UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

dziekan

Chronologizacja

SStp, SPXVI, SKN, SJPXVII, STR, SL, SWil, SJPWar, SJPDor, SJPSz, SJPDun, ISJP, PSWP, USJP

Pochodzenie

st.czes. děkan

z łac. decānus 'dziesiętnik w wojsku; przełożony nad dziesięcioma mnichami'

1. wydziału

Definicja

osoba zajmująca przez określonej długości kadencję stanowisko kierownika wydziału szkoły wyższej, wybrana w sposób zgodny ze statutem uczelni

Noty o użyciu

Jeżeli wyrazu dziekan używamy w odniesieniu do kobiety, we wszystkich kontekstach może występować forma równokształtna z M. lp, a wyraz może przyłączać formy żeńskie czasownika i przymiotnika, np. dziekan przyszła , spotkanie z nową dziekan, Beatą Kwiecińską . Może też zostać zachowana odmiana i składnia charakterystyczna dla rzeczowników rodzaju m1, np.: spotkanie z nowym dziekanem, Beatą Kwiecińską .

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Edukacja i oświata studia

Połączenia

były, nowy, wieloletni dziekan
dziekan Wydziału Filologicznego, Górniczego, Sztuki...
dziekan i prodziekan, dziekan i prorektor, dziekan i rektor; profesor i dziekan; prorektorzy i dziekani
pan, pani dziekan
pełnomocnik; funkcja, godność, stanowisko, urząd; kadencja, wybór; decyzja, wniosek, zgoda; dyżur; nagroda dziekana
kandydat na dziekana
dziekan podejmuje decyzje, wręcza dyplomy, indeksy; zezwala na powtarzanie roku...
być, zostać; wybrać kogoś dziekanem
pracować, robić coś jako dziekan

Cytaty

	Zakończywszy w 1975 swoją pracę pedagogiczną, jako dziekan Wydziału Reżyserii - interesował się Szkołą nadal. To do Niego chodziłem, jako rektor, po radę. źródło: NKJP: Andrzej Łapicki: Profesor i róże, Gazeta Wyborcza, 1992-09-11
	Dziekan ma prawo ogłaszać dni wolne od zajęć na wydziale. Jest przełożonym pracowników i studentów wydziału, przewodniczy też radzie wydziału. źródło: NKJP: Studenckie abecadło (5), Gazeta Wyborcza, 1997-10-10
	Zazwyczaj, gdy nadajemy doktorat honoris causa Akademii Górniczo-Hutniczej, realizujemy scenariusz obejmujący wystąpienia wszystkich dziekanów, którzy wnioskowali o nadanie tej godności. źródło: NKJP: Godnie, lecz krótko, Dziennik Polski, 2000-03-27
	Panie dziekanie, to musi być jakaś idiotyczna pomyłka! Dziekan popatrzył na mnie tak jakoś smutno, poważnie i powiedział: - Chciałbym panu wierzyć. Nigdy by mi na myśl nie przyszło, że magistrant naszej uczelni może dopuścić się takiego czynu [...]. źródło: NKJP: Roman Antoszewski: Kariera na trzy karpie morskie, 2000
	Zdaniem pani dziekan, szczecińska ekonomia ma szanse na zajęcie wyższych lokat w kolejnych rankingach. źródło: NKJP: (M. Kubera): Ekonomiczny ranking „Newsweeka”, prasa, 2002

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m1

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	dziekan	dziekani	ndepr
M.	dziekan	dziekany	depr
D.	dziekana	dziekanów
C.	dziekanowi	dziekanom
B.	dziekana	dziekanów
N.	dziekanem	dziekanami
Ms.	dziekanie	dziekanach
W.	dziekanie	dziekani	ndepr
W.	dziekanie	dziekany	depr

Składnia

dziekan

(CZEGO)

2. duchowny

Definicja

urzęd.

duchowny katolicki nadzorujący określoną jednostkę administracyjną Kościoła katolickiego lub prawosławnego

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Religia – kościół osoby związane z religią i kościołem

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:

duchowny I

Połączenia

dziekan generalny, honorowy, kapitulny, prawosławny
dziekan dekanatu, parafii (ciechanowskich, raciborskich...); Korpusu (Oficerów), Roty Rzymskiej
dziekan i kanonik; dziekani i proboszcze; proboszcz i dziekan
ksiądz dziekan
funkcja, ranga, stanowisko, tytuł dziekana
dziekan celebrował, odprawił mszę; poświęcił kamień węgielny, pomnik...; wygłosił homilię, kazanie...

Cytaty

	Ksiądz [...] wszędzie, gdzie pracuje, wypełnia nie tylko duszpasterskie obowiązki, lecz stara się żyć w środowisku, do którego został skierowany. Tak było w poprzedniej parafii księdza dziekana - nowohuckich Czyżynach, tak jest i w parafii św. Klemensa. źródło: NKJP: (KG): Ciekawi ludzie w ciekawym mieście, Dziennik Polski, 1998-10-12
	Do czasu powołania Ordynariatu Polowego [...] duszpasterstwem wojskowym kieruje Generalny Dziekan Wojska Polskiego, jako naczelny kapelan wojskowy. źródło: NKJP: Dz.U. z 1989r. Nr 29, poz. 154
	[...] ostatni spoczynek [...] znaleźli tu także kardynał Bolesław Filipiak, dziekan Roty Rzymskiej, oraz biskup sufragan Franciszek Jedwabski, jeden z ponad pięćdziesięciu biskupów sufraganów [...], których papieże mianowali dla diecezji i archidiecezji poznańskiej. źródło: NKJP: Zygmunt Rola: Tajemnice Ostrowa Tumskiego, 2000
	Księże dziekanie, jakim samochodem ksiądz jeździ? - Przypisanym do parafii - volkswagenem golfem, który został po moim poprzedniku. źródło: NKJP: Krzysztof Bytnar: Rozmowy: Widzieć człowieka, Kronika Ziemi Żarskiej , 1997
	Do organizacji uroczystości pogrzebowej włączyli się kapłani, instytucje, samorządy oraz sami mieszkańcy Żalna. Sprawami obsługi pogrzebu zajął się dziekan dekanatu rytelskiego. źródło: NKJP: Lucyna Zdanowska: Ostatnia droga księdza proboszcza, Tygodnik Tucholski, 2006

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m1

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	dziekan	dziekani	ndepr
M.	dziekan	dziekany	depr
D.	dziekana	dziekanów
C.	dziekanowi	dziekanom
B.	dziekana	dziekanów
N.	dziekanem	dziekanami
Ms.	dziekanie	dziekanach
W.	dziekanie	dziekani	ndepr
W.	dziekanie	dziekany	depr

Składnia

	+	dziekan	+	CZEGO
	+	dziekan	+	JAKI

3. adwokat

Definicja

urzęd.

osoba przewodnicząca radzie adwokackiej

Noty o użyciu

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Prawo i łamanie prawa sąd

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:

adwokat

Połączenia

dziekan izby, rady (adwokackiej)
pan, pani dziekan
funkcja, stanowisko; decyzja dziekana
dziekan udziela ostrzeżenia (adwokatowi)

Cytaty

	Decyzja dziekana stanowi upoważnienie adwokata do prowadzenia spraw i powinna mieć formę pisemną. źródło: NKJP: Dz.U. z 1982r. Nr 16, poz. 124
	Odnosząc się zaś ogólnie do kwestii lustracji palestry, dziekan rzeszowskiego środowiska adwokatów stwierdził, że gdyby przeprowadzono lustrację wśród radców prawnych, „odsetek podejrzanych o współpracę z organami SB byłby zapewne wyższy”... źródło: NKJP: Lustracja palestry, Dziennik Polski, 1999-11-26
	Zawiódł czytelników dziekan Okręgowej Rady Adwokackiej w Kielcach, twierdząc, że świętokrzyscy mecenasi przyłączają się do ogólnopolskiej akcji związanej z Dniem Ofiar Przestępstw. źródło: NKJP: Agnieszka Ogonek: Za darmo nie doradzą, Echo Dnia, 2006-02-23
	Nie zostało przeciw pańskiemu ojcu wniesione żadne zażalenie. Nic takiego nie wpłynęło ani do mnie, ani do dziekana adwokatów rotalnych, to znaczy do osób w wypadku wspomnianych zażaleń jedynie kompetentnych. źródło: NKJP: Tadeusz Breza: Urząd, 1960
	Podzielam z góry wasz sąd, panowie przysięgli, i zgadzam się nań. Ale proces ten [...] przedstawia jednak poważne niebezpieczeństwo. Och, bynajmniej nie dla oskarżonej! Jest ona chroniona potrójnym puklerzem, młodością swoją, swoim bólem i wreszcie magicznym kunsztem słowa dziekana paryskiej adwokatury. źródło: NKJP: Zabij mnie, błagam..., Dziennik Polski, 2000-12-09

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m1

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	dziekan	dziekani	ndepr
M.	dziekan	dziekany	depr
D.	dziekana	dziekanów
C.	dziekanowi	dziekanom
B.	dziekana	dziekanów
N.	dziekanem	dziekanami
Ms.	dziekanie	dziekanach
W.	dziekanie	dziekani	ndepr
W.	dziekanie	dziekany	depr

Składnia

dziekan

CZEGO

4. dyplomata

Definicja

urzęd.

osoba reprezentująca interesy dyplomatów wobec władz przyjmującego państwa jako honorowy przedstawiciel korpusu dyplomatycznego

Noty o użyciu

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Funkcjonowanie państwa stosunki międzynarodowe

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:

dyplomata

Połączenia

dziekan korpusu dyplomatycznego, misji dyplomatycznej
funkcja, pozycja, rola, status, tytuł; interwencja; przemówienie, wystąpienie dziekana
dziekan stoi na czele korpusu, reprezentuje korpus
mianować dziekana
być, zostać dziekanem
jako dziekan

Cytaty

	Wczoraj do magistratu przyszło 17 przedstawicieli dyplomatycznych, aby wziąć udział w tradycyjnym spotkaniu noworocznym. Leonid Rodionow, konsul rosyjski, dziekan korpusu dyplomatycznego w Krakowie, życzył, by miasto znalazło swoje miejsce w strukturach europejskich. źródło: NKJP: Oblicze miasta, Dziennik Polski, 2004-01-17
	Dziekan zwyczajowo składał szefowi państwa życzenia noworoczne 1 stycznia. Już w końcu grudnia 1944 roku władze francuskie stwierdziły, że należy uznać rząd lubelski i przekazać w przyszłości jego ambasadorowi rolę reprezentanta naszego kraju w Paryżu. źródło: NKJP: Zdzisław Morawski, Watykan bez tajemnic, 1997
	Spośród szefów misji dziekanem zostaje ambasador najdłużej przebywający w kraju przyjmującym. W Polsce dziekanem korpusu dyplomatycznego jest nuncjusz apostolski, wicedziekanem - najstarszy ambasador. źródło: Internet
	Na czele korpusu dyplomatycznego stoi dziekan (doyen), który reprezentuje cały korpus wobec władz państwa przyjmującego, a także służy pomocą nowo przybyłym dyplomatom. Dziekanem jest osoba o najwyższej precedencji [...]. źródło: Internet
	Z powodu nieobecności dziekana korpusu obowiązki gospodarza pełnił prof. dr hab. Michał Iwaszkiewicz - Konsul Republiki Estonii. źródło: Internet

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m1

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	dziekan	dziekani	ndepr
M.	dziekan	dziekany	depr
D.	dziekana	dziekanów
C.	dziekanowi	dziekanom
B.	dziekana	dziekanów
N.	dziekanem	dziekanami
Ms.	dziekanie	dziekanach
W.	dziekanie	dziekani	ndepr
W.	dziekanie	dziekany	depr

Składnia

dziekan

CZEGO

Data ostatniej modyfikacji: 12.05.2010