UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

zgrzytać

Chronologizacja

1500, SStp
Datacja przybliżona.

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	zgrzytam	zgrzytamy
2 os.	zgrzytasz	zgrzytacie
3 os.	zgrzyta	zgrzytają

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	zgrzytałem +(e)m zgrzytał	zgrzytałam +(e)m zgrzytała	zgrzytałom +(e)m zgrzytało	zgrzytaliśmy +(e)śmy zgrzytali	zgrzytałyśmy +(e)śmy zgrzytały
2 os.	zgrzytałeś +(e)ś zgrzytał	zgrzytałaś +(e)ś zgrzytała	zgrzytałoś +(e)ś zgrzytało	zgrzytaliście +(e)ście zgrzytali	zgrzytałyście +(e)ście zgrzytały
3 os.	zgrzytał	zgrzytała	zgrzytało	zgrzytali	zgrzytały

bezosobnik: zgrzytano

Czas przyszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	będę zgrzytał będę zgrzytać	będę zgrzytała będę zgrzytać	będę zgrzytało będę zgrzytać	będziemy zgrzytali będziemy zgrzytać	będziemy zgrzytały będziemy zgrzytać
2 os.	będziesz zgrzytał będziesz zgrzytać	będziesz zgrzytała będziesz zgrzytać	będziesz zgrzytało będziesz zgrzytać	będziecie zgrzytali będziecie zgrzytać	będziecie zgrzytały będziecie zgrzytać
3 os.	będzie zgrzytał będzie zgrzytać	będzie zgrzytała będzie zgrzytać	będzie zgrzytało będzie zgrzytać	będą zgrzytali będą zgrzytać	będą zgrzytały będą zgrzytać

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		zgrzytajmy
2 os.	zgrzytaj	zgrzytajcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	zgrzytałbym bym zgrzytał	zgrzytałabym bym zgrzytała	zgrzytałobym bym zgrzytało	zgrzytalibyśmy byśmy zgrzytali	zgrzytałybyśmy byśmy zgrzytały
2 os.	zgrzytałbyś byś zgrzytał	zgrzytałabyś byś zgrzytała	zgrzytałobyś byś zgrzytało	zgrzytalibyście byście zgrzytali	zgrzytałybyście byście zgrzytały
3 os.	zgrzytałby by zgrzytał	zgrzytałaby by zgrzytała	zgrzytałoby by zgrzytało	zgrzytaliby by zgrzytali	zgrzytałyby by zgrzytały

bezosobnik: zgrzytano by

bezokolicznik: zgrzytać

imiesłów przysłówkowy współczesny: zgrzytając

gerundium: zgrzytanie

rodzaj gramatyczny: ndk

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	zgrzytanie	zgrzytania
D.	zgrzytania	zgrzytań
C.	zgrzytaniu	zgrzytaniom
B.	zgrzytanie	zgrzytania
N.	zgrzytaniem	zgrzytaniami
Ms.	zgrzytaniu	zgrzytaniach
W.	zgrzytanie	zgrzytania

imiesłów przymiotnikowy czynny: zgrzytający

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	zgrzytający	zgrzytający	zgrzytający	zgrzytające	zgrzytająca
D.	zgrzytającego	zgrzytającego	zgrzytającego	zgrzytającego	zgrzytającej
C.	zgrzytającemu	zgrzytającemu	zgrzytającemu	zgrzytającemu	zgrzytającej
B.	zgrzytającego	zgrzytającego	zgrzytający	zgrzytające	zgrzytającą
N.	zgrzytającym	zgrzytającym	zgrzytającym	zgrzytającym	zgrzytającą
Ms.	zgrzytającym	zgrzytającym	zgrzytającym	zgrzytającym	zgrzytającej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	zgrzytający	zgrzytający	zgrzytające	zgrzytające
D.	zgrzytających	zgrzytających	zgrzytających	zgrzytających
C.	zgrzytającym	zgrzytającym	zgrzytającym	zgrzytającym
B.	zgrzytających	zgrzytających	zgrzytających	zgrzytające
N.	zgrzytającymi	zgrzytającymi	zgrzytającymi	zgrzytającymi
Ms.	zgrzytających	zgrzytających	zgrzytających	zgrzytających

odpowiednik aspektowy: zgrzytnąć

Pochodzenie

psł. *skrъgati, *skrъžǫ 'wydawać skrzeczący, chrapliwy głos'

W st.pol. także farmy skrzytać , skrżytać - czasownik intensywny z przyr. *-it- / *-ъt- od psł. *skrъgati, *skrъžǫ.

1. o człowieku

Definicja

powodować powstanie ostrych, nieprzyjemnych dla ucha dźwięków, pocierając o siebie twarde powierzchnie

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii dźwięki

Połączenia

dziecko zgrzyta
zgrzytać zębami

Cytaty

	[...] mój Filip tak strasznie czasem zgrzyta zębami w nocy, że aż mnie budzi ze snu... [...]. źródło: NKJP: Internet
	Najczęściej odczuwanymi fizycznymi dolegliwościami, związanymi ze stresem są: ból szyi, ból głowy, ból w dolnej części pleców, zgrzytanie zębami, uczucie dławienia w gardle [...] oraz tiki nerwowe źródło: NKJP: Agata Markowicz: Nie zajadaj stresu byle czym, Trybuna Śląska, 2004-01-31
	W warsztatach samochodowych, wśród sterty pogiętego żelastwa, wiecznie wybrudzeni smarem chłopcy walą młotkami i zgrzytają śrubokrętami. źródło: NKJP: Wojciech Jagielski: Zapomniane wojny, Gazeta Wyborcza, 1995-03-24
	Mój mąż też zgrzyta przez sen, szczególnie w trakcie bardziej stresującego okresu w pracy. źródło: NKJP: Internet

Składnia

zgrzytać

(CZYM)

2. o mechanizmie

Definicja

wydawać ostre, nieprzyjemne dla ucha dźwięki w wyniku tarcia o siebie twardych przedmiotów

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii dźwięki

Połączenia

cukier, piasek; klucz, samochód, winda zgrzyta; hamulce, tramwaje, zwrotnice zgrzytają
zgrzytać w zębach

Cytaty

	Drzwi zamykają się z trzaskiem i zgrzyta w zamku klucz. źródło: NKJP: Beata Obertyńska: W domu niewoli, 2005
	Pod stopami zgrzytają zwały opiłków i metalowych zestrużyn, zimny wiatr rozwiewa zapach palonego metalu. źródło: NKJP: Włodzimierz Kalicki: Rerpotaż, Gazeta Wyborcza, 1994-07-15
	Dzień był nijaki, pochmurny, wilgotny, topniał brudny śnieg, tu i ówdzie wyglądały spod niego kamienie szutrowej nawierzchni, o które zgrzytały płozy sań. źródło: NKJP: Ryszard Brykowski: Strzały na Pokuciu, Gazeta Wyborcza, 1994-08-17
	Narty zapadały się głęboko w śniegu, metalowe krawędzie raz po raz zgrzytały po kamieniach [...]. źródło: NKJP:Marek Grocholski: W ciemności i we mgle, Tygodnik Podhalański, 50, 1997
	[...] mam wojskowe buty na nogach, zgrzytają na kafelkach posadzki. źródło: NKJP: Wojciech Żukrowski: Za kurtyną mroku. Zabawa w chowanego, 1995
	Dostrzegłem zbliżający się do stacji pociąg. Był jeszcze daleko, gdy zaczęły popiskiwać i zgrzytać hamulce. źródło: NKJP: Jacek Głębski: Droga do Ite, 2006

Składnia

	+	zgrzytać	+	(GDZIE)
	+	zgrzytać	+	(o CO \| na CZYM \| po CZYM)

3. o elementach

Definicja

nie pasować do siebie lub do jakiejś całości

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie słownictwo oceniające

Połączenia

fragment, słowo, wers, wiersz; interpunkcja, składnia zgrzyta
zgrzyta (komuś) w uchu, w uszach; zgrzyta w całości, w konstrukcji
bardzo, mocno, nieprzyjemnie, strasznie; nieco, trochę zgrzyta

Cytaty

	Bardzo zgrzyta mi tylko ostatni rozdział - wyraźnie psuje kompozycję, sprowadza wszystko do roli moralitetu o dojrzewaniu. źródło: NKJP: Internet
	Tylko ostatnia zwrotka trochę mi zgrzyta, wydaje się nazbyt infantylna, jakby wyjęta z pierwszej czytanki. źródło: NKJP: Internet
	W pierwszych zdaniach zgrzytają frazesy i gazeciarska tandeta: prastara osada, gród prastary, monarsze wzgórze, Wisła rzek królowa. źródło: NKJP: Jerzy Broszkiewicz: Doktor Twardowski, 1981
	Nasza krajowa opinia natomiast zgrzytała i zgrzyta w zestawieniu z zachodnioeuropejską. źródło: NKJP: Marek Ostrowski: Oni tak, my, Polityka, 2009-10-31
	A szaro-bury był już sam tekst Bronisława Maja, którego poetyckie frazy raz po raz zgrzytały w uszach niczym uderzające o siebie metalowe druty ciotki Zofii. źródło: NKJP: Magda Huzarska-Szumiec: Wełniane rękawiczki, Gazeta Krakowska, 2001-12-18

Składnia

zgrzytać

(w CZYM)

4. o relacjach

Definicja

być w sytuacji konfliktowej

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Relacje międzyludzkie określenia relacji międzyludzkich

Cytaty

	W ich związku wyraźnie zaczęło zgrzytać akurat w momencie, gdy on zdecydował się na rozwód, a ona zapoznała pewnego Irlandczyka mieszkającego na stałe w najbogatszym kraju Afryki. źródło: NKJP: Lechosław Gapik: Ich dwóch i ona jedna na zakładkę, Gazeta Krakowska, 2007-04-30
	W klubie LPR od dawna zgrzytało. źródło: NKJP: Internet
	Owszem, wiem, że czasem coś zgrzyta między różnymi środowiskami lewicowymi, jak np. między towarzyszem Hitlerem a towarzyszem Stalinem. Jednak obecnie to rzadkość. źródło: NKJP: Internet
	Moszczenica może i wielka, jako gmina nieduża. [...] Coś zgrzytało między mieszkańcami wiosek, ale dotarło się. źródło: NKJP: (e): Nieduże troski, Gazeta Krakowska, 2004-06-15
	Pomiędzy Rybarzowicami, Wilkowicami i Łodygowicami zgrzyta. [...] Zawsześmy się zwalczali. Bijatyki pod szkołą i na podwórkach. źródło: NKJP: Sens bicia, Dziennik Polski, 2002-01-26

Składnia

	+	zgrzytać	+	(GDZIE)
	+	zgrzytać	+	(między KIM \| między KIM a KIM)

Frazeologizmy

ktoś zgrzyta zębami
płacz i zgrzytanie zębów

Data ostatniej modyfikacji: 26.08.2018