UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

kwarta

Chronologizacja

1391, SStp

Pochodzenie

łac. quarta (pars) 'ćwierć, czwarta część'

1. w muzyce

Definicja

muz.

odległość między dźwiękami znajdującymi się między czterema kolejnymi stopniami skali

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność artystyczna człowieka muzyka

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:

interwał

Cytaty

Kto ma trochę słuchu, rozpozna interwały muzyczne: oktawę (1:2), kwartę (3:4) i kwintę (2:3).

źródło: NKJP: Jan Gaj: Laboratorium Wiedzy i Życia, Wiedza i Życie nr 1, 2001

Wszakże utrudniali sobie zadanie, utrzymując grecki pogląd, że tylko oktawa, kwinta i kwarta dźwięczą harmonijnie.

źródło: Władysław Tatarkiewicz: Estetyka średniowieczna, 1963 (books.google.pl)

[...] dawny instrument smyczkowy posiadający pudło rezonansowe o kształcie zbliżonym do skrzypiec. Posiadał zwykle 5 strun melodycznych strojonych w kwartach i kwintach [...].

źródło: NKJP: Internet

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	kwarta	kwarty
D.	kwarty	kwart

C.	kwarcie	kwartom
B.	kwartę	kwarty
N.	kwartą	kwartami
Ms.	kwarcie	kwartach
W.	kwarto	kwarty

2. podczas meczu

Definicja

sport.

jedna z czterech równych części meczu w koszykówce, futbolu amerykańskim lub innych sportach

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Sport czynności związane ze sportem

Połączenia

czwarta, druga, pierwsza, trzecia kwarta
koniec, końcówka, połowa kwarty
któraś kwarta rozpoczęła się, trwa
grać, zagrać którąś kwartę
grać, prowadzić, przegrać/przegrywać, trafić/trafiać, wygrać/wygrywać, zagrać w którejś kwarcie

Cytaty

	Wisła tylko w trzeciej kwarcie zaprezentowała dobrą koszykówkę, ale na nic więcej nie było jej wczoraj stać. źródło: NKJP: (J): Trzecia kwarta i nic..., Gazeta Krakowska, 2003-02-16
	Nash ponadto 10 razy asystował przy celnych rzutach, a w decydującej czwartej kwarcie zdobył niemal połowę swych punków. źródło: NKJP: (jot): Nash jest nasz, Dziennik Polski, 2008-01-24
	Przez niemal całą trzecią kwartę mądrze grający koszykarze Pacesasa utrzymywali minimalną przewagę. źródło: NKJP: Paweł Durkiewicz: Asseco Prokom dzielnie walczył z aktualnym mistrzem Euroligi, Dziennik Bałtycki, 2010-01-07
	Dobrze, że w pierwszych dwóch kwartach często trafialiśmy do kosza przeciwników. źródło: NKJP: (JB): Porażka i zwycięstwo Legionu Wyjść z “dołka”, Mazowieckie To i Owo, 2006-02-26

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	kwarta	kwarty
D.	kwarty	kwart

C.	kwarcie	kwartom
B.	kwartę	kwarty
N.	kwartą	kwartami
Ms.	kwarcie	kwartach
W.	kwarto	kwarty

Składnia

kwarta

(KTÓRA)

3. w szermierce

Definicja

sport.

pozycja przyjmowana przesz szermierza, polegająca na przesunięciu prawej ręki z bronią w kierunku lewego ramienia, co służy osłonie prawej górnej części ciała oraz umożliwia szybki szybki atak

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Sport czynności związane ze sportem

Cytaty

Pozycja siódma [...] pozwala na szybki półobrót i jest bardzo dynamiczna. Poparta skrętem ciała zbija broń przeciwnika, a Ty kontynuujesz ruch w postaci niskiej kwarty na drugiego przeciwnika.

źródło: NKJP: Internet

Po zamieszkaniu w drugiej połowie 1886 roku [...] jeszcze przez pewien czas udzielał w miejscowym TG „Sokół” lekcji umiłowanej szermierki, nauczając między innymi owej słynnej polskiej kwarty, przez Niemców zwanej „piekielną”!

źródło: Rocznik Krakowski, 1990 (books.google.pl)

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	kwarta	kwarty
D.	kwarty	kwart

C.	kwarcie	kwartom
B.	kwartę	kwarty
N.	kwartą	kwartami
Ms.	kwarcie	kwartach
W.	kwarto	kwarty

Inne uwagi

Zwykle lp

4. mleka

Definicja

przest.

jednostka objętości płynu lub substancji sypkiej równa około jednemu litrowi

Noty o użyciu

Używane także w odniesieniu do ilości substancji, której masa wynosi 1 kwartę.
Wyraz używany w dawnej Polsce w odniesieniu do ściśle określonych, lecz nieco różniących się miar, w zależności od obowiązującego w danym czasie systemu metrologicznego.
Wyraz używany współcześnie w Stanach Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii w odniesieniu do różnych, ściśle określonych miar, zbliżonych objętością do jednego litra.

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii wielkość,

KATEGORIE FIZYCZNE Ilość, liczby i liczenie szczegółowe określenia ilości

Połączenia

kwarta wody, wódki

Cytaty

	Podstawową jednostką masy była grzywna, którą dzielono na 4 wiardunki, 8 uncji, 16 łutów, 24 skojce i 96 kwart. źródło: NKJP: L.P.: O dawnych miarach w Polsce, EKO-U Nas, nr 35, 2005
	W spisie można zaleźć 174 przepisy na napoje, likiery, nalewki, pasztety, galaretki, leguminy itp. Autorki posługują się przy tym niespotykanymi dziś jednostkami miary i wagi: garncami, łutami, funtami, kwartami i mendlami. źródło: NKJP: (ALG): Sernik pod pierzynką, Dziennik Polski, 2005-03-09
	Sidła stawiają. Na susły. Jurek mówi, że za suślą skórkę dostaniesz w skupie pół funta cukru! Albo kwartę oleju słonecznikowego. źródło: NKJP: Jerzy Krzysztoń: Wielbłąd na stepie, 1978
	W pierwszym tygodniu nie było dnia, by nie odwiedziła ich któraś z sióstr, by nie pojechali z rodzinną rewizytą, by nie zajechał Józef [...] i by w końcu nie stanęła na stole kwarta wódki dla każdego i kiszone ogórki dla wszystkich. źródło: NKJP: Monika Piątkowska: Krakowska żałoba, 2006
	Kiedyś teść wylał mi pod kołdrę całą kwartę wody. Ale to było na wsi. W mieście ten wielkanocny zwyczaj lania wodą jest znacznie mniej „agresywny”. źródło: NKJP: Magdalena Baranowska-Szczepańska: Przechlapane, Polska. Głos Wielkopolski, 2005-03-29

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	kwarta	kwarty
D.	kwarty	kwart

C.	kwarcie	kwartom
B.	kwartę	kwarty
N.	kwartą	kwartami
Ms.	kwarcie	kwartach
W.	kwarto	kwarty

Składnia

kwarta

CZEGO

5. garnek

Definicja

przest.

naczynie o pojemności około jednego litra

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Jedzenie i jego przygotowanie miejsca, osoby, przedmioty, sytuacje związane z jedzeniem

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:

naczynie

Cytaty

	Zdjął [...] ze ściany blaszaną kwartę, nachylił się nad wiadrem i zaczerpnął ze zgrzytem po dnie. źródło: NKJP: Marek Nowakowski: Gdzie jest droga na walne?, 2007
	Pewnego razu, gdy zmęczony i ledwie trzymający się na nogach szeregowiec pił mleko z kwarty, którą podała mu wieśniaczka, Łuczyński wyrwał mu kwartę i sam wypił resztę. źródło: Leon Berbecki: Pamiętniki generała broni Leona Berbeckiego, 1959 (books.google.pl)
	Pierzyna leżała na podłodze, a na stołku, w pogotowiu, kwarta z wodą. źródło: Internet: arelianne.e-blogi.pl
	Wybiega do kuchni i oto już wraca z poczęstunkiem! Na drewnianej rzeźbionej tacy zdobna cynowa kwarta! źródło: NKJP: Jerzy Broszkiewicz: Doktor Twardowski, 1977

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	kwarta	kwarty
D.	kwarty	kwart

C.	kwarcie	kwartom
B.	kwartę	kwarty
N.	kwartą	kwartami
Ms.	kwarcie	kwartach
W.	kwarto	kwarty

6. ziemi

Definicja

metrol.

w dawnej Polsce: miara powierzchni gruntu równa około dziewięciu hektarom

Noty o użyciu

Używane także w odniesieniu do ziemi uprawnej, której powierzchnia jest równa 1 kwarcie.

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości przestrzeni miary przestrzeni

CZŁOWIEK I PRZYRODA Ziemia rolnictwo

Cytaty

Kościół utrzymywał się z 6 kwart własnej ziemi, miał również prawo dziesięciny ze wsi Łaganów.

źródło: NKJP: Opowieści świąteczne, Dziennik Polski, 1999-12-27

W 1510 roku Luboń liczy 7 kwart roli chłopskiej i 6 kwart roli folwarcznej, 2 młyny i karczmę.

źródło: NKJP: Internet

Po jego śmierci ok. 1450 r. wśród pozostałych po nim dóbr dziedzicznych był dom w rynku oraz sołectwo w Brzeźnie, Nowej Wsi i Dębowej Łące. Pozostała także kwarta pola, stanowiąca posag jego żony [...].

źródło: Urszula Sowina: Sieradz: układ przestrzenny i społeczeństwo miasta w XV-XVI w, 1991 (books.google.pl)

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	kwarta	kwarty
D.	kwarty	kwart

C.	kwarcie	kwartom
B.	kwartę	kwarty
N.	kwartą	kwartami
Ms.	kwarcie	kwartach
W.	kwarto	kwarty

Składnia

kwarta

CZEGO

7. srebra

Definicja

metrol.

w średniowiecznej Polsce: jednostka wagowa równa około dwóm gramom

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii ciężar

Cytaty

Na Śląsku pod koniec XIII wieku zaczęto bić odpowiednik monetarny kwarty - kwartnik.

źródło: NKJP: Internet

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	kwarta	kwarty
D.	kwarty	kwart

C.	kwarcie	kwartom
B.	kwartę	kwarty
N.	kwartą	kwartami
Ms.	kwarcie	kwartach
W.	kwarto	kwarty

8. podatek

Definicja

w dawnej Polsce: podatek płacony przez dzierżawców dóbr królewskich, wynoszący jedną czwartą lub jedną piątą dochodu, przeznaczony na utrzymanie oddziałów wojskowych, określanych od nazwy tego podatku kwarcianymi

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Finanse podatki, opłaty, świadczenia pieniężne

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Tradycja świat dawnych epok i wydarzenia historyczne

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:

podatek

Cytaty

	Kwartę płacono do skarbu rawskiego corocznie w okolicy Zielonych Świąt. źródło: NKJP: Agnieszka Borkowska: Przybywają po skarb kwarciany, Dziennik Łódzki, 2007-05-30
	Z chwilą zakończenia rewizji dóbr i dostarczenia inwentarzy dochodów z królewszczyzn, kwarta płacona przez posiadaczy lenn winna być zgodna z danymi w nich zawartymi. źródło: NKJP: Tadeusz Szulc: Z badań nad egzekucją praw, 2000
	W połowie XVII wieku „państwowe” wojsko polskie, tzn. utrzymywane z kwarty, liczyło około 4000 żołnierzy [...]. źródło: NKJP: Internet
	Rosnące zaniepokojenie szlachty budziło przejmowanie przez instytucje kościelne dóbr ziemskich na podstawie tzw. zapisów nabożnych w testamentach - wbrew ustawom [...]zakazującym zapisów dla Kościoła i duchowieństwa na łożu śmierci [...]. Zakaz [...] wynikał z obawy przed osłabieniem obronności przez mnożenie dóbr wyjętych spod obowiązku płacenia kwarty [...]. źródło: NKJP: Urszula Augustyniak: Historia Polski 1572-1795, 2008

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	kwarta	kwarty
D.	kwarty	kwart

C.	kwarcie	kwartom
B.	kwartę	kwarty
N.	kwartą	kwartami
Ms.	kwarcie	kwartach
W.	kwarto	kwarty

Inne uwagi

Zwykle lp

9. wojsko

Definicja

wojsko królewskie, które było utrzymywane z kwarty - podatku

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Wojsko i wojna armia

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Tradycja świat dawnych epok i wydarzenia historyczne

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:

wojsko

Cytaty

Jan Szczęsny Herburt na widok szarży kwarty czmychnął z pola bitwy, podobno wskutek panicznych okrzyków Piotra Łaszcza.

źródło: Internet: Jerzy Besala: Gdy bracia brali się do bicia (chomikuj.pl)

Zgodnie z miejscową tradycją nazwa wywodziła się podobno stąd, że w czasie jednej z wojen obozowały tu wojska królewskie, czyli kwarta, podczas gdy pospolite ruszenie stało w sąsiedniej Biłce Szlacheckiej.

źródło: NKJP: Internet

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	kwarta	kwarty
D.	kwarty	kwart

C.	kwarcie	kwartom
B.	kwartę	kwarty
N.	kwartą	kwartami
Ms.	kwarcie	kwartach
W.	kwarto	kwarty

Inne uwagi

Zwykle lp

Data ostatniej modyfikacji: 02.08.2017