Chronologizacja
XV w., Bor
Od XIII w. mistr.
Pochodzenie
st.czes. mistr, místr, mistř 'mistrz, znawca, uczony, nauczyciel'
z łac. magister 'przełożony, kierownik, dozorca, naczelnik, mistrz, nauczyciel; doradca, przewodnik'
W średniowieczu łac. magister wymawiano ma(j)ister; redukcja samogłoski w pierwszej sylabie w formie staroczeskiej spowodowana częstością użycia tytułu (Bor)
1. literatury
Definicja
Wymowa
[mistsz] lub pot. [misczsz], lub pot. [miszczsz]
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie słownictwo oceniające
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Usposobienie człowieka cechy charakteru, temperamentu, zdolności i umiejętności
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | debeściak |
Połączenia
- niedościgniony, niezrównany mistrz; sławni, słynni mistrzowie
- mistrz iluzji, kamuflażu; mistrzowie filmu, literatury, malarstwa, muzyki; gitary, pędzla, skrzypiec
- pracownia; dzieło mistrza
- być mistrzem
- uchodzić za mistrza
Cytaty
|
Ja jestem mistrzem w chodzeniu po drzewach, dlatego właśnie przezywają mnie Wiewiórką. źródło: NKJP: Zbigniew Nienacki: Księga strachów, 1967 |
|
|
Ponad 1500 lat nieustannego uprawiania polityki i ciągłość tradycji czynią wysokich duchownych mistrzami negocjacji i arbitrażu. źródło: NKJP: Włodzimierz Kalicki: Niemcy - Polska: Po liście czas na odpowiedź, Gazeta Wyborcza, 1996-08-02 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m1
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | mistrz |
mistrzowie |
ndepr |
| mistrze |
depr | ||
| D. | mistrza |
mistrzów |
|
| C. | mistrzowi |
mistrzom |
|
| B. | mistrza |
mistrzów |
|
| N. | mistrzem |
mistrzami |
|
| Ms. | mistrzu |
mistrzach |
|
| W. | mistrzu |
mistrzowie |
ndepr |
| mistrze |
depr |
Odesłania
Zob. też:
2. duchowy
Definicja
Wymowa
[mistsz] lub pot. [misczsz], lub pot. [miszczsz]
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Relacje międzyludzkie określenia osób wchodzących w relacje międzyludzkie
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | bożyszcze, duchowy ojciec, guru, idol | |
| antonimy: | uczeń |
Połączenia
- artystyczny, duchowy, intelektualny, naukowy mistrz
- mistrz i nauczyciel, mistrz i uczeń
- przerosnąć mistrza
- być dla kogoś mistrzem
- uważać kogoś za mistrza
Cytaty
|
[...] prawdziwym mistrzem dla mnie stał się El Greco. Jego „odchorowałem”. Teraz jednak widzę, że wszystkie fascynacje przemijają. źródło: NKJP: Barbara Ziembicka: Najprostszą drogą: rozmowy z artystami, 1998 |
|
|
Chciałbym zapytać Księdza Profesora o jego młodość akademicką, o duchowych mistrzów tej młodości, o czas formowania się duchowego i intelektualnego. źródło: NKJP: Adam Szostkiewicz: O patrystyce, teologii, i seminariach, Tygodnik Powszechny, 1988 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m1
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | mistrz |
mistrzowie |
ndepr |
| mistrze |
depr | ||
| D. | mistrza |
mistrzów |
|
| C. | mistrzowi |
mistrzom |
|
| B. | mistrza |
mistrzów |
|
| N. | mistrzem |
mistrzami |
|
| Ms. | mistrzu |
mistrzach |
|
| W. | mistrzu |
mistrzowie |
ndepr |
| mistrze |
depr |
3. Europy
Definicja
Wymowa
[mistsz] lub pot. [misczsz], lub pot. [miszczsz]
Kwalifikacja tematyczna
CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Sport osoby i organizacje związane ze sportem
Połączenia
- dwukrotny, czterokrotny, trzykrotny mistrz; mistrz olimpijski
- mistrz kraju, świata; Europy, Anglii, Niemiec, Polski...
- mistrz w podnoszeniu ciężarów, w skokach narciarskich
- mistrz i rekordzista, mistrz i wicemistrz
- gratulować mistrzowi
- zostać mistrzem
Cytaty
|
Mistrz Polski juniorów w kulturystyce, sandomierzanin Piotr Grębowski, miał wystąpić dzisiaj na Mistrzostwach Świata w Hiszpanii. źródło: NKJP: Monika Panfil: KULTURYSTYKA, Gazeta Wyborcza, 1993-12-11 |
|
|
Kolarski mistrz świata amatorów z 1974 roku, zwycięzca Tour de Pologne z 1976 roku, jeden z najlepszych polskich szosowców, był głównym sponsorem imprezy sportowej. źródło: NKJP: Piottr Kurek: Mistrz świata w Wągrowcu, Polska Głos Wielkopolski, 2006-10-06 |
|
|
We wspaniałej formie był mistrz Polski z 1991 roku Drabik, który po przegranych startach trzykrotnie wyprzedzał na dystansie Lorama. źródło: NKJP: Jarosław Dąbrowski: I Liga Żużla. 3. kolejka, Gazeta Wyborcza, 1996-04-22 |
|
|
Mistrzami świata w łyżwiarstwie figurowym zostali Kanadyjczycy Jamie Sale i David Pelletier. źródło: NKJP: (PAP): Rosjanie stracili monopol na mistrzostwo świata, Metropol, 2001 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m1
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | mistrz |
mistrzowie |
ndepr |
| mistrze |
depr | ||
| D. | mistrza |
mistrzów |
|
| C. | mistrzowi |
mistrzom |
|
| B. | mistrza |
mistrzów |
|
| N. | mistrzem |
mistrzami |
|
| Ms. | mistrzu |
mistrzach |
|
| W. | mistrzu |
mistrzowie |
ndepr |
| mistrze |
depr |
Składnia
|
+ | mistrz | + |
CZEGO +
(KOGO) +
(w CZYM)
|
|
|
+ | mistrz | + |
JAKI +
(CZEGO) +
(KOGO)
|
4. zakonu
Definicja
Wymowa
[mistsz] lub pot. [misczsz], lub pot. [miszczsz]
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Religia – kościół osoby związane z religią i kościołem
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Zasady współżycia społecznego stosunki, grupy i organizacje społeczne
Połączenia
- mistrz krzyżacki; mistrzowie masońscy
- mistrz loży, zakonu
Cytaty
|
[...] w masońskiej hierarchii doszedł do jednej z najwyższych pozycji i został mistrzem loży w Genui. źródło: NKJP: Ryszard Myśliwiec: Drogi dojścia do Boga, 2009 |
|
|
Spocząć w kryptach katedry mogli tylko mistrzowie zakonu albo biskupi [...] źródło: NKJP: Agnieszka Krzemińska: Po nitce do kłębka, Polityka, 2008-06-07 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m1
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | mistrz |
mistrzowie |
ndepr |
| mistrze |
depr | ||
| D. | mistrza |
mistrzów |
|
| C. | mistrzowi |
mistrzom |
|
| B. | mistrza |
mistrzów |
|
| N. | mistrzem |
mistrzami |
|
| Ms. | mistrzu |
mistrzach |
|
| W. | mistrzu |
mistrzowie |
ndepr |
| mistrze |
depr |
5. murarski
Definicja
Wymowa
[mistsz] lub pot. [misczsz], lub pot. [miszczsz]
Kwalifikacja tematyczna
CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Praca organizacja i hierarchia w pracy, stosunki służbowe
CZŁOWIEK I TECHNIKA Przemysł rzemiosło
Połączenia
- mistrz ciesielski, kominiarski, krawiecki, murarski, piekarski
- mistrz cukiernictwa
- mistrzowie i czeladnicy
- terminować u mistrza
- wyzwolić się na mistrza
Cytaty
|
Ponieważ śmierć ojca uniemożliwiła młodemu Georgowi Jacobowi kontynuację studiów prawniczych, zaczął terminować u mistrza ciesielskiego. źródło: NKJP: Stanisław Januszewski: Książka o Kanale Elbląskim, Głos Pasłęka, 2004 |
|
|
Ostatnio poświadczyłem w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych, że dwaj pracownicy zakładów szewskich mają prawo do wcześniejszej emerytury [...] ZUS nie zadowolił się bowiem zaświadczeniami wydanymi przez ich pracodawców – mistrzów szewskich. źródło: NKJP: (kup): Po rymarzach został tylko sztandar, Dziennik Łódzki, 2005-07-14 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m1
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | mistrz |
mistrzowie |
ndepr |
| mistrze |
depr | ||
| D. | mistrza |
mistrzów |
|
| C. | mistrzowi |
mistrzom |
|
| B. | mistrza |
mistrzów |
|
| N. | mistrzem |
mistrzami |
|
| Ms. | mistrzu |
mistrzach |
|
| W. | mistrzu |
mistrzowie |
ndepr |
| mistrze |
depr |
6. na budowie
Definicja
Wymowa
[mistsz] lub pot. [misczsz], lub pot. [miszczsz]
Kwalifikacja tematyczna
CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Praca organizacja i hierarchia w pracy, stosunki służbowe
Połączenia
- mistrz na budowie
- mistrzowie i brygadziści
- mistrz nadzoruje coś
Cytaty
|
Pomaga mu przy ocieplaniu domu kościelny Jan Czarnecki, który przybył tutaj z Zakopanego przed sześciu laty. To on jest mistrzem na budowie. źródło: NKJP: Kapłan na dachu, Dziennik Polski, 2002-11-25 |
|
|
Na razie ustaliliśmy, że był to prawdopodobnie głupi żart, do którego doszło podczas zakończenia pierwszej zmiany, gdy na terenie zakładu nie było nikogo z nadzorujących mistrzów [...] źródło: NKJP: Makabryczny żart, Dziennik Polski, 2002-12-03 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m1
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | mistrz |
mistrzowie |
ndepr |
| mistrze |
depr | ||
| D. | mistrza |
mistrzów |
|
| C. | mistrzowi |
mistrzom |
|
| B. | mistrza |
mistrzów |
|
| N. | mistrzem |
mistrzami |
|
| Ms. | mistrzu |
mistrzach |
|
| W. | mistrzu |
mistrzowie |
ndepr |
| mistrze |
depr |