UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

buzować

Chronologizacja

1681, Kart XVII-XVIII

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. buzuję
 buzujemy
2 os. buzujesz
 buzujecie
3 os. buzuje
 buzują

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. buzowałem
+(e)m buzował
 buzowałam
+(e)m buzowała
 buzowałom
+(e)m buzowało
 buzowaliśmy
+(e)śmy buzowali
 buzowałyśmy
+(e)śmy buzowały
2 os. buzowałeś
+(e)ś buzował
 buzowałaś
+(e)ś buzowała
 buzowałoś
+(e)ś buzowało
 buzowaliście
+(e)ście buzowali
 buzowałyście
+(e)ście buzowały
3 os. buzował
 buzowała
 buzowało
 buzowali
 buzowały

bezosobnik: buzowano

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. będę buzował
będę buzować
 będę buzowała
będę buzować
 będę buzowało
będę buzować
 będziemy buzowali
będziemy buzować
 będziemy buzowały
będziemy buzować
2 os. będziesz buzował
będziesz buzować
 będziesz buzowała
będziesz buzować
 będziesz buzowało
będziesz buzować
 będziecie buzowali
będziecie buzować
 będziecie buzowały
będziecie buzować
3 os. będzie buzował
będzie buzować
 będzie buzowała
będzie buzować
 będzie buzowało
będzie buzować
 będą buzowali
będą buzować
 będą buzowały
będą buzować

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. buzujmy
2 os. buzuj
 buzujcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. buzowałbym
bym buzował
 buzowałabym
bym buzowała
 buzowałobym
bym buzowało
 buzowalibyśmy
byśmy buzowali
 buzowałybyśmy
byśmy buzowały
2 os. buzowałbyś
byś buzował
 buzowałabyś
byś buzowała
 buzowałobyś
byś buzowało
 buzowalibyście
byście buzowali
 buzowałybyście
byście buzowały
3 os. buzowałby
by buzował
 buzowałaby
by buzowała
 buzowałoby
by buzowało
 buzowaliby
by buzowali
 buzowałyby
by buzowały

bezosobnik: buzowano by

bezokolicznik: buzować

imiesłów przysłówkowy współczesny:

buzując

gerundium: buzowanie

imiesłów przymiotnikowy czynny: buzujący

Pochodzenie

Etymologia niepewna. Może zamiast *bułzować od pol. dawnego bułza, bułga 'torba skórzana', dziś w gwarach 'miech kowalski (Bańk.)

1. o ogniu

Definicja

hucząc, płonąć intensywnie

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii temperatura i ogień

Relacje znaczeniowe

synonimy:  buzować się
hiperonimy:  płonąć

Połączenia

  • ogień buzuje
  • buzować pod blachą
  • buzować w kominku, w piecu
  • mocno buzować

Cytaty

W jednym z mieszkań jest gorąco. W kaflowym piecu buzuje ogień.

źródło: NKJP: Józef Figura: Kurne chaty, Tygodnik Podhalański, 1997

Ogień buzował pod płytą. Guma kucnął przed uchylonymi drzwiczkami i w milczeniu wpatrywał się w płomień.

źródło: NKJP: Dawid Bieńkowski: Nic, 2005

Kiedy płomienie zaczynają buzować, nie jest najgorzej. Można budzić dzieci i podgrzać na gazie wodę do mycia, pod warunkiem, że akurat hydrant nie zamarzł.

źródło: NKJP: Konrad Pawłowski: Przetrwać zimę, Gazeta Krakowska, 2004-01-10

Charakterystyczne drewniane proste stoły i krzesła, nierówno otynkowane ściany i [...] buzujący ogniem piec do pizzy - wszystko to zachęca, by usiąść i spędzić tu parę smakowitych godzin.

źródło: NKJP: Piotr Adamczewski, Andrzej Garlicki: Ostre klimaty, Polityka, 2007-07-21

Składnia

bez ograniczeń + buzować +
(CZYM)
bez ograniczeń + buzować +
(GDZIE)

2. o potrawie

Definicja

hucząc, gotować się intensywnie

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Jedzenie i jego przygotowanie czynności związane z przyrządzaniem jedzenia

Relacje znaczeniowe

synonimy:  buzować się
hiperonimy:  gotować się

Cytaty

Pod otwartą wiatą widać kilku mężczyzn. [...] W dwóch garnkach coś buzuje.

źródło: NKJP: Dorota Nyk: Hotel bezdomnych, Gazeta Wyborcza, 2003-10-28

Tuż obok buzował w kociołku gulasz, a na blasze złocistego koloru nabierała pieczona kaczka.

źródło: NKJP: (KAK): Zza Tatr przyjechał pod Wawel, Gazeta Krakowska, 2004-10-11

Ziemniaki już zaczynają buzować na kuchence.

źródło: NKJP: Juliusz Ćwieluch: Wynurzenia, Polityka, 2009-01-10

Składnia

bez ograniczeń + buzować +
(GDZIE)

3. o uczuciach

Definicja

być bardzo intensywnym i przepełniać kogoś

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Stany psychiczne człowieka emocje i uczucia

Relacje znaczeniowe

synonimy:  buzować się

Połączenia

  • adrenalina, energia buzuje; hormony buzują

Cytaty

- U nas miłość aż buzuje! - kierownik Piotr Pudłowski sprężystym krokiem robi obchód lśniącego ośrodka w Pasterce.

źródło: NKJP: Agnieszka Niezgoda: Kolonia miłości, Polityka, 2002-07-27

Garard patrzył na spęczniałą figurę córki i buzował w nim coraz potężniejszy gniew [...].

źródło: NKJP: Iwona Surmik: Ostatni smok, 2005

Przez cały rok udaje mi się utrzymać moje pragnienia na wodzy, gdy tylko jednak nadchodzi gwiazdka, hormony zaczynają buzować w całym moim ciele [...].

źródło: NKJP: Ty i on, Cosmopolitan, 1999

Z moim Teusiem jest tak, że im spokojniejsze, łagodniejsze traktowanie, tym łatwiej mu opanować buzujące emocje.

źródło: NKJP: Internet

Składnia

bez ograniczeń + buzować +
w KIM/CZYM

4. człowiek

Definicja

książk. 
być bardzo aktywnym z powodu pobudzenia emocjonalnego

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Stany psychiczne człowieka zachowania emocjonalne

Cytaty

Wszyscy aż buzowali z radości. W rytm zwycięskich kroków kiwał się łeb kury, wystający z kapralskiego plecaka.

źródło: NKJP: Robert Urbański, Jacek Kondracki: Operacja Dunaj, 2009

Tymczasem jednak chłopcy musieli zarabiać na scenie, przed którą buzował już tłumek [...].

źródło: NKJP: Zbigniew Górniak: Siostra i byk, 2009

Składnia

bez ograniczeń + buzować +
(z CZEGO)
Data ostatniej modyfikacji: 07.08.2017
Copyright© Instytut Języka Polskiego PAN