UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

kawał

Chronologizacja

2 połowa XVIII w., Bańk
XVIII w., Bor

1. bułki

Definicja

duży fragment wydzielony z większej całości

Pochodzenie

Wtórne zgrubienie od kawałek, daw. kawalec. Zob. kawałek.

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Ilość, liczby i liczenie ogólne określenia ilości

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:

część, fragment

Połączenia

duży, spory, wielki kawał
kawał kiełbasy, mięsa, słoniny; ciasta, placka; materiału, tkaniny; szkła; muru

Cytaty

Podoba się panu? - zapytał niespodziewanie i podsunął Paterowi pod nos kawał słoniny.

źródło: NKJP: Marek Krajewski, Mariusz Czubaj: Róże cmentarne, 2009

Wyciąłem odpowiednio długi kawał cienkiego pnącza, oczyściłem z liści i w parę minut sporządziłem dla niesfornego szczenięcia coś w rodzaju uprzęży ze smyczą.

źródło: NKJP: Ewa Białołęcka: Tkacz iluzji, 2004

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	kawał	kawały
D.	kawału	kawałów
C.	kawałowi	kawałom
B.	kawał	kawały
N.	kawałem	kawałami
Ms.	kawale	kawałach
W.	kawale	kawały

Składnia

kawał

(CZEGO)

2. życia

Definicja

znaczna część lub ilość czegoś

Pochodzenie

Wtórne zgrubienie od kawałek, daw. kawalec. Zob. kawałek.

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Ilość, liczby i liczenie ogólne określenia ilości

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:

ogrom

Połączenia

duży, spory kawał
kawał czasu, dnia; życia; pracy, (dobrej) roboty; drogi
przepracować, spędzić gdzieś kawał czasu, życia...; stracić kawał czasu na coś

Cytaty

- Przecież zanim poszła na wychowawczy, pracowała w agencji kilka lat... - Ale zafundowała sobie roczną przerwę, a to straszny kawał czasu - odparła Aleksandra i rozejrzała się za przymierzalnią.

źródło: NKJP: Grażyna Plebanek: Pudełko ze szpilkami, 2006

Tak brzmi inflacja czasu przelatującego z jednego konta na drugie: wokół dokonują się niewidoczne biznesy pomiędzy tymi, którzy mają go jak zboża, a tymi, którzy nerwowo planują kolejne tygodnie i miesiące, dzieląc zawczasu nadchodzące doby na kawałki: chwila dla rodziny, duży kawał na zarobek i coraz mniej miejsca na sny.

źródło: NKJP: Michał Olszewski: Chwalcie łąki umajone, 2005

[...] samo miejsce wiązało się z wydarzeniami tworzącymi przecież kawał mojego życia, przywodziło na pamięć tak wiele wspomnień, że ta plątanina okolicznych uliczek, zaułków i podwórek stawała się czymś niesłychanie bliskim, drugim domem, tym droższym, że związanym z moim losem, nieodmiennie kojarzącym się z ćpaniem - tą najwyższą wartością i celem.

źródło: NKJP: Mirosław Sokołowski: Gady 2007

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	kawał	kawały
D.	kawału	kawałów
C.	kawałowi	kawałom
B.	kawał	kawały
N.	kawałem	kawałami
Ms.	kawale	kawałach
W.	kawale	kawały

Inne uwagi

Zwykle lp

Składnia

kawał

CZEGO

3. duża odległość

Definicja

duża odległość lub przestrzeń

Pochodzenie

Wtórne zgrubienie od kawałek, daw. kawalec. Zob. kawałek.

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości przestrzeni miary przestrzeni

Połączenia

duży, spory kawał
kawał od domu, od miasta; kawał do domu, do wsi
przejechać, przejść kawał

Cytaty

Ten milicjant, jakby chciał przyjść, to już by przyszedł, przecież jest późno. Więc albo wcale dziś we wsi nie był, albo nie chciało mu się łazić taki kawał na wyspę i kazał się Wiktorowi wypchać.

źródło: NKJP: Irena Jurgielewiczowa: Ten obcy, 1990

Miała przecież spory kawał do stacji, jeżeli się nie pospieszy, może nie zdążyć na ostatni pociąg podmiejski.

źródło: NKJP: Maria Nurowska: Panny i wdowy: zdrada, 1991

Rodzice byli pochowani spory kawał od głównej bramy, pierwsza aleja w prawo, kwatera czternasta.

źródło: NKJP: Manuela Gretkowska: Sceny z życia pozamałżeńskiego, 2003

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	kawał	kawały
D.	kawału	kawałów
C.	kawałowi	kawałom
B.	kawał	kawały
N.	kawałem	kawałami
Ms.	kawale	kawałach
W.	kawale	kawały

Inne uwagi

Zwykle lp

4. dowcip

Definicja

historyjka z zabawną puentą, opowiadana dla rozśmieszenia słuchaczy

Pochodzenie

Wtórne zgrubienie od kawałek, daw. kawalec. W tym znaczeniu kalka niem. Stückchen 'dowcip, żart'.

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Czas wolny rozrywka

Relacje znaczeniowe

synonimy:

dowcip, żart

Połączenia

sprośny, świński; stary; znany kawał
opowiedzieć kawał; opowiadać kawały

Cytaty

Nie roześmiała się. Ale nie dlatego, że nie zrozumiała sensu, lecz że nie zrozumiała intencji. Lewicki nigdy nie opowiadał jej kawałów, uświadomiła to sobie właściwie dopiero teraz. A zatem skoro w końcu opowiedział, musiał mieć jakiś cel.

źródło: NKJP: Zbigniew Górniak: Siostra i byk, 2009

Opowiem ci kawał. Idzie wariat po korytarzu i ciągnie za sobą na sznurku kalosz. Przechodzi doktor, patrzy na wariata i mówi: no i jakże się miewa pański piesek, Filuś? Jaki piesek, mówi wariat, jaki Filuś? To przecież zwykły kalosz!

źródło: NKJP: Jacek Głębski: Kuracja, 1998

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	kawał	kawały
D.	kawału	kawałów
C.	kawałowi	kawałom
B.	kawał	kawały
N.	kawałem	kawałami
Ms.	kawale	kawałach
W.	kawale	kawały

Składnia

kawał

o KIM/o CZYM

5. figiel

Definicja

żart uczyniony komuś lub z kogoś

Pochodzenie

Wtórne zgrubienie od kawałek, daw. kawalec. W tym znaczeniu kalka niem. Stückchen 'dowcip, żart'.

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Czas wolny rozrywka

Relacje znaczeniowe

synonimy:

facecja, figiel, psota

Połączenia

głupi, niecny kawał
zrobić kawał; robić kawały

Cytaty

To ta niechlujna sklepowa zrobiła mi kawał albo chciała mi dać nauczkę, abym liczył się z potęgą kobiet... Basta!

źródło: NKJP: Jerzy Krzysztoń: Obłęd, 1983

On się tak przebiera, bo lubi robić kawały, i żeby ludzie za nim łazili, i żeby go fotografowali.

źródło: NKJP: Marta Tomaszewska: Zorro, załóż okulary!, 2001

Rzuciła mu pytające spojrzenie. - To kawał, tak? Zapłacili ci, żebyś tu przyszła? W ramach urodzinowego prezentu? Wpatrywała się w niego z uśmiechem rozbawienia rodzącym się w kącikach ust i oczu. - Panienka z agencji „T”? O to pan pyta?

źródło: NKJP: Artur Baniewicz: Drzymalski przeciw Rzeczpospolitej, 2004

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	kawał	kawały
D.	kawału	kawałów
C.	kawałowi	kawałom
B.	kawał	kawały
N.	kawałem	kawałami
Ms.	kawale	kawałach
W.	kawale	kawały

6. chłopa

Definicja

używane do zakomunikowania, że osoba, o której mowa, jest potężnie zbudowana

Pochodzenie

Wtórne zgrubienie od kawałek, daw. kawalec. Zob. kawałek.

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Określenia fizyczności człowieka wygląd

Połączenia

kawał baby, chłopa, mężczyzny

Cytaty

Anty terrorysta, nauczyciel strzelania, to był kawał mężczyzny. W czarnym stroju, krótko ostrzyżony, by nie można było chwycić go za włosy podczas akcji, z kwadratową szczęką, z mięśniami ramion rozpychającymi krótkie rękawy czarnego podkoszulka, prezentował się filmowo.

źródło: NKJP: Krystyna Kofta: Fausta, 2010

Myślałam, że mnie pobije, całe szczęście, że jestem kawał baby i nie bardzo się go bałam.

źródło: NKJP: Jerzy GAWROŃSKI: Z łukiem do Unii, Gazeta Krakowska, 2003-03-29

- Gruba? - odgadła rozczarowana Justysia. - Tylko dobrze zbudowana - rzekłam oględnie. - Warowna - powtórzyła pani Hania, wspierając się na mopie. - Kawał dziewuchy - dodała z szacunkiem.

źródło: NKJP: Mirosława Sędzikowska: Eus, deus, kosmateus, 2008

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	kawał	kawały
D.	kawału	kawałów
C.	kawałowi	kawałom
B.	kawał	kawały
N.	kawałem	kawałami
Ms.	kawale	kawałach
W.	kawale	kawały

Inne uwagi

Zwykle lp

Składnia

kawał

KOGO

7. drania

Definicja

używane dla podkreślenia, że cechy charakterystyczne dla wskazanego określenia dana osoba ma w maksymalnym stopniu

Pochodzenie

Wtórne zgrubienie od kawałek, daw. kawalec. Zob. kawałek.

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie słownictwo oceniające

Połączenia

kawał chama, drania, lenia, łajdaka

Cytaty

	Podobno to niezły kawał donżuana, uwodzi dziewczyny na prawo i lewo, nawet jednej mojej koleżance z biura złamał serce. źródło: NKJP: Joanna Szymczyk: Ewa i złoty kot, 2004
	Jola to kawał aktorki, napisać dla niej dobry monolog to byłoby coś [...]. źródło: NKJP: Krystyna Kofta: Lewa, wspomnienie prawej, 2003
	Bratowa to kawał suki. Będzie się procesować o każdy grosz. źródło: NKJP: Artur Baniewicz: Afrykanka, 2005
	W wariancie najlepszym okazać się możesz tak zwaną twardą babą lub kawałem cholery [...]. źródło: NKJP: Monika Rakusa: 39,9, 2008

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	kawał	kawały
D.	kawału	kawałów
C.	kawałowi	kawałom
B.	kawał	kawały
N.	kawałem	kawałami
Ms.	kawale	kawałach
W.	kawale	kawały

Inne uwagi

Zwykle lp

Składnia

kawał

KOGO

Frazeologizmy

dowcip z brodą
kawał z brodą
kawałek świata
kawał świata

Data ostatniej modyfikacji: 20.05.2014