Chronologizacja
1. na łokciach
Definicja
Pochodzenie
psł. *lata 'płat, płatek; wstawka, łata (na odzieży, obuwiu)'
Kwalifikacja tematyczna
CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Ubranie rodzaje i części ubrań
Połączenia
- skórzana, zamszowa; wielka łata; kolorowe łaty
- łaty na kolanach, na łokciach
- marynarka, sweter z łatami na łokciach
- łaty widnieją na czymś
- naszyć, przyszyć/przyszywać łatę
Cytaty
Otworzył mi pan Konstanty. Miał na sobie, jak zwykle, tweedową marynarkę z zamszowymi łatami na łokciach. źródło: NKJP: Antoni Libera: Madame, 1998 |
|
Ma na sobie jedynie stare, niesamowicie zniszczone spodnie i sweter z wielką łatą na piersiach. źródło: NKJP: Miłość po przejściach, Dziennik Polski, 2003-04-04 |
|
Czy klęczy teraz w kuchni w swych grubych spodniach wzmacnianych na tyłku skórzaną łatą i sunie małym modelem daimlera po jednej z czysto wypucowanych desek? źródło: NKJP: Marek Krajewski: Widma w mieście Breslau, 2005 |
|
Gruby sweter chłopięcy, z naszytymi na rękawy łatami, w zieleni lub w granacie, kosztuje tylko 10 zł [...]. źródło: NKJP: Wyprawka szkolna, Dziennik Polski, 1999-08-28 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
---|---|---|---|
M. | łata |
łaty |
|
D. | łaty |
łat |
|
C. | łacie |
łatom |
|
B. | łatę |
łaty |
|
N. | łatą |
łatami |
|
Ms. | łacie |
łatach |
|
W. | łato |
łaty |
2. znak
Definicja
Pochodzenie
psł. *lata 'płat, płatek; wstawka, łata (na odzieży, obuwiu)'
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Zasady współżycia społecznego stosunki, grupy i organizacje społeczne
Relacje znaczeniowe
hiperonimy: | oznaczenie, oznaka, znak |
Połączenia
- nosić łatę
Cytaty
Kto raz pobity został przez żandarma za niechlujne noszenie łaty, już potem nie zaniedbał łaty. Przekupki nosiły wąziutkie na trzy palce krajki płótna. źródło: NKJP: Bogdan Wojdowski: Chleb rzucony umarłym, 1971 |
|
– Nie – mówi. – Żółtej łaty nie założę, do getta nie pójdę. Umiem żyć tylko w świetle, jeśli mnie ukryjesz, znajdą mnie, zabiją mnie i ciebie, jestem Hawa – ustami zamyka moje usta i wchodzi do wagonu. źródło: NKJP: Henryk Rozpędowski: Charleston, 2002 |
|
Mógł tam przychodzić, bo wywiezieni z Litwy traktowani byli inaczej niż reszta Polaków i nie musieli nosić łat z literą „P”. źródło: NKJP: Mariusz Urbanek: Zły Tyrmand, 1992 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
---|---|---|---|
M. | łata |
łaty |
|
D. | łaty |
łat |
|
C. | łacie |
łatom |
|
B. | łatę |
łaty |
|
N. | łatą |
łatami |
|
Ms. | łacie |
łatach |
|
W. | łato |
łaty |
3. asfaltowa
Definicja
Pochodzenie
psł. *lata 'płat, płatek; wstawka, łata (na odzieży, obuwiu)'
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK I TECHNIKA Budownictwo materiały, narzędzia i maszyny budowlane
Połączenia
- asfaltowa, betonowa, cementowa; nowa łata
- łata z blachy, z papy
- łaty na dachu, na drodze
- naklejać, położyć łaty na czymś
Cytaty
Tyle samo trzeba będzie wyłożyć wiosną na łatanie dziur. Na przykład na rondzie trzeba kłaść łaty po kilkanaście metrów kwadratowych [...]. źródło: NKJP: G. Wawoczny: Spotkały sie dwie dziury, Nowiny Raciborskie, 2006-06-28 |
|
Okna domów były już ciemne. Gdzieś hałasowała nie zamocowana łata blaszana dachu. źródło: NKJP: Tadeusz Konwicki: Dziura w niebie, 1959 |
|
Dach pokryty jest łatami z papy termogrzewczej tylko w miejscach, gdzie występują pęknięcia, i dlatego wygląda nieestetycznie. źródło: NKJP: (ANA): Bezpodstawne zarzuty, Dziennik Polski, 2003-05-12 |
|
Dziury, zapadliska, wybrzuszenia, asfaltowe łaty, wystające studzienki kanalizacyjne - tak wygląda ulica Sandomierska w Kielcach. źródło: NKJP: Agata Kowalczyk: Sandomierska wreszcie do remontu, Echo Dnia, 2007-02-21 |
|
Jeżeli powstały szpary lub dziury w rurach spustowych, należy rozpiąć haki i zalutować dziury, mocując odpowiednią łatę z blachy ocynkowanej. źródło: NKJP: RG: Zadbajmy o rynny, Dziennik Polski, 2000-09-27 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
---|---|---|---|
M. | łata |
łaty |
|
D. | łaty |
łat |
|
C. | łacie |
łatom |
|
B. | łatę |
łaty |
|
N. | łatą |
łatami |
|
Ms. | łacie |
łatach |
|
W. | łato |
łaty |
4. komputer
Definicja
Pochodzenie
psł. *lata 'płat, płatek; wstawka, łata (na odzieży, obuwiu)'
Kalka z ang. patch
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK I TECHNIKA Urządzenia i maszyny komputery/informatyka
Relacje znaczeniowe
synonimy: | łatka |
Połączenia
- instalować, zaaplikować, zainstalować łatę
Cytaty
Program pojawia się jako załącznik do poczty elektronicznej i ma rzekomo zawierać łatę na dziury w Internet Explorer, Outlook i Outlook Express, a następnie wysyła samego siebie na wszystkie adresy zapisane w komputerze ofiary. źródło: NKJP: Infekcja, Dziennik Polski, 2003-09-22 |
|
Kabelek został wymieniony i „zepsuty” modem nagle ożył. Zaaplikowałem przywiezioną łatę do pamięci typu flash i spróbowałem połączyć się z PoL. Guzik, modemy ewidentnie nie mogły się dogadać. źródło: NKJP: Kuba Tatarkiewicz: Computerworld, Internet |
|
Kolejną czynnością, jaką wykonujemy, może być uaktualnienie wersji programu przez nałożenie na jego kod źródłowy łat. [...] Nakładanie łaty uruchamiamy w katalogu ze źródłami poleceniem: patch -i plik.diff źródło: NKJP: Marek Bartosiewicz: Wirtualna wizyta, prasa, 2002 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
---|---|---|---|
M. | łata |
łaty |
|
D. | łaty |
łat |
|
C. | łacie |
łatom |
|
B. | łatę |
łaty |
|
N. | łatą |
łatami |
|
Ms. | łacie |
łatach |
|
W. | łato |
łaty |
5. na tle czegoś
Definicja
Pochodzenie
psł. *lata 'płat, płatek; wstawka, łata (na odzieży, obuwiu)'
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat zwierząt budowa i funkcjonowanie organizmów zwierzęcych
KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii wzory
Relacje znaczeniowe
hiperonimy: | plama |
Połączenia
- biała łata; brązowe, czarne, rude, żółte łaty
- łaty mchu, śniegu, zieleni
- łata na piersiach, na grzbiecie
- pies w jakieś łaty
- chomik, pies... ma łatę
Cytaty
Trzymał konia mocno w cuglach, ale ciemny wierzchowiec z białą łatą na piersiach drobił niespokojnie cienkimi nogami. źródło: NKJP: Tadeusz Konwicki: Bohiń, 1987 |
|
Biała, z szarymi i brązowymi łatami nad okiem i na grzbiecie, była Kleosia ruchliwa, nerwowa i, niestety, jak wszystkie psy jej rasy - hałaśliwa. źródło: NKJP: Zdzisław Morawski: Gdzie ten dom, gdzie ten świat, 1994 |
|
Niepozorny, średniej wielkości biały pies w czarne łaty najczęściej biega w towarzystwie małej, czarnej suczki. źródło: NKJP: (RAV): Zbój ma kaganiec, Dziennik Polski, 2001-12-10 |
|
Szedłem wzdłuż szarych kamienic tynkowanych w łaty. źródło: NKJP: Zbigniew Kruszyński: Na lądach i morzach: opisy i opowiadania, 1999 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
---|---|---|---|
M. | łata |
łaty |
|
D. | łaty |
łat |
|
C. | łacie |
łatom |
|
B. | łatę |
łaty |
|
N. | łatą |
łatami |
|
Ms. | łacie |
łatach |
|
W. | łato |
łaty |
6. mięso
Definicja
Pochodzenie
psł. *lata 'płat, płatek; wstawka, łata (na odzieży, obuwiu)'
Kwalifikacja tematyczna
CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Jedzenie i jego przygotowanie rodzaje pokarmu/potraw i ich cechy
Relacje znaczeniowe
hiperonimy: | wołowina |
Cytaty
Rosół - Najważniejsze jest mięso. Bierzemy mięso wołowe - po kawałku szpondra, pręgi, łaty i kotleta. źródło: NKJP: Olga Ikonowicz: Rosół babuni i sztuka mięsa, 1997-02-21 |
|
Z mniej cenionych części tuszy - karkówki, szyi, goleni, mostka z łatą - przygotowuje się gulasz, ragoût, risotto, potrawkę, kotlety mielone i farsze. Z mostka i łaty można też przyrządzać rolady. źródło: NKJP: Katarzyna i Zbigniew Tyszkowie: Specjały, prasa, 1998 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
---|---|---|---|
M. | łata |
łaty |
|
D. | łaty |
łat |
|
C. | łacie |
łatom |
|
B. | łatę |
łaty |
|
N. | łatą |
łatami |
|
Ms. | łacie |
łatach |
|
W. | łato |
łaty |
7. do przybijania
Definicja
Pochodzenie
śr.-w.-niem. latte, late 'łata dachowa, żerdka, belka'
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK I TECHNIKA Budownictwo materiały, narzędzia i maszyny budowlane
Relacje znaczeniowe
hiperonimy: | listwa |
Połączenia
- drewniana łata
- łaty i krokwie, łaty i więźby dachowe
- przybijać łaty
Cytaty
Dodatkowo, aby spełnić wymogi termoizolacyjności, stawiane nowym budynkom, zwykle szerokość ocieplenia wynikająca z wysokości krokwi (najczęściej 16 cm, przy braku pustki wentylacyjnej) okazuje się niewystarczająca i wymaga dodatkowych centymetrów. Można to uzyskać poprzez nabicie poprzecznych łat, między którymi umieszczamy dodatkową warstwę ocieplenia - likwiduje się w ten sposób mostki cieplne na krokwiach. Do łat mocuje się również paroizolację. źródło: NKJP: Ciepły skośny dach, Dziennik Polski, 2002-04-30 |
|
Stropy drewniane wykonuje się najczęściej w domach drewnianych, w budynkach przeznaczonych do tymczasowego użytkowania, jak również w budownictwie wiejskim. Składają się z belek drewnianych oraz wypełnienia w postaci szczelnie ułożonych desek, opartych na przybitych do belek łatach. źródło: NKJP: Magdalena Ślaga: Dzielą i usztywniają budynek, Dziennik Polski, 2003-12-23 |
|
Górna brama była zamknięta tylko drewnianym skoblem. Wydarłem dwie łaty z rozwalonego parkanu i oparłem je o ścianę, zawiesiłem latarkę na szyi i ostrożnie zacząłem się wspinać, czując, jak zardzewiałe gwoździe wbijają się w gumowe podeszwy moich butów. źródło: NKJP: Michał Bielecki: Siostra komandosa, 1997 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
---|---|---|---|
M. | łata |
łaty |
|
D. | łaty |
łat |
|
C. | łacie |
łatom |
|
B. | łatę |
łaty |
|
N. | łatą |
łatami |
|
Ms. | łacie |
łatach |
|
W. | łato |
łaty |
8. do wyrównywania
Definicja
Pochodzenie
śr.-w.-niem. latte, late 'łata dachowa, żerdka, belka'
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK I TECHNIKA Budownictwo materiały, narzędzia i maszyny budowlane
Relacje znaczeniowe
hiperonimy: | deska |
Połączenia
- aluminiowa, drewniana, metalowa; trapezowa łata
- docisnąć/dociskać łatę
Cytaty
Podsypkę w formie granulatu rozprowadza się między listwami prowadzącymi i wyrównuje specjalnymi łatami. Do tak przygotowanego podłoża przykleja się płyty. źródło: NKJP: Dom - Chemia budowlana, Dziennik Polski, 2001-12-05 |
|
W niektórych pomieszczeniach wręcz chcemy, aby posadzka była pochylona w jakimś kierunku, np. w łazience - w stronę kratki ściekowej. Oznacza to, że musimy określić poziom wylewanej zaprawy. Pomiarów dokonujemy prostą, długą łatą drewnianą lub lepiej metalową, przykładając [ją] w różnych kierunkach, aby określić nierówności. źródło: NKJP: (T): Układamy podłogę, Dziennik Polski, 2000-11-29 |
|
Powoli przyuczyłem się do zawodu murarza. Jako kreślarz miałem jakie takie pojęcie, jak sprawdzać pion, co to jest poziomica, łata i winkiel. źródło: NKJP: Robota na czarno, Dziennik Polski, 2001-04-27 |
|
Ekipa specjalistów nanosi ją na podkład z drobnego kamienia morawickiego, potem 4-centymetrowa warstwa rozprowadzana jest precyzyjnie przy użyciu łaty, a na koniec utwardzana miniaturowym walcem. źródło: NKJP: Adam Ligiecki: Relaks dla stóp na ścieżce, Echo Dnia, 2006-08-10 |
|
Zaprawę należy równomiernie rozprowadzić po podłożu pacą stalową lub łatą, mocno dociskając, zwłaszcza w przypadku uzupełniania ubytków. źródło: NKJP: Przemysław Szlagowski: Napraw dziurkę, póki mała, Nowiny Raciborskie, 2005-10-11 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
---|---|---|---|
M. | łata |
łaty |
|
D. | łaty |
łat |
|
C. | łacie |
łatom |
|
B. | łatę |
łaty |
|
N. | łatą |
łatami |
|
Ms. | łacie |
łatach |
|
W. | łato |
łaty |
9. geodezyjna
Definicja
Pochodzenie
niem. Latte 'listwa'
Kwalifikacja tematyczna
CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Praca materiały i narzędzia pracy
Relacje znaczeniowe
hiperonimy: | przyrząd |
Połączenia
- łata geodezyjna, miernicza, niwelacyjna
- odczyt z łaty
- ustawić/ustawiać łaty
Cytaty
W przypadku, gdy pomiarem objęty jest obszar placu budowy wynoszący kilka lub kilkanaście hektarów, a boki siatki kwadratów sięgają 100 m, wówczas niwelator ustawia się kolejno pośrodku każdego z kwadratów, dokonując odczytów z łat ustawionych na wierzchołkach tych kwadratów. źródło: NKJP: Stefan Przewłocki: Geodezja dla inżynierii środowiska, 1997 |
|
Dzięki temu, że lunetę można nachylać w płaszczyźnie pionowej, to łatę można ustawiać w punktach położonych nad lub pod horyzontem instrumentu. Jeżeli luneta będzie nachylona względem poziomu, to kreski dalmierza, na pionowo ustawionej łacie, wyznaczą pewną wartość. źródło: NKJP: Stefan Przewłocki: Geodezja dla inżynierii środowiska, 1997 |
|
Dokładne obliczenie odległości, powierzchni lub kubatury pomieszczeń pozwala na skonstruowanie budynku ściśle według planów i przyczynia się do zmniejszenia zużycia materiałów. Zamiast czasochłonnych prac przy użyciu calówki i łaty mierniczej oraz żmudnych obliczeń można do tego celu użyć elektronicznych przyrządów pomiarowych, które w ciągu kilku sekund wykonują konieczne pomiary i obliczenia. źródło: NKJP: (KOS): Pomiar w sekundę, Dziennik Polski, 2002-03-27 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
---|---|---|---|
M. | łata |
łaty |
|
D. | łaty |
łat |
|
C. | łacie |
łatom |
|
B. | łatę |
łaty |
|
N. | łatą |
łatami |
|
Ms. | łacie |
łatach |
|
W. | łato |
łaty |
10. wodowskaz
Definicja
Pochodzenie
niem. Latte 'listwa'
Kwalifikacja tematyczna
CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Praca materiały i narzędzia pracy
CZŁOWIEK I PRZYRODA Ziemia zbiorniki wodne
Relacje znaczeniowe
hiperonimy: | wodowskaz |
Połączenia
- łata pomiarowa, wodowskazowa
Cytaty
Całe lato, jeśli woda jest spokojna, chodzi Tysa właśnie tutaj, na przystań. Do sprawdzenia ma trzy łaty, czyli wodowskazy, metalowe słupy z podziałką. źródło: NKJP: Szyfrem o pogodzie, Dziennik Polski, 1998-03-20 |
|
Wczoraj po południu łata pomiarowa na rzece wskazywała 3 metry. Jeszcze daleko do stanów alarmowych, ale deszczowe prognozy nie nastrajają optymistycznie. źródło: NKJP: Marzena Domaradzka: Woda idzie w górę, Szczecin, prasa, 2006 |
|
W pierwszym etapie prac zainstalowane zostaną trzy łaty wodowskazowe, będą one służyły głównie do obserwacji stanu wód rzeki [...]. źródło: NKJP: Z funduszy Banku Światowego, Dziennik Polski, 2000-10-30 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
---|---|---|---|
M. | łata |
łaty |
|
D. | łaty |
łat |
|
C. | łacie |
łatom |
|
B. | łatę |
łaty |
|
N. | łatą |
łatami |
|
Ms. | łacie |
łatach |
|
W. | łato |
łaty |
11. drewno
Definicja
Pochodzenie
niem. Latte 'listwa'
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK I TECHNIKA Przemysł materiały używane w przemyśle
CZŁOWIEK I TECHNIKA Budownictwo materiały, narzędzia i maszyny budowlane
Relacje znaczeniowe
hiperonimy: | tarcica |
Cytaty
Materiałem wykorzystywanym do produkcji mebli giętych jest drewno bukowe w postaci łat, tarcicy i drewna okrągłego oraz sklejka z drewna brzozowego. źródło: NKJP: W poszukiwaniu komfortu, Dziennik Polski, 2001-01-31 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
---|---|---|---|
M. | łata |
łaty |
|
D. | łaty |
łat |
|
C. | łacie |
łatom |
|
B. | łatę |
łaty |
|
N. | łatą |
łatami |
|
Ms. | łacie |
łatach |
|
W. | łato |
łaty |