Chronologizacja
1. ziemny
Definicja
Pochodzenie
śr.-w.-niem. wal 'mur obronny, wał'
z łac. vāllum 'wał, palisada'
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK I PRZYRODA Ziemia ukształtowanie terenu
Relacje znaczeniowe
| hiperonimy: | usypisko, wzniesienie |
Połączenia
- kamienny, ziemny; kolisty; poprzeczny; wysoki wał; wał forteczny; morenowy; nadbrzeżny; obronny, ochronny, osłonowy; piaszczysty; powodziowy, przeciwpowodziowy; szeroki; niski, wysoki; ziemny; wały okalające; zamkowe; solidne wały
- wał grodziska; ziemi
- wały z piasku
- wał i fosa; wał i rów forteczny
- wybudować wał; sypać wały
- iść; obwarować, otoczyć, opasać, umocnić coś wałem
- iść wzdłuż wału; spaść z wałów
- wsparta o wał
- stać na wale
Cytaty
|
Możliwa jest lokalizacja składowiska w obrębie zasięgu powodziowego cieków drugorzędnych, jeżeli zostanie wybudowany wał przeciwpowodziowy wzdłuż cieku. źródło: NKJP: Czesława Rosik-Dulewska: Podstawy gospodarki odpadami, 2000 |
|
|
Czasami analogiczny ziemny wał forteczny, lecz załamany nie po środku lecz na końcach, nazywany kleszczami budowano pomiędzy kurtyną a rawelinem. źródło: NKJP: Ryszard Henryk Bochenek: Twierdza Jasna Góra, 1997 |
|
|
Wiemy, co się komu należy - wskazał ręką na trumnę wspartą skosem o wał ziemi wyrzuconej z dołu. źródło: NKJP: Wojciech Żukrowski: Za kurtyną mroku. Zabawa w chowanego, 1995 |
|
|
Rzeka przecina tu dosyć wysoki wał morenowy, tzw. Złote Wzgórza. źródło: NKJP: Krystyna Malik, Maria Raciborska: Przewodnik po Polsce, 1996 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | wał |
wały |
|
| D. | wału |
wałów |
|
| C. | wałowi |
wałom |
|
| B. | wał |
wały |
|
| N. | wałem |
wałami |
|
| Ms. | wale |
wałach |
|
| W. | wale |
wały |
2. w maszynie
Definicja
Pochodzenie
Rzeczownik odczasownikowy od psł. *valiti 'toczyć', por. walić
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK I TECHNIKA Urządzenia i maszyny budowa urządzeń i maszyn
Połączenia
- wał obrotowy; korbowy; sterujący; transmisyjny; wały napędowe; sterujące
- naprawy wałów
Cytaty
|
Janek podciąga pompką paliwo, bierze się do korby i powoli, ospale, jak żółw, ociężale zaczyna obracać bebechami silnika i gdy wszystkie tłoki, wał korbowy, koło zamachowe nabiorą rozpędu, krzyczy: Zamykaj! Silnik robi „pukch” i staje. źródło: NKJP: Andrzej Stasiuk: Opowieści galicyjskie, 1995 |
|
|
Układ sterowania z jednym wałem sterującym o dwóch prędkościach obrotowych eliminuje powyższe niedogodności. źródło: NKJP: Jan Kosmol: Automatyzacja obrabiarek i obróbki skrawaniem, 1995 |
|
|
Duży ośrodek przemysłowy, m.in.: Zakłady Mechaniczne „ELZAM” produkujące turbiny, wały napędowe i śruby okrętowe, Zakłady Aparatury Samochodowej, elektrociepłownia, fabryka papy, browar. źródło: NKJP: Jan Bałdowski: Warmia, Mazury, Suwalszczyzna, 1997 |
|
|
Okręt miał też dwa diesle, obsługujące dwa oddzielne wały z dwoma śrubami, i cztery, a nie dwa, dziobowe aparaty. źródło: NKJP: Mirosław M. Bujko: Wyspy szerszenia, 2008 |
|
|
Starość dosięgła go jako solidnego właściciela warsztatu, pośród napraw wałów korbowych, kłótni z żoną, telewizyjnych transmisji piłkarskich. źródło: NKJP: Magdalena Tulli: Tryby, 2003 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | wał |
wały |
|
| D. | wału |
wałów |
|
| C. | wałowi |
wałom |
|
| B. | wał |
wały |
|
| N. | wałem |
wałami |
|
| Ms. | wale |
wałach |
|
| W. | wale |
wały |
3. do wyrównywania
Definicja
Pochodzenie
Rzeczownik odczasownikowy od psł. *valiti 'toczyć', por. walić
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK I TECHNIKA Urządzenia i maszyny rodzaje urządzeń i maszyn
CZŁOWIEK I TECHNIKA Budownictwo materiały, narzędzia i maszyny budowlane
Połączenia
- stalowe wały
- ubijany; wyrównywać wałem
Cytaty
|
Ważne jest to, że kamień jest ubijany wałem. Dzięki takiej technice prowadzonych robót droga ta jest dobrze przygotowana pod wylanie na niej asfaltu. źródło: NKJP: ST: Lepsze dowożenie dzieci do szkoły, Nakielski Czas, 2004-10-27 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | wał |
wały |
|
| D. | wału |
wałów |
|
| C. | wałowi |
wałom |
|
| B. | wał |
wały |
|
| N. | wałem |
wałami |
|
| Ms. | wale |
wałach |
|
| W. | wale |
wały |
4. skórny
Definicja
Pochodzenie
Rzeczownik odczasownikowy od psł. *valiti 'toczyć', por. walić
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Określenia fizyczności człowieka wygląd
Połączenia
- gruby wał; wał brwiowy; nadoczodołowy; okołopaznokciowy, paznokciowy
- wał paznokcia
Cytaty
|
Warstwa zrogowaciała naskórka pokrywająca wał paznokcia przechodzi na powierzchnię paznokcia w postaci obrąbka naskórkowego paznokcia. źródło: NKJP: Jan Zarzycki, Jan Kuryszko: Anatomia mikroskopowa zwierząt domowych i człowieka, 1995 |
|
|
Budowę mieli krępą, muskularną, ręce i nogi krótkie, głowę zaś dużą z wystającym wałem brwiowym. źródło: NKJP: Jacek Jania: Zrozumieć lodowce, 1996 |
|
|
Sam o sobie mówił “typ kromanioński” – dość grubokościsty, z masywną czaszką o zaznaczonych wyraźnie wałach nadoczodołowych. źródło: NKJP: Manuela Gretkowska: Europejka, 2004 |
|
|
Punktem wyjścia sepsy może być każde, nawet banalne zakażenie, np. zwykłe skaleczenie, czy zakażenie wału okołopaznokciowego po oderwanej skórce. źródło: NKJP: Ilona Dzijak-Muniak: Sepsa - jedno z największych wyzwań dla współczesnej medycyny, Nakielski Czas, 2007-01-24 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | wał |
wały |
|
| D. | wału |
wałów |
|
| C. | wałowi |
wałom |
|
| B. | wał |
wały |
|
| N. | wałem |
wałami |
|
| Ms. | wale |
wałach |
|
| W. | wale |
wały |
5. penis
Definicja
Pochodzenie
Rzeczownik odczasownikowy od psł. *valiti 'toczyć', por. walić
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego części ciała, elementy i substancje składowe
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Określenia fizyczności człowieka płeć
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego seksualność
Relacje znaczeniowe
Cytaty
|
[...] podtrzymywał ją za biodra i równo jak maszyna wpychał swojego wała w obejmującą go ciasno pipę pani Ewy. źródło: Internet: natalianowak.y0.pl |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m2
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | wał |
wały |
|
| D. | wała |
wałów |
|
| C. | wałowi |
wałom |
|
| B. | wała |
wały |
|
| N. | wałem |
wałami |
|
| Ms. | wale |
wałach |
|
| W. | wale |
wały |
6. mężczyzna
Definicja
Pochodzenie
Rzeczownik odczasownikowy od psł. *valiti 'toczyć', por. walić
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Usposobienie człowieka określenia człowieka ze względu na jego usposobienie
Połączenia
- głupi wał
- wyjść na wała
Cytaty
|
Zachciało się panu Andrzejkowi reżyserii końca świata! Nie dla psa kiełbasa! Wracaj, głupi wale, do domu, siedź na dupie i tłucz programiki rozrywkowe. źródło: NKJP: Andrzej Horubała: Farciarz, 2003 |
|
|
Wojsko służy do obrony (chyba że jakiś wał użyje go do ataku, ale wtedy wała można zastrzelić, jeśli się tego nie robi, to już wina braku myślenia i tego, że każdy traktuje to wojsko tak, jak Ty). źródło: NKJP: Internet |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m1
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | wał |
ndepr | |
| wały |
depr | ||
| D. | wała |
wałów |
|
| C. | wałowi |
wałom |
|
| B. | wała |
wałów |
|
| N. | wałem |
wałami |
|
| Ms. | wale |
wałach |
|
| W. | wale |
ndepr | |
| wały |
depr |
7. przekręt
Definicja
Pochodzenie
Rzeczownik odczasownikowy od psł. *valiti 'toczyć', por. walić
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Prawo i łamanie prawa przestępstwa
Połączenia
- niezłe, tęgie wały
- wały odchodzą, idą
- robić, kręcić wały
Cytaty
|
Mam w d., czy robił wały na paliwie. Ile firmowych stacji robi wały i dodaje syf do sprzedawanego paliwa i jakoś ich nie zamykają. źródło: Internet: expressilustrowany.pl |
|
|
Swoją drogą, to jakiś niezły wał był, że całe drewno z wycinek miejskich gdzieś sobie znikało... Ktoś pewnie „parę złotych” na tym dorobił... źródło: krakow.wyborcza.pl |
|
|
Później „eksperci” się dziwują, że obroty na GPW spadają jak odchodzą takie tęgie wały jak z GetBackiem czy z Petrolem. źródło: Internet: forsal.pl |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | wał |
wały |
|
| D. | wału |
wałów |
|
| C. | wałowi |
wałom |
|
| B. | wał |
wały |
|
| N. | wałem |
wałami |
|
| Ms. | wale |
wałach |
|
| W. | wale |
wały |
Składnia
|
+ | wał | + |
(na CZYM)
|