UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

kanarek

Chronologizacja

1669, Kart XVII-XVIII

Pochodzenie

Od: kanar

1. ptak

Definicja

niewielki ptak o żółtym, szarym, brunatnym, białym, czerwonym lub wielobarwnym upierzeniu; wydający melodyjne odgłosy, zwane śpiewem

Noty o użyciu

Wyraz używany jako składnik terminów zoologicznych, np. kanarek harceński.

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat zwierząt zwierzęta domowe i hodowlane

CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat zwierząt ptaki

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:  ptak

Połączenia

  • kanarek w klatce
  • kanarki i papugi; kanarki i ptaki; kanarki i chomiki
  • śpiew; hodowca; wystawa kanarków
  • klatka z kanarkiem
  • hodować kanarki

Cytaty

Gdy nasz ptak staje się zbyt otyły, to traci humor, nie ma ochoty do latania i przestaje śpiewać (jeżeli to kanarek lub inny ptak śpiewający).

źródło: NKJP: Anna Ładuniuk: Egzotyka w mieszkaniu, Trybuna Śląska, 2001-05-05

[...] Siostra była dobra i słodka, wykonywała chętnie różne prace domowe, karmiła kanarka i zmieniała mu wodę w klatce [...].

źródło: NKJP: Jarosław Marek Rymkiewicz: Kinderszenen, 2008

Wiele górskich ośrodków wczasowych chętnie przyjmie gości z psem. Ba! Nie tylko z psem. Także z kotem, świnką morską, chomikiem, kanarkiem, itp.

źródło: NKJP: (MGR): Z Azorem na narty, Express Ilustrowany, 2003-11-17

Kanarki, piękne i delikatne ptaszki, spotyka się w bardzo wielu domach. Są niehałaśliwe, w odróżnieniu na przykład od licznych odmian papug, a ich dźwięczny śpiew umila każdą chwilę, którą spędzamy w domu [...].

źródło: NKJP: Hanna Jurczak-Gucwińska: Zwierzęta w moim domu, 1975

[...] Opowiadać począł o swych kanarkach. Usłyszałem o ich śpiewaniu, pierzeniu się, itp., ale najbardziej zainteresowała mnie historia jednego z tych ptaków, który ciągle próbował uciekać z klatki.

źródło: NKJP: Piotr Jordan Śliwiński: Wyjarzmianie, Głos Ojca Pio, 2008-02

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m2

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. kanarek
kanarki
D. kanarka
kanarków
C. kanarkowi
kanarkom
B. kanarka
kanarki
N. kanarkiem
kanarkami
Ms. kanarku
kanarkach
W. kanarku
kanarki

2. żandarm

Definicja

pot. 
żołnierz policji wojskowej w Polsce przed drugą wojną światową; mający żółty element ubrania

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Prawo i łamanie prawa policja i inne służby mundurowe

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Tradycja świat dawnych epok i wydarzenia historyczne

Relacje znaczeniowe

synonimy:  kanar
hiperonimy:  żandarm

Cytaty

Przed wojną żołnierz nie używał słowa żandarm, tylko kanarek [...].

źródło: NKJP: Sprawozdanie stenograficzne z obrad Sejmu RP z dnia 14.04.2000 r.

Pewnego razu na zabawie doszło między nimi do bójki. Leon zwiał, ale Zabłockiego kanarki przyprowadziły do dowództwa pułku.

źródło: NKJP: Igor Newerly: Pamiątka z Celulozy, 1952

Proszę pani - powiedziała - u Okuliczów jest rewizja. - Kanarki szukają kasy sztabowej - zaseplenił Czesław - wszystko przewracają.

źródło: NKJP: Witold Zalewski: Pożegnanie twierdzy, 2000

- Godzina nie minęła, jak zdezerterowała cała kompania. - Puścili? - Rozbroili kanarków. Major Bari przyleciał ze swoimi, omal nie doszło do strzelaniny.

źródło: NKJP: Roman Bratny: Kolumbowie - rocznik 20, 1957

[...] Uważały, że w polskiej szarości mundurowej wyróżniają się jedynie strzelcy podhalańscy z piórem przy czapce i w pelerynie oraz postawni żandarmi, z racji żółtych sznurów przy naramiennikach zwani kanarkami.

źródło: NKJP: Ryszard Sługocki: Na przekór i na bakier, 2008

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m1

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. kanarek
kanarkowie
ndepr
kanarki
depr
D. kanarka
kanarków
C. kanarkowi
kanarkom
B. kanarka
kanarków
N. kanarkiem
kanarkami
Ms. kanarku
kanarkach
W. kanarku
kanarkowie
ndepr
kanarki
depr

3. kontroler

Definicja

pot. 
kontroler biletów

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Praca zawody

CZŁOWIEK I TECHNIKA Transport transport lądowy

Relacje znaczeniowe

synonimy:  kanar, rewizor
hiperonimy:  kontroler

Cytaty

Trudne życie kontrolerów, czyli kanarek w tramwaju.

źródło: NKJP: Karolina Krajewska: Kanarek w tramwaju, Dziennik Elbląski, 1998

Być kanarkiem... Ciekawi mnie, czy, aby być przysłowiowym kanarem, czyli kontrolerem biletów, trzeba mieć jakieś szczególne cechy charakteru.

źródło: NKJP: Internet

Zaraz zawiadomiono dyrekcję firmy we Wrocławiu, która niezwłocznie zawiesiła legnicką ekipę kontrolerów i przysłała inną [...]. W grę wchodzi bowiem oszustwo na znaczną skalę. Ostatni z przejętych kanarków ma numer 113.

źródło: NKJP: Zbigniew Budych: Kontrolerzy sprzedawali pasażerom fałszywe bilety miesięczne..., Gazeta Wrocławska, nr 16/12, 1999

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m1

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. kanarek
kanarkowie
ndepr
kanarki
depr
D. kanarka
kanarków
C. kanarkowi
kanarkom
B. kanarka
kanarków
N. kanarkiem
kanarkami
Ms. kanarku
kanarkach
W. kanarku
kanarkowie
ndepr
kanarki
depr

Frazeologizmy

Lepszy wróbel w garści niż gołąb na dachu
Lepszy wróbel w garści niż kanarek na dachu
Data ostatniej modyfikacji: 20.12.2018
Copyright© Instytut Języka Polskiego PAN
Open toolbar

Menu dostępności

  • Powiększ tekst

  • Zmniejsz tekst

  • Wysoki kontrast

  • Resetuj