UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

substancja

Chronologizacja

XVI w., SPXVI
Na podstawie indeksu haseł.

Pochodzenie

łac. substantia 'istnienie, byt', 'podpora, oparcie', 'materiał, tworzywo', 'środki do życia, mienie; bogactwo'

z łac. substāre 'istnieć, występować; znajdować się pod czymś' , 'wytrwać, wytrzymać'

1. gazowa

Definicja

jednorodna materia o określonych właściwościach fizycznych i chemicznych

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:

materia

Połączenia

substancja gazowa, płynna, stała; chemiczna; substancje białkowe, tłuszczowe; organiczne; odżywcze, pokarmowe; odurzające, psychoaktywne, uzależniające; promieniotwórcze, radioaktywne, rakotwórcze, ropopochodne, toksyczne; drażniące, uczulające, trujące, żrące; łatwopalne; smoliste; aromatyczne, zapachowe

Cytaty

Pirofity - byliny mają przeważnie zgrubiałe kłącza, bulwy lub cebule, gromadzące wodę i substancje odżywcze oraz pozwalające roślinie na bardzo szybki rozwój nowych pędów po pożarze.

źródło: NKJP: Krystyna Falińska: Ekologia roślin, 1997

Sól - chociaż w nadmiarze szkodliwa, zwana nawet „białą śmiercią” - w niewielkich ilościach jest substancją niezbędną do życia i niezastąpioną przyprawą w kuchni.

źródło: NKJP: G. Czerwińska: Kalendarz polski: O soli, cukrze i miodzie, Tygodnik Ciechanowski, 2002-10-01

Artykuł 3 pkt 5 zobowiązuje z kolei rząd do stopniowego obniżenia zawartości substancji trujących w wyrobach tytoniowych.

źródło: NKJP: Sprawozdanie z 53. posiedzenia Senatu RP w dniu 14 września 1995 r

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	substancja	substancje
D.	substancji	substancji	neut
D.	substancji	substancyj	char
C.	substancji	substancjom
B.	substancję	substancje
N.	substancją	substancjami
Ms.	substancji	substancjach
W.	substancjo	substancje

Składnia

substancja

(JAKA)

2. narodu

Definicja

książk.

to, co jest uznawane za najistotniejszy, najbardziej podstawowy i najtrudniej poddający się zmianom element czegoś

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie prawdy i wartości życiowe

Relacje znaczeniowe

synonimy:

ekstrakt, esencja, istota, rdzeń, sól

Połączenia

substancja narodu, polskości, religii, wiary, wolności, życia

Cytaty

[...] posługując się tradycyjnymi metodami redukcji i analizy, nauka może wyjaśnić religię, lecz nie może zmniejszyć znaczenia tego, co stanowi jej substancję.

źródło: NKJP: Edwin Bendyk: Zatruta studnia. Rzecz o władzy i wolności, 2002

Kolosalne straty gospodarcze, ale także ludnościowe: wielki głód, eksterminacja chłopstwa, wytrzebienie inteligencji. To znaczy, że potężne straty poniosła cała substancja narodu ukraińskiego.

źródło: NKJP: Aureliusz M. Pędziwol: Diabelska robota, Polityka, 2001-03-24

[...] wybitnych teologów głoszących uznawane dotychczas za nieortodoksyjne poglądy teologiczne należy nie tyle karać, ile nagradzać. Oni bowiem, poddając próbie substancję wiary, przyczyniają się istotnie do jej lepszego zrozumienia.

źródło: NKJP: Tadeusz Bartoś: Wolność, równość, katolicyzm, 2007

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	substancja	substancje
D.	substancji	substancji	neut
D.	substancji	substancyj	char
C.	substancji	substancjom
B.	substancję	substancje
N.	substancją	substancjami
Ms.	substancji	substancjach
W.	substancjo	substancje

Inne uwagi

Zwykle lp

Składnia

substancja

CZEGO

3. świata

Definicja

samoistny byt, którego istnienie nie jest warunkowane żadnym impulsem zewnętrznym i stanowi podstawę dla określających ją atrybutów i cech

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność intelektualna człowieka filozofia

Połączenia

substancja świata

Cytaty

Wszystko zatem jest in actu; w każdym danym momencie rzeczy są wszystkim, czym być mogą. Zgadza się to oczywiście z całkowitym odrzuceniem substancji przez Bergsona. \„Być\” zostaje zastąpione przez \„zmieniać się\”: zmiana jest rzeczywistością pierwotną i źródłową.

źródło: NKJP: Leszek Kołakowski: Bergson, 1985

Według Arystotelesa istota jako to, czym byt jest, jest skutkiem zjednoczenia formy i materii, a także jako substancja jest podmiotem cech przypadłościowych (akcydens) oraz źródłem działań (natura).

źródło: NKJP: Halina Zdebska: Istota i wartości zespołowych gier sportowych, 2008

Dla Hegla być substancją było najłatwiej i najprościej. O wiele trudniej było być podmiotem. Ewolucja absolutu polegała między innymi u Hegla na tym, że substancja ze sfery prostego istnienia w sobie przechodziła na poziom istnienia podmiotu, czyli istnienia dla siebie.

źródło: NKJP: Józef Tischner: Świat ludzkiej nadziei: wybór szkiców filozoficznych 1966-1975, 1975

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	substancja	substancje
D.	substancji	substancji	neut
D.	substancji	substancyj	char
C.	substancji	substancjom
B.	substancję	substancje
N.	substancją	substancjami
Ms.	substancji	substancjach
W.	substancjo	substancje

Inne uwagi

Zwykle lp

Frazeologizmy

istota szara
substancja szara
substancja mieszkaniowa

Data ostatniej modyfikacji: 16.03.2018