Chronologizacja
1. kultura
Definicja
Pochodzenie
fr. tact 'zmysł dotyku; grzeczne, nienaganne zachowanie'
z łac. tāctus 'dotyk, dotykanie; zmysł dotyku, oddziaływanie, wpływ'
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Usposobienie człowieka cechy charakteru, temperamentu, zdolności i umiejętności
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Zasady współżycia społecznego zwroty grzecznościowe i zachowania akceptowane społecznie
Połączenia
- wielki; wrodzony takt
- odrobina; brak taktu
- komuś brakuje taktu
Cytaty
|
[...] dopatrywał się w postępowaniu Kurułowicza manifestacji politycznej, jednakże wobec kryształowej opinii w miejscu pracy, zwracającej uwagę nie tylko na wysokie zawodowe umiejętności rzeczonego, lecz przede wszystkim na nad wyraz etyczne i pełne taktu podejście do pacjentów, nie mógł nic zrobić. źródło: NKJP: Marek Idczak: Słony wiatr, 2007 |
|
|
W ciągu ostatnich kilku lat jej życia widziałem ją tylko kilka razy odwiedzając ją w tych smutnych instytucjach. Gdyby nie to, może jej takt, inteligencja i wielka dla mnie, a odwzajemniona życzliwość uchroniłaby mnie od niebezpiecznej głupoty. źródło: NKJP:Stanisław Mrożek: Jak zostałem filmowcem, 2004 |
|
|
- Głupia była beznadziejnie, ale niegroźna. Dokuczliwa owszem, wredna też, brakowało jej klasy i taktu... źródło: NKJP: Irena Matuszkiewicz: Czarna wdowa atakuje, 2009 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | takt |
takty |
|
| D. | taktu |
taktów |
|
| C. | taktowi |
taktom |
|
| B. | takt |
takty |
|
| N. | taktem |
taktami |
|
| Ms. | takcie |
taktach |
|
| W. | takcie |
takty |
Inne uwagi
Zwykle lp
2. w muzyce
Definicja
Pochodzenie
łac. tāctus '(dosł.) dotknięcie, dotyk', tu: 'miarowe dotykanie (odmierzanie)'
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność artystyczna człowieka muzyka
Połączenia
- pierwsze takty
- pół taktu, kilka taktów
- takt melodii, muzyki, piosenki; marsza, mazurka, poloneza, walca...
- takt na trzy czwarte
- wybijać takt; wygrywać pierwsze takty
- klaskać, maszerować, tańczyć do taktu
Cytaty
|
[...] nad nową interpretacją pracowało się niekiedy całymi miesiącami i nie były to propozycje przypadkowe, lecz wynik pochylenia się nad każdym taktem, każdą frazą, niekiedy nad kształtem każdego dźwięku. źródło: NKJP: Mirosław M. Bujko: Złoty pociąg, 2006 |
|
|
Muszę to z tobą zatańczyć! - wysapał jej do ucha, gdy popłynęło kilka taktów Careless Whisper. źródło: NKJP: Marek Krajewski, Mariusz Czubaj: Róże cmentarne, 2009 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | takt |
takty |
|
| D. | taktu |
taktów |
|
| C. | taktowi |
taktom |
|
| B. | takt |
takty |
|
| N. | taktem |
taktami |
|
| Ms. | takcie |
taktach |
|
| W. | takcie |
takty |
3. kroków
Definicja
Pochodzenie
łac. tāctus 'dotknięcie, dotyk'
Por. takt (w muzyce)
Kwalifikacja tematyczna
KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii ruch i spoczynek
Połączenia
- takt kroków, podmuchów wiatru, zegara
- chwiać się, kołysać się, poruszać się w takt czegoś
Cytaty
|
Lot nic nie odpowiedział i jechali długo w milczeniu, kołysząc się w takt kroków wielbłąda. źródło: NKJP: Zofia Kossak: Przymierze, 1996 |
|
|
Józef, nie mogąc spać, słyszał, jak w takt ściennego zegara niemiecki jeniec przemierza niewielką piwniczkę tam i z powrotem, głucho stukając podkutymi butami o glinianą podłogę. źródło: NKJP: Wit Szostak: Oberki do końca świata, 2007 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | takt |
takty |
|
| D. | taktu |
taktów |
|
| C. | taktowi |
taktom |
|
| B. | takt |
takty |
|
| N. | taktem |
taktami |
|
| Ms. | takcie |
taktach |
|
| W. | takcie |
takty |
Inne uwagi
Zwykle lp
4. w komunikacji miejskiej
Definicja
Pochodzenie
łac. tāctus 'dotknięcie, dotyk'
Por. takt (w muzyce)
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK I TECHNIKA Transport transport lądowy
Połączenia
- takt 10-minutowy, półgodzinny, godzinny...
- kursować w takcie jakimś
Cytaty
|
Przykładem pełnego taktu może być np. rozkład jazdy autobusów nocnych w Warszawie - od lat wszystkie linie wyruszają spod Dworca Centralnego 15 i 45 minut po pełnych godzinach. źródło: NKJP: Internet |
|
|
Na trasach Praga – Pilzno i Praga – Czeskie Budziejowice pociągi pospieszne mają kursować w takcie dwugodzinnym. źródło: Internet |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | takt |
takty |
|
| D. | taktu |
taktów |
|
| C. | taktowi |
taktom |
|
| B. | takt |
takty |
|
| N. | taktem |
taktami |
|
| Ms. | takcie |
taktach |
|
| W. | takcie |
takty |