UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

gospodarz

Chronologizacja

1396, SStp

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m1

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	gospodarz	gospodarze	ndepr
M.	gospodarz	gospodarze	depr
D.	gospodarza	gospodarzy
C.	gospodarzowi	gospodarzom
B.	gospodarza	gospodarzy
N.	gospodarzem	gospodarzami
Ms.	gospodarzu	gospodarzach
W.	gospodarzu	gospodarze	ndepr
W.	gospodarzu	gospodarze	depr

Pochodzenie

psł. *gospodaŕь 'pan domu, głowa rodziny, zarządca, władca'

1. na wsi

Definicja

właściciel ziemi prowadzący własne gospodarstwo wiejskie

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Najbliższe środowisko życia człowieka wieś

CZŁOWIEK I PRZYRODA Ziemia rolnictwo

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:

rolnik

Połączenia

bogaty; młody; wzorowy gospodarz; gościnni gospodarze; gospodarz wiejski; gospodarze rolni
gospodarz na hektarach, na ojcowiźnie
pole gospodarza
nocować; pracować u gospodarza

Cytaty

	Po zakończeniu pracy gospodarz organizował poczęstunek dla żniwiarzy-pomocników. źródło: NKJP: Andrzej Chwalba: Obyczaje w Polsce. Od średniowiecza do czasów współczesnych. Praca zbiorowa, 2005
	Jednemu z gospodarzy ukradli całą kopaczkę do ziemniaków. źródło: NKJP: Kronika policyjna, Tygodnik Ciechanowski, 2004-05-18
	Rządny gospodarz, doskonalił ciągle swą wiedzę w zakresie uprawy ziemi. źródło: NKJP: Maria Irena Kwiatkowska, Marek Kwiatkowski, Krzysztof Wesołowski: Znane i nieznane: rezydencje, ludzie, wydarzenia, 2001
	Jestem gospodarzem na jednym hektarze - rozpoczął bywalec festiwali muzyki folk-country, miłośnik harmonijek ustnych, Mieczysław Borkowski (Borki Kosy, gm. Zbuczyn, woj. mazowieckie), który wylosował numer pierwszy. źródło: NKJP: „Chłop Roku” z Boczkowic rodem, Dziennik Polski - Kraków, 2000-05-02

2. balu

Definicja

osoba będąca organizatorem jakiejś imprezy lub występująca jako reprezentant organizatora

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Czas wolny rozrywka

Relacje znaczeniowe

antonimy:

gość

Połączenia

gospodarz balu, festiwalu, imprezy, koncertu, przyjęcia, turnieju, uroczystości, wieczoru, zabawy
gospodarz sprząta, witał
pełnić rolę, wystąpić w roli gospodarza

Cytaty

Ze sceny padały bardzo ciepłe słowa pod adresem Danuty Kucińskiej – aktualnej dyrektor Miejskiego Centrum Kultury i Wacława Hernika – szefa kina, którzy byli gospodarzami wieczoru.

źródło: NKJP: M.Żbikowski: Dom kultury i kino w Płońsku: 50-lat minęło..., Tygodnik Ciechanowski, 2004-02-05

Atrakcji był znacznie więcej. - Był pieczony prosiak, były wspólne śpiewy, konkursy dla zawodników i kibiców oraz kulig zorganizowany przez gospodarza balu.

źródło: NKJP: Bal Żużlowca, Gazeta Pomorska, 2010-02-07

Składnia

gospodarz

CZEGO

3. pensjonatu

Definicja

właściciel domu, mieszkania, pensjonatu - w stosunku do osób wynajmujących

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Finanse własność

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Najbliższe środowisko życia człowieka dom/inne miejsca zamieszkania i ich otoczenie

Relacje znaczeniowe

antonimy:

gość

Połączenia

wścibscy gospodarze
płacić gospodarzowi

Cytaty

	Sama pochodzi z ubogiej dziesięcioosobowej rodziny, gnieżdżącej się kiedyś w wynajętym u gospodarzy pokoju. źródło: NKJP: A.Fidrysiak: Opowieść prawie filmowa lecz bez happy endu, Tygodnik Ciechanowski, 2007-08-16
	Jeżeli nic nie znajdziemy, w ostateczności wynajmowanie – prowizorka i wścibscy gospodarze. źródło: NKJP: Manuela Gretkowska: Polka, 2001
	Mieszkanie było ciemną, niewielką kawalerką z aneksem kuchennym, w którym obok nieczynnego piecyka stała butla z gazem. Najwidoczniej gospodarzowi już dawno odcięto gaz. źródło: NKJP: Zygmunt Miłoszewski: Uwikłanie, 2007
	W nocy gospodarz postanowił wkraść się do izby swojego gościa i obrabować go ze wszystkich kosztowności. źródło: NKJP: (waw): O karczmarzach oszustach, Nowiny Raciborskie, 2006-11-28

4. miasta

Definicja

osoba, która ze względu na pełnioną funkcję nadzoruje określone działania lub działania podległej sobie instytucji

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Funkcjonowanie państwa urzędy i ich funkcjonowanie

Połączenia

dobry gospodarz
gospodarz gminy, miasta, województwa; kawiarni; gospodarze obiektu; powiatu; szkoły; śledztwa

Cytaty

	W marcu 1911 r., po prawie rocznym wakacie na tym stanowisku, został wybrany nadburmistrzem Torunia. Dał się poznać jako dobry gospodarz miasta, który od początku dbał o jego unowocześnianie, porządkowanie i upiększanie. źródło: NKJP: Małgorzata Litwin: Gość magistratu, Gazeta Miejska nr 94, 2001
	Podczas osiedlowych spotkań gospodarze miasta przedstawili stan przeprowadzonych w minionych trzech latach działań inwestycyjnych, remontowych i modernizacyjnych w Mielcu. źródło: NKJP: Od pałacyku do oczyszczalni, Dziennik Polski - Podkarpacie, 2001-11-09
	Gospodarze gminy Radków odebrali wieniec od „Dzierzgowian”, a władze Secemina - od zespołu ludowego „Złoty Kłos”. źródło: NKJP: Rafał Banaszek: Ośpiewali wieńce, Echo Dnia, 2005-09-02
	Policja twierdzi, że gospodarzem śledztwa była prokuratura, więc nie może wypowiadać się w tej sprawie. źródło: NKJP: Gazeta Wrocławska, 2003-09-30

Składnia

gospodarz

CZEGO

5. domu

Definicja

osoba odpowiedzialna za utrzymanie porządku i czystości w jakimś budynku i jego okolicy

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Najbliższe środowisko życia człowieka dom/inne miejsca zamieszkania i ich otoczenie

Relacje znaczeniowe

synonimy:

dozorca

Połączenia

gospodarz budynku, domu
zadzwonić do gospodarza

Cytaty

Nie potrzebujemy kluczy – powiedział Nowak. – Potrzebujemy sąsiada. Albo gospodarza domu.

źródło: NKJP: Tomasz Konatkowski: Przystanek Śmierć, 2007

Woda leci z pańskiego mieszkania, konkretnie z kuchni! Mam już pół miednicy, postawiłam na drabinie. Ale i tak to nic nie daje, leci po ścianach! – Zadzwoniła pani do gospodarza domu?

źródło: NKJP: Tomasz Konatkowski: Wilcza wyspa, 2006

To są właśnie prezesi w tych najmniejszych klubach, gdzie nie ma apanaży, administracji, a oni pełnią wszystkie funkcje od magazyniera, sprzątaczki po gospodarza i porządkowego.

źródło: NKJP: Pasjonaci piłki, Gazeta Krakowska, 2005-09-06

6. dla pasożyta

Definicja

biol.

żywy organizm, którego kosztem żyje pasożyt

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat zwierząt mikroorganizmy

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Choroby i ich leczenie przyczyny, objawy i skutki chorób

Relacje znaczeniowe

synonimy:

żywiciel

Cytaty

[...] wielu gospodarzy pasożyta rozpoznaje jego antygeny, jednak jedynie szczur posiada mechanizmy efektorowe zdolne do zabicia atakującego pasożyta.

źródło: NKJP: Grzegorz Bartosz: Druga twarz tlenu, 1995

Płaziniec ten [...] pasożytuje jako postać dorosła w jamie otrzewnej żab zielonych. Żywi się głównie krwią z nadtrawionych naczyń kapilarnych otrzewnej i prowadzi do wyniszczenia organizmu gospodarza.

źródło: NKJP: Łukasz M. Kołodziejczyk: Czy płazom zagrażają epidemie pasożytnicze, Wszechświat, 2005-04-01

Frazeologizmy

gospodarz klasy

Data ostatniej modyfikacji: 04.09.2024