UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

przydomek

Chronologizacja

SJPXVII, STR, SL, SWil, SJPWar, SJPDor, SJPSz, SJPDun, ISJP, PSWP, USJP

Pochodzenie

Od wyrażenia przyimkowego przy domu; pierwotne znaczenie: 'to, co jest przy domu, przy rodzinie zamieszkującej dom, przy domownikach, to, co im przysługuje, do nich należy'; zob. dom

1. przezwisko

Definicja

nadana komuś lub czemuś dodatkowa nazwa, zwykle żartobliwa, złośliwa, albo przeciwnie - będąca wyrazem podziwu i szacunku

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Zasady współżycia społecznego stosunki, grupy i organizacje społeczne

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:  nazwa

Połączenia

  • przydomek przylgnął do kogoś
  • dorobić się przydomka
  • dać, nadać, przyznać komuś przydomek; otrzymać, uzyskać, zdobyć, zyskać; nosić; wymyślić przydomek
  • obdarzyć; ochrzcić kogoś przydomkiem

Cytaty

Zawsze groził pracownikom pistoletem maszynowym Uzi. Zasłaniał twarz gazetą, więc funkcjonariusze nadali mu przydomek „Gazeciarz”.

źródło: NKJP: Rolnik obrobił 14 mazowieckich banków, Tygodnik Ciechanowski, 2007-10-03

Kiedyś chodził o kulach, ale potem gdzieś wyjechał i wrócił już z przyprawioną drewnianą protezą. Zafundował sobie dodatkowo dwie zapasowe, a wśród partyzantów zyskał przydomek Drewniana Noga.

źródło: NKJP: Wojciech Jagielski: Wieże z kamienia, 2004

Pod koniec życia Alfred Jurzykowski postanowił utworzyć fundację swego imienia. [...] To właśnie jej nagrody zdobyły sobie przydomek „polskiego Nobla” [...].

źródło: NKJP: Maciej Chmielewski: Milion dla ekologów, Dziennik Polski, 2000-08-07

[...] Łukaszek Turostowski [...] pierwszego dnia obozu otrzymał przydomek „teściowa”. Zapytacie dlaczego? Oczywiście opowiedział znany kawał o teściowej i jej dwóch zębach [...].

źródło: NKJP: Ewa Grześk: Harcerski obóz integracyjny, Nakielski Czas, 2002-08-21

Po zwycięstwach nad sławną armią polską do Gustawa Adolfa przylgnął już przydomek „Lwa Północy”.

źródło: NKJP: Orzeł walczy z Lwem Północy, Dziennik Polski, 2001-03-30

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. przydomek
 przydomki
D. przydomka
przydomku
 przydomków
C. przydomkowi
 przydomkom
B. przydomek
 przydomki
N. przydomkiem
 przydomkami
Ms. przydomku
 przydomkach
W. przydomku
 przydomki

Składnia

bez ograniczeń + przydomek +
CZYJ
bez ograniczeń + przydomek +
KOGO

2. rodowy

Definicja

nazwa jednej z gałęzi danego rodu, odróżniająca ją od innych gałęzi

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Rodzina relacje rodzinne

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:  nazwa

Połączenia

  • rodowy, rodzinny przydomek

Cytaty

Kiedyś chodziły słuchy, że Iłłakowiczowie na samym początku nosili nazwisko Nykaitis i że ich potomkowie pochodzili ze wsi Iłłoka. Potem używali przydomka Naczko-Iłłakowicz, co podaje podobno herbarz Paprockiego [...].

źródło: NKJP: Litewska Iłłakowiczówna, Dziennik Polski, 2002-09-20

Pierwszy zaś, znany dokument świecki wymieniał wieś Sulirzysz w kontekście sprzedaży przez niejakiego Piotra zwanego Wańtuchem innemu Piotrowi z Żuromina, noszącemu przydomek Gęś, swych dziedzicznych dóbr na ziemi płockiej za sumę 200 kop groszy praskich.

źródło: NKJP: Współpracownik: Sulerzyskim traktem, Tygodnik Ciechanowski, 2007-01-15

Ojcowie Anny - o rodowym przydomku „od Pólki” - mieli w Białym Dunajcu półhektarowy sad.

źródło: NKJP: Wciąż żywy zabytek, Dziennik Polski, 2002-09-14

Spytkowice zostały założone w połowie XVI w. przez wojewodę krakowskiego Wawrzyńca Spytka Jordana. Od jego przydomka wywodzi się pierwotna nazwa wsi „Spytkowa”, która z czasem przekształciła się w „Spytkowice”.

źródło: NKJP: Dziennik Polski, 2002-07-15

- Przydomek Curuś w naszym nazwisku, to uproszczona forma Cuhruś, bo po góralsku cuhraty, to rozczochrany. Chłopcy w rodzie mieli długie, ładne włosy, a często wiatr je targał, czyli „cuhrał” - wyjaśnia pochodzenie przydomka rodziny Andrzej Bachleda-Curuś.

źródło: NKJP: (PAP): Narty w genach, Dziennik Polski, 1999-12-27

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. przydomek
 przydomki
D. przydomka
przydomku
 przydomków
C. przydomkowi
 przydomkom
B. przydomek
 przydomki
N. przydomkiem
 przydomkami
Ms. przydomku
 przydomkach
W. przydomku
 przydomki

Składnia

bez ograniczeń + przydomek +
CZYJ
bez ograniczeń + przydomek +
KOGO
Data ostatniej modyfikacji: 09.02.2010
Copyright© Instytut Języka Polskiego PAN