gramatykami
Ms.	gramatyce	gramatykach
W.	gramatyko	gramatyki

Inne uwagi

Zwykle lp

Składnia

gramatyka

CZEGO

Data ostatniej modyfikacji: 11.12.2017