Chronologizacja
Pochodzenie
psł. *mǫka 'gniecenie, rozgniatanie, tłuczenie'
Psł. *mǫka już w epoce prasłowiańskiej było rozczepione na dwa leksemy różniące się akcentuacją i znaczeniem: jako nazwa czynności z akcentem na sylabie pierwszej (męka) i jako nazwa rezultatu czynności 'rozgniecione, stłuczone, roztarte, zmielone ziarna' (mąka) z akcentem na ostatniej sylabie; w języku polskim odbiciem prasłowiańskiego zróżnicowania akcentowo-iloczasowego etymologicznie tożsamych wyrazów są postaci z różnymi rdzennymi samogłoskami nosowymi: męka z -ę- kontynuującym staropolską krótką samogłoskę nosową oraz mąka z -ą- kontynuującym staropolską długą samogłoskę nosową (Bor); zob. mąka
1. ból
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Stany psychiczne człowieka emocje i uczucia
Relacje znaczeniowe
| hiperonimy: | cierpienie |
Połączenia
- bolesna; Chrystusowa, ludzka, przedśmiertna męka, duchowe; niewyobrażalne, niewysłowione, ogromne, okropne, piekielne, potworne, straszliwe, straszne, wieczne; istne męki; męki czyśćcowe
- męka (Jezusa) Chrystusa, Pana Jezusa, Syna, Zbawiciela; człowieka, duszy; narodu; głodu, pragnienia; konania, śmierci, życia
- męka i cierpienie, męka i krew, męka i śmierć, męka i ukrzyżowanie, męka i zmartwychwstanie
- czas, dni, etapy, godziny, koniec; droga, historia; miejsce; narzędzia; kontemplacja; opis, sceny; pamiątka, symbol, znak; tajemnica męki
- związany z męką
- opisywać, rozważać mękę; cierpieć, przeżyć / przeżywać, skrócić / skracać męki
- patrzeć na mękę
- ginąć, konać w mękach
Cytaty
|
Żebyś widział tych biednych ludzi umierających całymi tysiącami w bólu i męce, żebyś widział te sieroty z wzdętymi od głodu brzuchami! źródło: NKJP: Piotr Niklewicz: Niezwykła kariera Antoniego K, 2006 |
|
|
Oto Syn Boży rozpięty na drzewie krzyża, między niebem a ziemią. [...] Przez swoją odkupieńczą mękę rzuca światło na zbawczy sens naszego cierpienia, przeżywanego w łączności z Jego Krzyżem. źródło: NKJP: Krzyż, Dziennik Polski - Nowy Sącz, 2002-03-29 |
|
|
Postać Chrystusa na krzyżu i bicie dzwonu towarzyszyły zmarłym w ostatniej drodze. W dzwon uderzano także, gdy ktoś konał w mękach - był to znak, by modlić się za duszę umierającego [...]. źródło: NKJP: Krzyże Krakowa, Dziennik Polski - Magazyn, 1998-04-10 |
|
|
Kiedy rano wstaję z łóżka, cierpię piekielne męki. Kości, stawy, wszystko mnie boli. źródło: NKJP: Nie zostałem mistrzem świata, Gazeta Wyborcza, 1992-04-14 |
|
|
[...] na niedostępnych terenach tego rejonu działają kłusownicy. [...] Najczęściej używają sprawdzonej metody - wnyków [...]. Zwierzę, które złapie się w taką pętlę, ginie w mękach, a jego agonia często trwa nawet kilka dni. źródło: NKJP: (SZEL): Przeganianie kłusowników, Dziennik Polski - Nowy Sącz, 2003-12-17 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | męka |
męki |
|
| D. | męki |
mąk |
|
| C. | męce |
mękom |
|
| B. | mękę |
męki |
|
| N. | męką |
mękami |
|
| Ms. | męce |
mękach |
|
| W. | męko |
męki |
Inne uwagi
Zwykle lm
2. tortury
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Choroby i ich leczenie przyczyny, objawy i skutki chorób
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Zasady współżycia społecznego zachowania i wyrażenia nieakceptowane społecznie
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Stany psychiczne człowieka emocje i uczucia
Połączenia
- skazać, wydać na mękę
Cytaty
|
„Potworności, jakie się działy po wdarciu się napastników do klasztoru, może pozazdrościć piekło. Krew ludzka lała się strumieniami. [...] Stosowano wyrafinowane i okrutne męki”. źródło: NKJP: 17 września 1939 roku Związek Sowiecki zaatakował Polskę, Dziennik Polski - Magazyn, 1999-09-17 |
|
|
Jako posiadacz i strażnik skarbu był w swoim żywiole; zrozumiałem, że nie odda forsy, bez znaczenia, czy wezmę go na męki, czy będę błagał go na kolanach. źródło: NKJP: Mariusz Ziomecki: Lato nieśmiertelnych, 2002 |
|
|
Nie chcesz gadać, to nie gadaj. Są tajemnice, których się nie zdradza. - Właśnie to samo chciałem ci powiedzieć. Są tajemnice, których dżentelmen nie wyjawi nawet na mękach. źródło: NKJP: Kornel Makuszyński: Szaleństwa Panny Ewy, 1957 |
|
|
Marliśmy [...] w salach tortur, ginęliśmy śmiercią samobójczą w więzieniach, by nie wydać na mękach oprawcom tajemnic organizacji podziemnej. Z tej tragicznej perspektywy patrzymy teraz na wolną Polskę. źródło: NKJP: Sprawozdanie stenograficzne z obrad Sejmu RP z dnia 19.10.2001 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | męka |
męki |
|
| D. | męki |
mąk |
|
| C. | męce |
mękom |
|
| B. | mękę |
męki |
|
| N. | męką |
mękami |
|
| Ms. | męce |
mękach |
|
| W. | męko |
męki |
3. mordęga
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii jakość i intensywność
Połączenia
- prawdziwa, twórcza męka
- męka czekania, oczekiwania, tworzenia, zazdrości
- coś jest męką
Cytaty
|
Dla mnie jednak największą męką była nauka rosyjskiego u Elżbiety Bolforskiej. To była prawdziwa „piła” [...]. źródło: NKJP: Zbigniew Bąk: 'Chałubińszczak' ma już 100 lat!, Echo Dnia, 2005-09-23 |
|
|
To jest największy trud człowieczy, największa męka: podjąć decyzję, rozstrzygnąć, wybrać. Bo najchętniej trwalibyśmy jak kamień czy drzewo, poddani prawom przyrody. źródło: NKJP: Mieczysław Maliński ks.: Zamyślenia, 1998 |
|
|
Mój były chłopak ciągle cierpiał na kompleks pochodzenia i braku odpowiedniego wykształcenia. [...] Przeżywał istne męki na moich rodzinnych uroczystościach, walcząc z nieporadnością i czerwonymi policzkami. źródło: NKJP: Anna Kokot: Maniery współczesnego mężczyzny, prasa, 1998 |
|
|
Od wczoraj poruszanie się po Krośnie samochodem to prawdziwa męka. źródło: NKJP: Drogowy horror, Dziennik Polski - Podkarpacie, 2002-04-16 |
|
|
Nawet tak wielcy mistrzowie jak Julian Tuwim dochodzili w mękach twórczych do odpowiedniego słowa, metafory, o czym poeta napomyka wielokrotnie we wspomnieniach. źródło: NKJP: Wierszowisko, Dziennik Polski - Magazyn, 1999-11-06 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | męka |
męki |
|
| D. | męki |
mąk |
|
| C. | męce |
mękom |
|
| B. | mękę |
męki |
|
| N. | męką |
mękami |
|
| Ms. | męce |
mękach |
|
| W. | męko |
męki |