UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

czwórka

Chronologizacja

SKN: czworka, SJPXVII: czworka, STR: czworka, SL: czworka, SWil, SJPWar, SJPDor, SJPSz, SJPDun, ISJP, PSWP, USJP

Pochodzenie

Zob.  czworo 

1. cyfra

Definicja

cyfra, która oznacza liczbę 4

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Język pisanie

KATEGORIE FIZYCZNE Ilość, liczby i liczenie szczegółowe określenia ilości

Połączenia

  • arabska, rzymska czwórka

Cytaty

W ten sposób Amerykanie instalują się w regionie, którego zasoby obliczane są (skromnie) na 4 tys. miliardów dolarów, czyli dwanaście zer po czwórce.

źródło: NKJP: Leopold Unger, Gazeta Wyborcza, 10.08.1997

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. czwórka
 czwórki
D. czwórki
 czwórek
C. czwórce
 czwórkom
B. czwórkę
 czwórki
N. czwórką
 czwórkami
Ms. czwórce
 czwórkach
W. czwórko
 czwórki

2. numer

Definicja

to, co zostało oznaczone numerem 4

Cytaty

Odmiana

część mowy: rzeczownik

2.a ząb

Definicja

czwarty z kolei ząb u człowieka, dolny lub górny, liczony na lewo lub prawo od środka twarzy

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego części ciała, elementy i substancje składowe

Połączenia

  • dolna, górna; lewa, prawa; ułamana; wyrwana; zdrowa, zepsuta; martwa; mleczna czwórka
  • próchnica; implant czwórki
  • plomba z czwórki
  • plomba; ubytek w czwórce
  • kogoś boli czwórka; komuś ukruszyła się, komuś ułamała się, komuś złamała się; komuś rusza się; komuś wypadła czwórka; komuś wyrosła czwórka, komuś wychodzą, komuś wyrzynają się czwórki
  • stracić, usunąć, wyrwać; wstawić; plombować; leczyć czwórkę

Cytaty

W każdym gabinecie stomatologicznym do czwórki włożą nam amalgamat, a przewodowo będą nam leczyć tylko trzy przednie zęby.

źródło: NKJP: Sprawozdanie stenograficzne z obrad Sejmu RP z dnia 22.04.1999

Nie wolno lekceważyć zepsutej czwórki i trójki, bo chory ząb może stać się ogniskiem zapalnym i rozsiewać bakterie po całym organizmie.

źródło: Internet

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. czwórka
 czwórki
D. czwórki
 czwórek
C. czwórce
 czwórkom
B. czwórkę
 czwórki
N. czwórką
 czwórkami
Ms. czwórce
 czwórkach
W. czwórko
 czwórki

2.b mieszkanie

Definicja

pot. 
pomieszczenie lub budynek oznaczone numerem 4

Noty o użyciu

Wyraz zapisywany niekiedy w cudzysłowie.

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Najbliższe środowisko życia człowieka dom/inne miejsca zamieszkania i ich otoczenie

Połączenia

  • lokator, lokatorka, pan, pani, państwo, sąsiad, sąsiadka spod czwórki
  • mieszkanie pod czwórką
  • zapukać pod czwórkę
  • mieszkać pod czwórką

Cytaty

Przecież my chcemy te mieszkania wykupić, zainwestowaliśmy tu masę pieniędzy - denerwowała się lokatorka 130-metrowego, wypieszczonego mieszkania pod „czwórką”.

źródło: Internet

Paweł Ćwikliński spod „czwórki” dowiedział się, że kamienice, gdzie mieszka sześć rodzin, nie muszą zatrudniać administratora.

źródło: Internet

Remont „czwórki” miał prawie identyczny zakres jak wyremontowanej 2 lata wcześniej „piątki”, tym razem jednak zadbano o niepełnosprawnych studentów oddając do ich dyspozycji specjalnie wyposażone pokoje oraz windę, dzięki której będą mogli korzystać z wyższych kondygnacji. Diametralnej zmianie uległo również wejście do akademika, które teraz mieści się od strony ul. Reymonta.

źródło: Internet

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. czwórka
 czwórki
D. czwórki
 czwórek
C. czwórce
 czwórkom
B. czwórkę
 czwórki
N. czwórką
 czwórkami
Ms. czwórce
 czwórkach
W. czwórko
 czwórki

2.c szkoła

Definicja

pot. 
szkoła, która w systemie numeracji szkół na danym terenie została oznaczona numerem 4

Noty o użyciu

Wyraz zapisywany niekiedy dużą literą, również w cudzysłowie.

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Edukacja i oświata szkoła

Połączenia

  • uczniowie; absolwenci; dyrektor; patron czwórki
  • dzieci, maturzyści, nauczyciele, uczniowie z czwórki
  • czwórka kogoś kształci; kogoś wychowuje
  • chodzić, uczęszczać; zdawać do czwórki
  • uczyć się w czwórce

Cytaty

„Czwórka” ma już czterdzieści lat. Jubileuszowa uroczystość miała miejsce w pięknie udekorowanej sali gimnastycznej szkoły.

źródło: Internet

Uczniów przyciąga wysoki poziom nauczania, o którym świadczy fakt, że we wszystkich rankingach szkół średnich „Czwórka” zajmuje regularnie miejsca w ścisłej czołówce, a ponad 90 proc. jej absolwentów dostaje się na studia.

źródło: Internet

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. czwórka
 czwórki
D. czwórki
 czwórek
C. czwórce
 czwórkom
B. czwórkę
 czwórki
N. czwórką
 czwórkami
Ms. czwórce
 czwórkach
W. czwórko
 czwórki

2.d autobus, tramwaj

Definicja

pot. 
jeden ze środków transportu publicznego, zwykle autobus lub tramwaj, oznaczony numerem 4

Noty o użyciu

Wyraz zwykle zapisywany w cudzysłowie.

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK I TECHNIKA Transport transport lądowy

Połączenia

  • tramwajowa; spóźniona czwórka
  • trasa (przejazdu); przystanek; motorniczy czwórki
  • bilet na czwórkę
  • czwórka jedzie, (nie) jeździ, (nie) kursuje, odjechała, podjeżdża, (nie) pojedzie; czwórka gdzieś nie dojeżdża; czwórka się gdzieś nie zatrzymuje; czwórka gdzieś (nie) skręca; komuś uciekła czwórka; czwórka się wykoleiła
  • jeździć, pojechać czwórką
  • wsiąść/wsiadać; przesiąść się do czwórki
  • czekać na czwórkę

Cytaty

[...] jeździł jako konduktor tramwajowy „czwórką” spod kościoła Mariackiego do Cichego Kącika.

źródło: NKJP: Przeżyliśmy dni dobre i chwile szczęśliwe, Dziennik Polski - Magazyn, 02.11.2001

Kiedy „czwórka” zacznie jeździć według nowego rozkładu? Możliwie jak najszybciej. To jedyne, co mogę w tej chwili powiedzieć.

źródło: Internet

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. czwórka
 czwórki
D. czwórki
 czwórek
C. czwórce
 czwórkom
B. czwórkę
 czwórki
N. czwórką
 czwórkami
Ms. czwórce
 czwórkach
W. czwórko
 czwórki

2.e w samochodzie

Definicja

pot. 
czwarty z kolei bieg w skrzyni biegów w samochodzie

Noty o użyciu

Wyraz zwykle zapisywany w cudzysłowie.

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK I TECHNIKA Transport transport lądowy

CZŁOWIEK I TECHNIKA Urządzenia i maszyny funkcjonowanie urządzeń i maszyn

Połączenia

  • jazda na czwórce
  • czwórka nie chce wskoczyć; ciężko, lekko wchodzi
  • wbić, wcisnąć, wrzucić/wrzucać czwórkę
  • ruszyć/ruszać z czwórki; zredukować (bieg), zrzucić (bieg) do czwórki; przełączyć (bieg) z czwórki na trójkę
  • zmienić (bieg) na czwórkę
  • jechać; ruszać na czwórce

Cytaty

[...] podczas jazdy kiedy przełączam z jedynki na dwójkę, z dwójki na trójkę i z trójki na czwórkę, biegi te wchodzą tak jakby na dwa razy.

źródło: Internet

[...] kierowca, który planuje manewr wyprzedzania na czwórce i na wyższych biegach, powinien być już bardziej ostrożny.

źródło: Internet

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. czwórka
 czwórki
D. czwórki
 czwórek
C. czwórce
 czwórkom
B. czwórkę
 czwórki
N. czwórką
 czwórkami
Ms. czwórce
 czwórkach
W. czwórko
 czwórki

2.f rozmiar

Definicja

jeden z rozmiarów damskiej bielizny - większy od trójki i mniejszy od piątki lub mały rozmiar odzieży lub obuwia, zwykle w amerykańskim i brytyjskim systemie rozmiarów

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Ubranie cechy ubrań

Połączenia

  • duża, mała; amerykańska, angielska czwórka
  • czwórka jest na kogoś za duża, za mała, za szeroka, za wąska; czwórka leży na kimś idealnie
  • nosić; przymierzyć, zmierzyć czwórkę
  • (nie) wejść/ (nie) wchodzić w czwórkę

Cytaty

Chcę napisać o rozmiarach damskich biustonoszy, bo dla większości z Was to niestety czarna magia, a prosta rozmiarówka liczbowa (dwójka, trójka, czwórka...) odeszła do lamusa razem z komuną [...].

źródło: Internet

Czwórki są rozmiarem ubrań dla dziewczynek i niewiele kobiet może włożyć tak niewielkie ubrania.

źródło: Internet

Podobają mi się te czarne szpilki z wystawy... Czy pamięta pan mój numer? [...] - Dobrze pamiętam. Mam...! - krzyknął. - Pani nosi czwórkę, niemal trójkę, najmniejszy numer ze wszystkich tancerek w stolicy.

źródło: NKJP: Andrzej Zaniewski: Król Tanga, 1997

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. czwórka
 czwórki
D. czwórki
 czwórek
C. czwórce
 czwórkom
B. czwórkę
 czwórki
N. czwórką
 czwórkami
Ms. czwórce
 czwórkach
W. czwórko
 czwórki

2.g karta

Definicja

karta oznaczona w talii kart numerem 4

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Czas wolny gry i zabawy

Połączenia

  • czarna, czerwona czwórka
  • czwórka karo, kier, pik, trefl
  • czwórka jakiegoś koloru
  • czwórka w kierach, w pikach, w treflach
  • dołożyć, kłaść, położyć, rzucić, wyłożyć; dobrać, wyciągnąć, wziąć czwórkę; wyrzucić czwórki
  • wyjść czwórką

Cytaty

Uczestnik eksperymentu wybiera kartę, np. czwórkę trefl, rysuje w powietrzu swój podpis, otwiera talię kart, którą wyjął z kieszeni, szuka w niej czwórki [...].

źródło: Internet

Karty od dwójek do dziewiątek mają wartość odpowiadającą oznaczającym je cyfrom - dwójka to 2, czwórka to 4, dziesiątka to 10 itd.

źródło: Internet

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. czwórka
 czwórki
D. czwórki
 czwórek
C. czwórce
 czwórkom
B. czwórkę
 czwórki
N. czwórką
 czwórkami
Ms. czwórce
 czwórkach
W. czwórko
 czwórki

3. osoby

Definicja

czteroosobowa grupa

Noty o użyciu

Wyraz zwykle używany zamiast liczebnika  czworo .

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Ilość, liczby i liczenie szczegółowe określenia ilości

Połączenia

  • bobslejowa, wioślarska; męska; czołowa, finałowa, najlepsza, pierwsza czwórka
  • czwórka dzieci, dziewcząt, mężczyzn; finalistów; graczy, obrońców, piłkarzy, zawodników
  • czwórka bez sternika
  • czwórka ze sternikiem
  • konkurencja; wyścig czwórek
  • awans, wejście do czwórki najlepszych
  • awansować do czwórki najlepszych
  • jechać, pójść; mieszkać; siedzieć; grać we czwórkę

Cytaty

Wypadł z tej czwórki, niestety, krakowianin Marcin Nowak, który pół roku boryka się z kontuzją.

źródło: NKJP: O: Puchar Europy dla Polski, Dziennik Polski - Sport, 25.06.2001

Nie wszyscy byli aż takimi służbistami, ale kamizelki nosiła chyba cała czwórka [...].

źródło: NKJP: Artur Boniewicz: Góra Trzech Szkieletów, 2003

Czwórka aktorów po cichu ulotniła się z lokalu po północy.

źródło: NKJP: Świętowali śmierć prohibicji, Dziennik Polski - Podhale, 22.02.2003

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. czwórka
 czwórki
D. czwórki
 czwórek
C. czwórce
 czwórkom
B. czwórkę
 czwórki
N. czwórką
 czwórkami
Ms. czwórce
 czwórkach
W. czwórko
 czwórki

Składnia

bez ograniczeń + czwórka +
(KOGO)

4. szereg

Definicja

cztery osoby ustawione w szeregu, jedna obok drugiej

Noty o użyciu

Wyraz zwykle używany w liczbie mnogiej.

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Ilość, liczby i liczenie szczegółowe określenia ilości

Połączenia

  • przemarsz; szarża czwórkami
  • sformować czwórki
  • iść, chodzić, maszerować, odmaszerować, przemaszerować; stać; ustawić się; atakować czwórkami; poustawiać kogoś, ustawić kogoś czwórkami

Cytaty

Dowodzący akcją Wilhelm B.[...] zapytał: „Który mamy dzień”. Gdy powiedziano mu, że 28 stycznia, odparł, że w takim razie zginie 28 osób. Mężczyźni, którzy pozostali na miejscu, byli ustawieni czwórkami. Stojącym w pierwszych trzech czwórkach pozwolono odejść. Pozostali zostali rozstrzelani.

źródło: NKJP: Zbrodnia z tajemnicą w tle, Dziennik Polski - Proszowice, 24.01.2003

Drogą przed domem waliły nieprzeliczone oddziały piechoty. Ludzie szli czwórkami lub szóstkami na całą szerokość szosy.

źródło: NKJP: Zdzisław Morawski: Gdzie ten dom gdzie ten świat, 1997

Nareszcie pojawili się w kręgu widzenia Ab-Rama łucznicy, tarczownicy, procarze. Idą czwórkami, podnosząc stopy rytmicznie.

źródło: NKJP: Zofia Kossak: Przymierze, 1996

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. czwórka
 czwórki
D. czwórki
 czwórek
C. czwórce
 czwórkom
B. czwórkę
 czwórki
N. czwórką
 czwórkami
Ms. czwórce
 czwórkach
W. czwórko
 czwórki

5. pokój

Definicja

pot. 
pokój, zwykle w hotelu lub w pensjonacie, który jest przeznaczony dla czterech osób

Noty o użyciu

Wyraz zapisywany niekiedy w cudzysłowie.

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Czas wolny urlop i wypoczynek

KATEGORIE FIZYCZNE Ilość, liczby i liczenie szczegółowe określenia ilości

Połączenia

  • duża, mała, przestronna; wolna; narożna; umeblowana; przytulna czwórka
  • czwórka z dostawką; z aneksem kuchennym, z łazienką; z balkonem; z widokiem na morze
  • cena za czwórkę
  • miejsce w czwórce
  • czwórka ileś kosztuje
  • zarezerwować czwórkę
  • zapłacić za czwórkę

Cytaty

W domu znajdują się cztery pokoje (czwórka, trójka i dwie dwójki) wyposażone we własne łazienki, aneksy kuchenne i sprzęt RTV.

źródło: Internet

Obiekt w dolinie Poniwca, u podnóża Małej Czantorii. Na miejscu wyciąg orczykowy o długości 900 m. 38 miejsc w dwójkach, czwórkach i apartamentach. Dwójka od 180 zł, czwórka od 300 zł.

źródło: Internet

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. czwórka
 czwórki
D. czwórki
 czwórek
C. czwórce
 czwórkom
B. czwórkę
 czwórki
N. czwórką
 czwórkami
Ms. czwórce
 czwórkach
W. czwórko
 czwórki

6. ocena

Definicja

pot. 
jedna z ocen, które można otrzymać w szkole - niższa od piątki i wyższa od trójki

Noty o użyciu

Wyraz zapisywany niekiedy w cudzysłowie.

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Edukacja i oświata szkoła

Relacje znaczeniowe

synonimy:  czwóra, dobry II
hiperonimy:  ocena

Połączenia

  • mocna, naciągana, naciągnięta czwórka
  • czwórka minus, plus
  • czwórka z fizyki, z geografii, z matematyki, z polskiego...; z egzaminu, z klasówki, z odpowiedzi, z pracy domowej, ze sprawdzianu, z wypracowania, z zadania...
  • czwórka na półrocze, na semestr
  • czwórka z minusem, z plusem, czwórka z dwoma minusami
  • czwórka na świadectwie
  • minus, plus czwórka
  • dostać czwórkę; postawić komuś, wpisać komuś, wstawić komuś czwórkę; stawiać czwórki; mieć (same) czwórki; zbierać (same) czwórki
  • ocenić coś; zaliczyć coś; zdać coś; napisać coś; umieć coś na czwórkę; zasługiwać na czwórkę
  • jechać na (samych) czwórkach

Cytaty

[...] z wdzięczności tak się zabrałem za naukę, że w następnej klasie miałem już czwórki na świadectwie i tylko jedną trójkę.

źródło: NKJP: Reguła przetrwania, Dziennik Polski - Pejzaż, 19.10.2001

W szkole, do której przyjęto mnie z pewnymi wahaniami z uwagi na czwórkę ze sprawowania, było nas w klasie szóstej czternaścioro, czy piętnaścioro.

źródło: Internet

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. czwórka
 czwórki
D. czwórki
 czwórek
C. czwórce
 czwórkom
B. czwórkę
 czwórki
N. czwórką
 czwórkami
Ms. czwórce
 czwórkach
W. czwórko
 czwórki

7. konie

Definicja

zaprzęg składający się z czterech koni

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK I TECHNIKA Transport transport lądowy

KATEGORIE FIZYCZNE Ilość, liczby i liczenie szczegółowe określenia ilości

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:  zaprzęg

Połączenia

  • rozpędzona czwórka
  • para, czwórka, tandem; single, pary, czwórki
  • wyścig, zawody czwórek
  • konie zaprzężone w czwórkę
  • powozić czwórką
  • zaprzęgać (konie) do czwórki
  • chodzić w czwórce

Cytaty

Bardzo dobry start miały polskie zaprzęgi podczas Międzynarodowych Zawodów w powożeniu zaprzęgami jednokonnymi, parami, czwórkami.

źródło: Internet

Chełmoński po pobycie na terenach Ukrainy zaczął malować obrazy ukazujące życie wsi a także słynne zaprzęgi konne (trójki i czwórki).

źródło: Internet

Z uwagi na duże koszty utrzymania zaprzęgi wielokonne zostały zastąpione parami lub czwórką.

źródło: Internet

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. czwórka
 czwórki
D. czwórki
 czwórek
C. czwórce
 czwórkom
B. czwórkę
 czwórki
N. czwórką
 czwórkami
Ms. czwórce
 czwórkach
W. czwórko
 czwórki

Frazeologizmy

czwórka na szynach
Data ostatniej modyfikacji: 09.12.2013
Copyright© Instytut Języka Polskiego PAN