Chronologizacja
XVII w., Bor
Pochodzenie
psł. *plěna 'cienka płytka, warstewka, łuska oddzielająca się od metalu, kamienia; to, co okrywa, otacza; skórka, błonka'
Pierwotna polska postać plana (XVI-XVII w.) kontynuowała formę prasłowiańską; pol. plama z niejasnym -m- chyba powstałe analogicznie jak brona > broma > brama
1. z barszczu
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Najbliższe środowisko życia człowieka czynności związane z codziennym życiem w domu
CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Ubranie czynności, przedmioty i osoby związane z robieniem i noszeniem ubrań
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | zmaza |
Połączenia
- duża, mała; brudna; tłusta; zaschnięta; krwawa plama
- plama krwi, moczu, potu; oleju, wina
- plama z barszczu, herbaty, kawy, rosołu
- plamy pod pachami
- plama na bluzce, spodniach...; plama w kroku
- usunąć, wywabić plamę
Cytaty
|
Grzegorz popatrzył na właścicielkę, ale ona interesowała się wyłącznie brudną plamą na ścianie. źródło: NKJP: Mariusz Kaszyński: Rytuał, 2008 |
|
|
Jego jasne skarpetki upstrzyły plamy po żółtku jajka na miękko. źródło: NKJP: Marek Krajewski, Mariusz Czubaj: Róże cmentarne, 2009 |
|
|
Pomimo starannych zabiegów, na mojej koszuli pozostało kilka szybko brunatniejących plam, postanowiłem więc włożyć nową natychmiast po odebraniu bagażu z przechowalni. źródło: NKJP: Mirosław Sokołowski: Gady, 2007 |
|
|
Daniele mają brązową sierść w plamy ułożone w podłużnych rzędach latem, a ciemnopopielate z niewyraźnymi plamami zimą. źródło: NKJP: Rozalia Ćwiertnia: Daniel, Gazeta Krakowska, 2004-03-05 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | plama |
plamy |
|
| D. | plamy |
plam |
|
| C. | plamie |
plamom |
|
| B. | plamę |
plamy |
|
| N. | plamą |
plamami |
|
| Ms. | plamie |
plamach |
|
| W. | plamo |
plamy |
2. na honorze
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Zasady współżycia społecznego zachowania i wyrażenia nieakceptowane społecznie
Połączenia
- plama na honorze, opinii, sumieniu
Cytaty
|
Oskarżenie o łapówkę było dla legalisty i przedwojennego urzędnika niewyobrażalną plamą na honorze. źródło: NKJP: Monika Rakusa: 39,9, 2008 |
|
|
Czasem zdarzają się kłopoty. Takie same kłopoty, jakie zdarzają się każdemu: niepowodzenie w szkole, nieporozumienie w domu, plama na sumieniu, podarta koszula lub rozbite kolano. źródło: NKJP: Jerzy Broszkiewicz: Wielka, większa i największa, 1994 |
|
|
W tej odpoetyzowanej do granic, trzeszczącej w szwach (aczkolwiek ponad oczekiwanie logicznej i konsekwentnej!) białostockiej „Balladynie” nie ma rzecz jasna miejsca na boski piorun. Bohaterka schodzi pomiędzy nas, na widownię, z dużo cięższym wyrokiem: będzie dalej żyć z krwawą plamą na sumieniu. źródło: NKJP: (js): Bez pioruna, Polityka, 2000-07-15 |
|
|
To zabójstwo to plama na opinii polskiej policji, a szczytem ośmieszenia jest ostatnia wersja. źródło: Internet |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | plama |
plamy |
|
| D. | plamy |
plam |
|
| C. | plamie |
plamom |
|
| B. | plamę |
plamy |
|
| N. | plamą |
plamami |
|
| Ms. | plamie |
plamach |
|
| W. | plamo |
plamy |
3. niepowodzenie
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie słownictwo oceniające
Połączenia
- kompletna, straszna plama
Cytaty
|
Widzewiacy grają naprawdę bardzo ładną piłkę [...]. Całkiem odwrotnie sytuacja wygląda w szeregach Wisły Kraków. Ostatni mecz to kompletna plama i porażka z Ruchem w Chorzowie 2-0. źródło: Internet: darmowa-kasa.pl |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | plama |
plamy |
|
| D. | plamy |
plam |
|
| C. | plamie |
plamom |
|
| B. | plamę |
plamy |
|
| N. | plamą |
plamami |
|
| Ms. | plamie |
plamach |
|
| W. | plamo |
plamy |
4. lasu na tle nieba
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii kolory i światło
Połączenia
- plama światła
- odcinać się jakąś plamą od tła
Cytaty
|
Otworzył oczy. Leżał w plamie światła, które wpadało przez niezasłonięte okno. źródło: NKJP: Marek Krajewski, Mariusz Czubaj: Róże cmentarne, 2009 |
|
|
Nałożyła strzałę na cięciwę i wpatrzyła się w wylot kotlinki, w zieleniejącą między pniami plamę berberysu, ciężkiego gronami czerwonych jagód. źródło: NKJP: Andrzej Sapkowski: Chrzest ognia, 2001 |
|
|
Twarz wędrowca odcinała się jasną plamą od barwnych kęp kwitnących ziół, łubinów, krwawych pięciorników. źródło: NKJP: Ewa Kujawska: Dom Małgorzaty, 2007 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | plama |
plamy |
|
| D. | plamy |
plam |
|
| C. | plamie |
plamom |
|
| B. | plamę |
plamy |
|
| N. | plamą |
plamami |
|
| Ms. | plamie |
plamach |
|
| W. | plamo |
plamy |
5. w malarstwie
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność artystyczna człowieka sztuki plastyczne
Połączenia
- plama farby, koloru
- plama na obrazie
Cytaty
|
Nie trzymają się sztywno ustalonych kanonów. Przypadkowe plamy farby przekładają na własne wyobrażenie świata, włączając przy tym swoją wyobraźnię. źródło: NKJP: Remigiusz Kopacki: Żyję z pędzlem w dłoni, Dziennik Malborski, 1999-05-28 |
|
|
- To nie tylko piosenka. To samo bywa w jednym jedynym geście czy spojrzeniu aktora. Albo w jednej jedynej plamie koloru na obrazie. Ironia losu? Tylko że my, ludzie piszący, zamiast wyrazić to jedną amarantową plamą albo refrenem, ględzimy na setkach stron. źródło: NKJP: Anna Bojarska, Maria Bojarska: Siostry B., 1996 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | plama |
plamy |
|
| D. | plamy |
plam |
|
| C. | plamie |
plamom |
|
| B. | plamę |
plamy |
|
| N. | plamą |
plamami |
|
| Ms. | plamie |
plamach |
|
| W. | plamo |
plamy |