UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

kruszeć

Chronologizacja

1643, Kart XVII-XVIII

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	kruszeję	kruszejemy
2 os.	kruszejesz	kruszejecie
3 os.	kruszeje	kruszeją

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	kruszałem +(e)m kruszał	kruszałam +(e)m kruszała	kruszałom +(e)m kruszało	kruszeliśmy +(e)śmy kruszeli	kruszałyśmy +(e)śmy kruszały
2 os.	kruszałeś +(e)ś kruszał	kruszałaś +(e)ś kruszała	kruszałoś +(e)ś kruszało	kruszeliście +(e)ście kruszeli	kruszałyście +(e)ście kruszały
3 os.	kruszał	kruszała	kruszało	kruszeli	kruszały

bezosobnik: kruszano

Czas przyszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	będę kruszał będę kruszeć	będę kruszała będę kruszeć	będę kruszało będę kruszeć	będziemy kruszeli będziemy kruszeć	będziemy kruszały będziemy kruszeć
2 os.	będziesz kruszał będziesz kruszeć	będziesz kruszała będziesz kruszeć	będziesz kruszało będziesz kruszeć	będziecie kruszeli będziecie kruszeć	będziecie kruszały będziecie kruszeć
3 os.	będzie kruszał będzie kruszeć	będzie kruszała będzie kruszeć	będzie kruszało będzie kruszeć	będą kruszeli będą kruszeć	będą kruszały będą kruszeć

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		kruszejmy
2 os.	kruszej	kruszejcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	kruszałbym bym kruszał	kruszałabym bym kruszała	kruszałobym bym kruszało	kruszelibyśmy byśmy kruszeli	kruszałybyśmy byśmy kruszały
2 os.	kruszałbyś byś kruszał	kruszałabyś byś kruszała	kruszałobyś byś kruszało	kruszelibyście byście kruszeli	kruszałybyście byście kruszały
3 os.	kruszałby by kruszał	kruszałaby by kruszała	kruszałoby by kruszało	kruszeliby by kruszeli	kruszałyby by kruszały

bezosobnik: kruszano by

bezokolicznik: kruszeć

imiesłów przysłówkowy współczesny: kruszejąc

gerundium: kruszenie

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	kruszenie	kruszenia
D.	kruszenia	kruszeń
C.	kruszeniu	kruszeniom
B.	kruszenie	kruszenia
N.	kruszeniem	kruszeniami
Ms.	kruszeniu	kruszeniach
W.	kruszenie	kruszenia

imiesłów przymiotnikowy czynny: kruszejący

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	kruszejący	kruszejący	kruszejący	kruszejące	kruszejąca
D.	kruszejącego	kruszejącego	kruszejącego	kruszejącego	kruszejącej
C.	kruszejącemu	kruszejącemu	kruszejącemu	kruszejącemu	kruszejącej
B.	kruszejącego	kruszejącego	kruszejący	kruszejące	kruszejącą
N.	kruszejącym	kruszejącym	kruszejącym	kruszejącym	kruszejącą
Ms.	kruszejącym	kruszejącym	kruszejącym	kruszejącym	kruszejącej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	kruszejący	kruszejący	kruszejące	kruszejące
D.	kruszejących	kruszejących	kruszejących	kruszejących
C.	kruszejącym	kruszejącym	kruszejącym	kruszejącym
B.	kruszejących	kruszejących	kruszejących	kruszejące
N.	kruszejącymi	kruszejącymi	kruszejącymi	kruszejącymi
Ms.	kruszejących	kruszejących	kruszejących	kruszejących

odpowiednik aspektowy: skruszeć

Pochodzenie

Zob. kruchy

1. o betonie

Definicja

stawać się nietrwałym i podatnym na rozpad na drobne kawałki

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii stan skupienia, trwałość materii

Połączenia

mury kruszeją; kruszenie betonu, skał
zacząć kruszeć

Cytaty

	Mur okazał się boczną ścianą willi, której kruszejący tynk pod dotknięciem palców przypominał wysuszoną skórę zwierzęcia. źródło: NKJP: Piotr Siemion: Niskie Łąki, 2000
	Po 40-50 latach eternitowe płyty zaczęły kruszeć. Uwalniają rakotwórczy pył, a ten wdychają dzieci. źródło: NKJP: Aleksander Król, Aldona Minorczyk-Cichy: Azbest zabija Polaków, Dziennik Zachodni, 2008-01-11
	Taśmy kruszeją, niektóre rwą się przy pierwszej próbie szybkiego przewijania. Magazynowane są bezładnie w nie przystosowanych do tego pomieszczeniach. źródło: NKJP: Jolanta Hajdasz, Jolanta Skowrońska: Czy archiwa RWE trafią do Polski czy do USA?, Gazeta Wyborcza, 1993-12-16
	Gdy gaśnice są przeterminowane, często kruszeją uszczelki. Wilgoć dostaje się wówczas do proszku. Kiedy gaśnica jest potrzebna, nie działa. źródło: NKJP: RD: Blisko Poznania, Gazeta Poznańska, 2003-02-03
	Z obrazów odchodzi farba, papier kruszeje, a my to wszystko pieczołowicie konserwujemy i przechowujemy. źródło: NKJP: Iwona Dojka: Galeria staroci, Gazeta Krakowska, 2006-02-21

2. o mięsie

Definicja

o mięsie: stawać się miękkim, pozbawionym włókien i dzięki temu łatwiejszym do jedzenia

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Jedzenie i jego przygotowanie czynności związane z przyrządzaniem jedzenia

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:

mięknąć

Cytaty

	Polowanie było zakończone definitywnie. Sokoły dostały kapturki na łby, upolowane kaczki i czaple kruszały, przytroczone do drabinek wozu, książę był zadowolony, jego orszak też [...]. źródło: NKJP: Andrzej Sapkowski: Narrenturm, 2002
	Świeża gęś oskubana i opalona musi kruszeć przez co najmniej dwa dni. Dopiero wtedy można ją sprawić, opłukać i w całości włożyć do naczynia, nacierając wewnątrz i na zewnątrz czosnkiem i solą. źródło: NKJP: PS: Przewodnik po kuchni śląskiej, Trybuna Śląska, 2003-01-11
	Zające zaś to rarytas - nie tyle się je kupuje, ile załatwia (skądś to znamy), i to z dużymi problemami. Wszyscy znawcy przedmiotu podkreślają, że zwierzyna wcześniej powinna kruszeć w przewiewnym, chłodnym miejscu przynajmniej przez tydzień. źródło: NKJP: Mirosław Słowiński: Najstarsza kuchnia świata, Wprost, nr 21/11, 1999
	Mięso ryb kruszeje, jeśli drobno je posiekać i moczyć przez pół godziny w osolonej wodzie z octem. źródło: NKJP: Edward Mazurkow: Komandos radzi, Express Ilustrowany, 2001-12-08

3. więzień

Definicja

książk.

poddawać się działaniu pewnych emocji takich jak strach, żal, poczucie winy czy litość, które sprawiają, że stopniowo porzuca się postawę pewności siebie w swoich postanowieniach i działaniach, zaczyna się zaś być bardziej podatnym na sugestie czy polecenia

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie wola, postawy, nastawienie człowieka wobec świata i życia

Cytaty

	Jak się na nich wściekam, to nie krzyczę. Tylko spojrzę tak smutno albo wychodzę. I oni kruszeją. źródło: NKJP: Ryszarda Wojciechowska: Nie jestem silną kobietą, Wieczór Wybrzeża, 2002-03-02
	Zanim staną przed sądem, jeden z nich kruszeje. Zaczyna sypać. Publika, która przychodzi na sądową salę za biletami, obserwuje to wszystko ze zgorszeniem. źródło: NKJP: Robert Domżał, Krzysztof Smura: W dawnym Poznaniu, Gazeta Poznańska, 2002-06-15
	Kazik często korzysta z materiałów operacyjnych policji i ABW. Więcej wie, niż może powiedzieć przed sądem. Czasami to działa na oskarżonych: myślą, że ma na nich więcej, niż ma naprawdę. I kruszeją [...]. źródło: NKJP: Bianka Mikołajewska: Główny oskarżyciel kraju, Polityka, 2005-04-09
	Gdy nauczyciele wyczerpali „środki wychowawcze”, [...] delikwent był wysyłany do księdza katechety na rozmowę. A on długo milczał. Patrzył smutno... Delikwent kruszał, dukał wyjaśnienia, aż litościwy ksiądz pomagał mu wybrnąć, że pewnie chciał dobrze, tylko źle wyszło, że na pewno się już poprawi... źródło: NKJP: U Jachowicza, Dziennik Polski, 2002-03-09

4. o systemie

Definicja

książk.

ulegać osłabieniu pod względem siły, pozycji, wartości czy intensywności

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii jakość i intensywność

Relacje znaczeniowe

	synonimy:	chwiać się
	hiperonimy:	słabnąć

Cytaty

Świątynie zaczęły pustoszeć, na naszych oczach potęga Kościołów chrześcijańskich kruszeje, słabnie wiara w Boga, a jednocześnie w drugiej połowie XX wieku triumfuje chrześcijańska etyka - prawa człowieka, pomoc humanitarna, opieka nad upośledzonymi.

źródło: NKJP: Józef Tischner, Adam Michnik, Jacek Żakowski: Między Panem a Plebanem, Gazeta Wyborcza, 1994-12-24

Pod wpływem tych zeznań zaczął kruszeć monolit bierutowskiego państwa.

źródło: NKJP: Janusz Rolicki: Edward Gierek: życie i narodziny legendy, 2002

System feudalny, który już powoli kruszał, zawalił się nagle z hukiem.

źródło: NKJP: Lucjan Wolanowski: Upał i gorączka, 1970

Data ostatniej modyfikacji: 22.02.2018