Chronologizacja
Na podstawie indeksu haseł.
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | morda |
mordy |
|
| D. | mordy |
mord |
|
| C. | mordzie |
mordom |
|
| B. | mordę |
mordy |
|
| N. | mordą |
mordami |
|
| Ms. | mordzie |
mordach |
|
| W. | mordo |
mordy |
Pochodzenie
Zapożyczenie z któregoś z języków wschodniosłowiańskich, które kontynuują prapostać *mr̥da, będącą rzeczownikiem odczasownikowym od psł. *mr̥dati 'machać, kiwać, merdać'; pierwotne znaczenie to zapewne 'pysk zwierząt przeżuwających (krowy, owcy), poruszający się miarowo w czasie przeżuwania paszy' (Bor); zob. merdać
1. pysk
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat zwierząt budowa i funkcjonowanie organizmów zwierzęcych
Połączenia
- psia, wilcza morda
Cytaty
|
Samson dostrzegł, co się ze mną dzieje, nigdy się nie mylił w wyczuwaniu ludzkich nastrojów. Stał obok [...]. Potem pobiegł po piłkę w przekonaniu, że nic tak szybko nie poprawi mi humoru jak wspólna zabawa. Jego biała morda wcisnęła się między moje kolana. źródło: NKJP: Waldemar Borzestowski: Bulterier Samson i ja, 2008 |
|
|
Z trudem otworzył oczy i z przerażeniem zobaczył, że pochyla się nad nim jakaś straszna morda wielkiego zwierza. źródło: NKJP: Marek Jarosz: Déj? vu i inne opowiadania, 2003 |
|
|
Ogromny pies, zazwyczaj łagodny, tolerował mojego pieska [...], ale tylko dopóty, dopóki Miś nie wysforował się pierwszy - wtedy następował głuchy pomruk, kłapnięcie wielkiej mordy i już mały leżał na grzbiecie i powiewał czterema łapami. źródło: NKJP: Andrzej M. Śmiałowski: Leśne Opowieści. Jeszcze postrzelasz…, Las Polski, 2009-04-16 |
|
|
Każdy dzień w mieszkaniu w Alei Przyjaciół zaczynał się od psiego wygrzebywania się spod kołdry, która najpierw zaczynała falować, unosić się, aż nagle wydobywała się spod niej psia morda. źródło: NKJP: Mariusz Urbanek: Waldorff, ostatni baron Peerelu, 2008 |
|
|
Majstrowi towarzyszył starzec o twarzy obwisłej jak morda wyżła. źródło: NKJP: Bohdan Czeszko: Pokolenie, 1951 |
Składnia
|
+ | morda | + |
(KOGO)
|
2. twarz
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego części ciała, elementy i substancje składowe
Cytaty
|
Dla jednego morda pijaka będzie obrzydliwa i odrażająca, a komuś innemu będzie to całkiem zwisać [...]. źródło: NKJP: Internet |
|
|
[...] u nas jest jedna stolica i trzy knajpy na krzyż, gdzie zawsze oglądasz te same mordy. źródło: NKJP: Mariusz Cieślik: Śmieszni kochankowie, 2004 |
|
|
Ważne są te swojskie kochane mordy młodych biznesowych autorytetów i profesorskich starych zgredów patrzące na niego z tygodników z czułością i ze zrozumieniem dla ludzkich przywar. źródło: NKJP: Józef Łoziński: Holding i reszta albo Jak zostać bogatym w biednym państwie, 2006 |
|
|
Trzech chłopaków o nijakich mordach rzuciło się na mnie jak zgrana banda, dla której podobne akcje są dodatkiem do kolacji na lepsze trawienie ciężkostrawnych zapiekanek z dworcowych budek. źródło: NKJP: Dawid Kornaga: Gangrena, 2005 |
|
|
Zobaczyłam w lustrze twoją spoconą mordę. Całowałeś mnie właśnie w szyję. źródło: NKJP: Szymon Bogacz: Koło kwintowe, 2009 |
3. otwór
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego części ciała, elementy i substancje składowe
CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat zwierząt budowa i funkcjonowanie organizmów zwierzęcych
Cytaty
|
[...] kwiaty rzeczywiście przypominające zwierzęce mordy. Po naciśnięciu w odpowiednim miejscu morda otwierała się w bezgłośnym ziewaniu, może w bezsilnej pogróżce. źródło: NKJP: Ogródki, Dziennik Polski, 2000-03-18 |
|
|
Nie mogła się ruszyć, bo wyciągał już po nią pysk niemiecki pies, któremu z mordy ciekła ślina. źródło: NKJP: Magda Huzarska-Szumiec: Dziewczynka i kobieta, Gazeta Krakowska, 2003-01-12 |
|
|
Matka cię [...] nie nauczyła, że z pełną mordą się nie gada?! źródło: Internet: photoblog.pl/starejebaki |
|
|
Do tego faceta na piętrze, który cały czas męczy jedną piosenkę, podchodzi drugi, z papierosem w mordzie. źródło: NKJP: Jaga Rydzewska: Atalaya. Wojownicy, 2005 |
|
|
[...] zachowujesz się jak ostatni przygłup. Zacytowałem jedynie fragment ze wspomnień Edelmana o powstaniu bez komentarza, a ty od razu z pianą na mordzie rzucasz inwektywami. W komuszym chlewie się wychowałeś? źródło: NKJP: Internet |
|
|
– Skąd mamy wiedzieć, czy policjant jest pijany, czy jedynie w dobrym humorze? Tylko po chuchu. A jemu nie śmierdzi z mordy wódą... źródło: NKJP: Marek Krajewski: Widma w mieście Breslau, 2005 |
4. osoba
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Relacje międzyludzkie określenia osób wchodzących w relacje międzyludzkie
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | gęba |
Połączenia
- zapijaczona, zapita morda
Cytaty
|
Co ja zrobię, że nie wiem, po co to wszystko? – mówiła rozdziawiona morda po drugiej stronie. źródło: NKJP: Piotr Zaremba: Plama na suficie, 2004 |
|
|
Autorytetem ma być zatem morda z telewizji. A rodzina to oznaka ciemniactwa i czarnej hipokryzji. źródło: NKJP: Internet |
|
|
A mój korespondent Komogor ani rusz nie może zrozumieć: kto dziś jest bezgrzeszny, a na kim ciąży wina? Gdzie chować oczy, kiedy jakaś chamska morda zaczyna mówić o równości i braterstwie? źródło: NKJP: Aleksander Sołżenicyn: ArchipelagGUŁag, Tom 3, 1977 |
|
|
[...] dla żadnych zysków nie zgodziłabym się, aby mi w kuchni byle kto trzaskał pokrywkami, aby za mnie jakieś mordy decydowały, czy i kiedy wolno mi mieć jajko [...]. źródło: NKJP: Internet |
5. przód
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK I TECHNIKA Transport transport lądowy
Cytaty
|
Nie czekałam długo, zaraz pojawiła się poczciwa morda autobusu i dlatego wcześniej zjawiłam się w poczekalni. źródło: NKJP: Ewa Nowacka: Małe kochanie, wielka miłość, 1997 |
|
|
Sunąca trzydziestką klinokształtna morda bewupa była o kilkanaście metrów ode mnie, kiedy skoczyłem w prawo. źródło: NKJP: Artur Baniewicz: Dobry powód, by zabijać, 2005 |
|
|
W tylnej szybie ukazuje się wąska rasowa morda sportowego BMW, które wyprzedza nas i idzie do przodu. źródło: NKJP: Tomasz Domaniewski: Niedaleko od prawdy, 1978 |
Składnia
|
|
+ | morda | + |
CZEGO
|
6. wizerunek
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie
Relacje znaczeniowe
| hiperonimy: | twarz |
Cytaty
|
Sojuszu trzeba szukać z Partią Pracy i związkami zawodowymi, a nie z twórcami kapitalizmu z wilczą mordą. źródło: NKJP: Twoja Trybuna, Trybuna, 2006 |
|
|
Tak naprawdę faszyzm to socjalizm z rasistowską mordą. źródło: NKJP: Internet |
|
|
[...] dzisiaj macie szansę zobaczyć twarz, co tam twarz, prawdziwą mordę rewolucji. źródło: NKJP: Internet |
|
|
Komunizm z nieludzką mordą wyewoluował i utrwalił się tam, gdzie społecznym podłożem było samodzierżawie (Rosja), niewolnictwo (Karaiby, Afryka, Kambodża), ścisłe podporządkowanie hierarchii (konfucjonistyczne Chiny i Korea). źródło: NKJP: Internet |
|
|
Zmieniają się ustroje, ale morda sportu wciąż przypomina tę z czasów gierkowych. źródło: NKJP: Internet |