UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

działać

Chronologizacja

SStp, SPXVI, SKN, SJPXVII, STR, SL, SWil, SJPWar, SJPDor, SJPSz, SJPDun, ISJP, PSWP, USJP

Pochodzenie

psł. *dělati 'stawiać, budować; robić, pracować; być czynnym'

1. dla dobra gminy

Definicja

wykonywać określone czynności, mające prowadzić do osiągania konkretnego celu albo celów

Kwalifikacja tematyczna

ATEMATYCZNY

Połączenia

fundacja, organizacja, stowarzyszenie, związek zawodowy; oszust, przestępca działa gdzieś
działać dla dobra gminy, szkoły..., dla społeczności lokalnej
działać na terenie gminy, miasta, województwa..., Niemiec, Radomia...
działać w organizacji, w stowarzyszeniu; w konspiracji, w porozumieniu,w zmowie z kimś; w ramach prawa, (obowiązujących) przepisów; w imieniu episkopatu, ubezpieczyciela...
działać według (określonego) planu, czyichś wskazówek
działać bezinteresownie; razem, solidarnie, wspólnie

Cytaty

	Uznano, że intencje stowarzyszenia są nieczyste, posądzano wręcz, że stowarzyszenie działa w zmowie z urzędnikami miejskimi. źródło: NKJP: (DNIE): Piątka bez zmian, Gazeta Krakowska, 2005-02-25
	Nie należę do jakiejkolwiek mniejszości narodowej, nigdy nie działałem w organizacji antyrasistowskiej. źródło: NKJP: Karolina Łagowska: Wrocławianie tworzą antyrasistowski portal, Gazeta.pl, 2008-01-21
	Oszuści działali na terenie całego kraju od 2003 roku, wyłudzając w tym czasie od firm ubezpieczeniowych kilkaset tysięcy złotych. źródło: NKJP: (mk): Wpadka oszustów, Trybuna Śląska, 2004-10-07
	Wiosną 1832 roku James Gadsden, działając w imieniu federalnego sekretarza wojny, zgromadził w Payne's Landing przedstawicieli bardziej uległych wiosek seminolskich i przedłożył im plan przeniesienia na Zachód. źródło: NKJP: Zbigniew Teplicki: Wielcy Indianie Ameryki Północnej, 1994

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	działam	działamy
2 os.	działasz	działacie
3 os.	działa	działają

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	działałem +(e)m działał	działałam +(e)m działała	działałom +(e)m działało	działaliśmy +(e)śmy działali	działałyśmy +(e)śmy działały
2 os.	działałeś +(e)ś działał	działałaś +(e)ś działała	działałoś +(e)ś działało	działaliście +(e)ście działali	działałyście +(e)ście działały
3 os.	działał	działała	działało	działali	działały

bezosobnik: działano

Czas przyszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	będę działał będę działać	będę działała będę działać	będę działało będę działać	będziemy działali będziemy działać	będziemy działały będziemy działać
2 os.	będziesz działał będziesz działać	będziesz działała będziesz działać	będziesz działało będziesz działać	będziecie działali będziecie działać	będziecie działały będziecie działać
3 os.	będzie działał będzie działać	będzie działała będzie działać	będzie działało będzie działać	będą działali będą działać	będą działały będą działać

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		działajmy
2 os.	działaj	działajcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	działałbym bym działał	działałabym bym działała	działałobym bym działało	działalibyśmy byśmy działali	działałybyśmy byśmy działały
2 os.	działałbyś byś działał	działałabyś byś działała	działałobyś byś działało	działalibyście byście działali	działałybyście byście działały
3 os.	działałby by działał	działałaby by działała	działałoby by działało	działaliby by działali	działałyby by działały

bezosobnik: działano by

bezokolicznik: działać

imiesłów przysłówkowy współczesny: działając

gerundium: działanie

rodzaj gramatyczny: ndk

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	działanie	działania
D.	działania	działań
C.	działaniu	działaniom
B.	działanie	działania
N.	działaniem	działaniami
Ms.	działaniu	działaniach
W.	działanie	działania

imiesłów przymiotnikowy czynny: działający

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	działający	działający	działający	działające	działająca
D.	działającego	działającego	działającego	działającego	działającej
C.	działającemu	działającemu	działającemu	działającemu	działającej
B.	działającego	działającego	działający	działające	działającą
N.	działającym	działającym	działającym	działającym	działającą
Ms.	działającym	działającym	działającym	działającym	działającej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	działający	działający	działające	działające
D.	działających	działających	działających	działających
C.	działającym	działającym	działającym	działającym
B.	działających	działających	działających	działające
N.	działającymi	działającymi	działającymi	działającymi
Ms.	działających	działających	działających	działających

Składnia

Rz_osobowy

działać

2. o urządzeniu

Definicja

spełniać funkcje zgodnie z przeznaczeniem i projektem technicznym

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK I TECHNIKA Urządzenia i maszyny funkcjonowanie urządzeń i maszyn

Połączenia

odkurzacz, pralka, suszarka, urządzenie, zmywarka; domofon, dzwonek, telefon (nie) działa
działać na baterie, na fotokomórkę, na pilota
działać prawidłowo
działać jak nowy

Cytaty

Dział reklamacji firmy utrzymuje nadal, że nie ma podstaw do reklamacji, ponieważ zmywarka działa poprawnie.

źródło: NKJP: (kf): Zmywarka, po której trzeba znów zmywać naczynia, Dziennik Łódzki, 2004-04-10

Dzwonek przy furtce działał, ale reakcji nie było. Po chwili ktoś zaczął uchylać drzwi wejściowe do domu.

źródło: NKJP: Sebastian Reńca: Kulisy zbrodni, Dziennik Zachodni, 2006-07-19

Pasażerowie mają niewielki pożytek z tablicy informacyjnej na krańcówce autobusowej przy dworcu Łódź Kaliska. Urządzenie znowu nie działa.

źródło: NKJP: (MR): A tablica pokazuje, co chce, Express ilustrowany, 2004-03-13

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	działam	działamy
2 os.	działasz	działacie
3 os.	działa	działają

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	działałem +(e)m działał	działałam +(e)m działała	działałom +(e)m działało	działaliśmy +(e)śmy działali	działałyśmy +(e)śmy działały
2 os.	działałeś +(e)ś działał	działałaś +(e)ś działała	działałoś +(e)ś działało	działaliście +(e)ście działali	działałyście +(e)ście działały
3 os.	działał	działała	działało	działali	działały

bezosobnik: działano

Czas przyszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	będę działał będę działać	będę działała będę działać	będę działało będę działać	będziemy działali będziemy działać	będziemy działały będziemy działać
2 os.	będziesz działał będziesz działać	będziesz działała będziesz działać	będziesz działało będziesz działać	będziecie działali będziecie działać	będziecie działały będziecie działać
3 os.	będzie działał będzie działać	będzie działała będzie działać	będzie działało będzie działać	będą działali będą działać	będą działały będą działać

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		działajmy
2 os.	działaj	działajcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	działałbym bym działał	działałabym bym działała	działałobym bym działało	działalibyśmy byśmy działali	działałybyśmy byśmy działały
2 os.	działałbyś byś działał	działałabyś byś działała	działałobyś byś działało	działalibyście byście działali	działałybyście byście działały
3 os.	działałby by działał	działałaby by działała	działałoby by działało	działaliby by działali	działałyby by działały

bezosobnik: działano by

bezokolicznik: działać

imiesłów przysłówkowy współczesny: działając

gerundium: działanie

rodzaj gramatyczny: ndk

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	działanie	działania
D.	działania	działań
C.	działaniu	działaniom
B.	działanie	działania
N.	działaniem	działaniami
Ms.	działaniu	działaniach
W.	działanie	działania

imiesłów przymiotnikowy czynny: działający

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	działający	działający	działający	działające	działająca
D.	działającego	działającego	działającego	działającego	działającej
C.	działającemu	działającemu	działającemu	działającemu	działającej
B.	działającego	działającego	działający	działające	działającą
N.	działającym	działającym	działającym	działającym	działającą
Ms.	działającym	działającym	działającym	działającym	działającej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	działający	działający	działające	działające
D.	działających	działających	działających	działających
C.	działającym	działającym	działającym	działającym
B.	działających	działających	działających	działające
N.	działającymi	działającymi	działającymi	działającymi
Ms.	działających	działających	działających	działających

Składnia

Rz_nieżywotny

działać

3. prawo

Definicja

mieć zastosowanie w określonym czasie lub do określonej sytuacji

Kwalifikacja tematyczna

ATEMATYCZNY

Połączenia

prawo, reguła działa
działać w dwie strony
działać precyzyjnie, niezawodnie; wstecz

Cytaty

O tym, że statystyka jest zawodna przekonujemy się bardzo często. Ta reguła działa także w przypadku naszej piłkarskiej reprezentacji narodowej.

źródło: NKJP: (Żuk): Dobry i zły bilans, Gazeta Krakowska, 2003-12-16

Nie doszliśmy jednak do tego, by prawo działało jak automat, nasza Temida co chwila odsłania przepaskę, by się upewnić, czy aby komuś się nie naraziła.

źródło: NKJP: Leon Bójko: Wojna na łatwe mity, Gazeta Wyborcza, 1993-06-04

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	działam	działamy
2 os.	działasz	działacie
3 os.	działa	działają

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	działałem +(e)m działał	działałam +(e)m działała	działałom +(e)m działało	działaliśmy +(e)śmy działali	działałyśmy +(e)śmy działały
2 os.	działałeś +(e)ś działał	działałaś +(e)ś działała	działałoś +(e)ś działało	działaliście +(e)ście działali	działałyście +(e)ście działały
3 os.	działał	działała	działało	działali	działały

bezosobnik: działano

Czas przyszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	będę działał będę działać	będę działała będę działać	będę działało będę działać	będziemy działali będziemy działać	będziemy działały będziemy działać
2 os.	będziesz działał będziesz działać	będziesz działała będziesz działać	będziesz działało będziesz działać	będziecie działali będziecie działać	będziecie działały będziecie działać
3 os.	będzie działał będzie działać	będzie działała będzie działać	będzie działało będzie działać	będą działali będą działać	będą działały będą działać

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		działajmy
2 os.	działaj	działajcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	działałbym bym działał	działałabym bym działała	działałobym bym działało	działalibyśmy byśmy działali	działałybyśmy byśmy działały
2 os.	działałbyś byś działał	działałabyś byś działała	działałobyś byś działało	działalibyście byście działali	działałybyście byście działały
3 os.	działałby by działał	działałaby by działała	działałoby by działało	działaliby by działali	działałyby by działały

bezosobnik: działano by

bezokolicznik: działać

imiesłów przysłówkowy współczesny: działając

gerundium: działanie

rodzaj gramatyczny: ndk

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	działanie	działania
D.	działania	działań
C.	działaniu	działaniom
B.	działanie	działania
N.	działaniem	działaniami
Ms.	działaniu	działaniach
W.	działanie	działania

imiesłów przymiotnikowy czynny: działający

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	działający	działający	działający	działające	działająca
D.	działającego	działającego	działającego	działającego	działającej
C.	działającemu	działającemu	działającemu	działającemu	działającej
B.	działającego	działającego	działający	działające	działającą
N.	działającym	działającym	działającym	działającym	działającą
Ms.	działającym	działającym	działającym	działającym	działającej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	działający	działający	działające	działające
D.	działających	działających	działających	działających
C.	działającym	działającym	działającym	działającym
B.	działających	działających	działających	działające
N.	działającymi	działającymi	działającymi	działającymi
Ms.	działających	działających	działających	działających

4. usypiająco

Definicja

wpływać na kogoś lub coś, w ten sposób, że wchodzi w określony stan

Kwalifikacja tematyczna

ATEMATYCZNY

Połączenia

benzen, kwas (askorbinowy, mrówkowy...); lekarstwo, tabletka; alkohol, kawa; klimat, powietrze; jakaś sytuacja działa na kogoś/coś
działać na organizm, na układ nerwowy; na emocje, na uczucia, na wyobraźnię
pozytywnie działać; działać destrukcyjnie, negatywnie, toksycznie, usypiająco
działać jak narkotyk

Cytaty

Niektóre leki działają na organizm w sposób prawie niezauważalny - inne mocniej.

źródło: NKJP: (mst): Niebezpieczne leki, Gazeta Krakowska, 2002-08-18

[...] kawa działa na nas euforyzująco. Chcąc poprawić samopoczucie, ludzie potrafią zwiększać sobie dawki kofeiny, co może doprowadzić do zatrucia organizmu.

źródło: NKJP: Magdalena Rusakiewicz: Na dobry humor, Dziennik Bałtycki, 2004-07-31

[...] Ukraińcy z dość mieszanymi uczuciami przyjęli to do wiadomości. Ta sytuacja działała raczej uspokajająco, przynajmniej na niektórych, zwłaszcza starszych wiekiem, ukraińskich chłopów.

źródło: NKJP: Stanisław Berenda-Czajkowski: Dni grozy i łez, 2001

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	działam	działamy
2 os.	działasz	działacie
3 os.	działa	działają

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	działałem +(e)m działał	działałam +(e)m działała	działałom +(e)m działało	działaliśmy +(e)śmy działali	działałyśmy +(e)śmy działały
2 os.	działałeś +(e)ś działał	działałaś +(e)ś działała	działałoś +(e)ś działało	działaliście +(e)ście działali	działałyście +(e)ście działały
3 os.	działał	działała	działało	działali	działały

bezosobnik: działano

Czas przyszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	będę działał będę działać	będę działała będę działać	będę działało będę działać	będziemy działali będziemy działać	będziemy działały będziemy działać
2 os.	będziesz działał będziesz działać	będziesz działała będziesz działać	będziesz działało będziesz działać	będziecie działali będziecie działać	będziecie działały będziecie działać
3 os.	będzie działał będzie działać	będzie działała będzie działać	będzie działało będzie działać	będą działali będą działać	będą działały będą działać

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		działajmy
2 os.	działaj	działajcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	działałbym bym działał	działałabym bym działała	działałobym bym działało	działalibyśmy byśmy działali	działałybyśmy byśmy działały
2 os.	działałbyś byś działał	działałabyś byś działała	działałobyś byś działało	działalibyście byście działali	działałybyście byście działały
3 os.	działałby by działał	działałaby by działała	działałoby by działało	działaliby by działali	działałyby by działały

bezosobnik: działano by

bezokolicznik: działać

imiesłów przysłówkowy współczesny: działając

gerundium: działanie

rodzaj gramatyczny: ndk

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	działanie	działania
D.	działania	działań
C.	działaniu	działaniom
B.	działanie	działania
N.	działaniem	działaniami
Ms.	działaniu	działaniach
W.	działanie	działania

imiesłów przymiotnikowy czynny: działający

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	działający	działający	działający	działające	działająca
D.	działającego	działającego	działającego	działającego	działającej
C.	działającemu	działającemu	działającemu	działającemu	działającej
B.	działającego	działającego	działający	działające	działającą
N.	działającym	działającym	działającym	działającym	działającą
Ms.	działającym	działającym	działającym	działającym	działającej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	działający	działający	działające	działające
D.	działających	działających	działających	działających
C.	działającym	działającym	działającym	działającym
B.	działających	działających	działających	działające
N.	działającymi	działającymi	działającymi	działającymi
Ms.	działających	działających	działających	działających

odpowiednik aspektowy: podziałać

Składnia

działać

na KOGO/CO + (JAK)

5. kwasem

Definicja

chem.

używać określonej substancji, by wywołać reakcję chemiczną

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii

Połączenia

działać kwasem, wodą, wodorem

Cytaty

Aby jeszcze lepiej poznać właściwości wodoru przeprowadź doświadczenie, działając wodorem na tlenek miedzi(II).

źródło: NKJP: Chemia dla gimnazjum, część I, wikibooks.org, 2008-10-11

Próba Marsha - sposób wykrywania związków arsenu polegający na ich redukcji wodorem wytwarzanym w środowisku reakcji, np. przez działanie kwasem solnym na cynk.

źródło: NKJP: Wikipedia.pl, 2008-12-18

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	działam	działamy
2 os.	działasz	działacie
3 os.	działa	działają

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	działałem +(e)m działał	działałam +(e)m działała	działałom +(e)m działało	działaliśmy +(e)śmy działali	działałyśmy +(e)śmy działały
2 os.	działałeś +(e)ś działał	działałaś +(e)ś działała	działałoś +(e)ś działało	działaliście +(e)ście działali	działałyście +(e)ście działały
3 os.	działał	działała	działało	działali	działały

bezosobnik: działano

Czas przyszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	będę działał będę działać	będę działała będę działać	będę działało będę działać	będziemy działali będziemy działać	będziemy działały będziemy działać
2 os.	będziesz działał będziesz działać	będziesz działała będziesz działać	będziesz działało będziesz działać	będziecie działali będziecie działać	będziecie działały będziecie działać
3 os.	będzie działał będzie działać	będzie działała będzie działać	będzie działało będzie działać	będą działali będą działać	będą działały będą działać

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		działajmy
2 os.	działaj	działajcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	działałbym bym działał	działałabym bym działała	działałobym bym działało	działalibyśmy byśmy działali	działałybyśmy byśmy działały
2 os.	działałbyś byś działał	działałabyś byś działała	działałobyś byś działało	działalibyście byście działali	działałybyście byście działały
3 os.	działałby by działał	działałaby by działała	działałoby by działało	działaliby by działali	działałyby by działały

bezosobnik: działano by

bezokolicznik: działać

imiesłów przysłówkowy współczesny: działając

gerundium: działanie

rodzaj gramatyczny: ndk

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	działanie	działania
D.	działania	działań
C.	działaniu	działaniom
B.	działanie	działania
N.	działaniem	działaniami
Ms.	działaniu	działaniach
W.	działanie	działania

imiesłów przymiotnikowy czynny: działający

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	działający	działający	działający	działające	działająca
D.	działającego	działającego	działającego	działającego	działającej
C.	działającemu	działającemu	działającemu	działającemu	działającej
B.	działającego	działającego	działający	działające	działającą
N.	działającym	działającym	działającym	działającym	działającą
Ms.	działającym	działającym	działającym	działającym	działającej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	działający	działający	działające	działające
D.	działających	działających	działających	działających
C.	działającym	działającym	działającym	działającym
B.	działających	działających	działających	działające
N.	działającymi	działającymi	działającymi	działającymi
Ms.	działających	działających	działających	działających

odpowiednik aspektowy: podziałać

Składnia

Rz_osobowy

działać

CZYM + na CO

Frazeologizmy

coś działa na kogoś jak/niczym płachta na byka
coś działa na kogoś jak/niczym czerwona płachta na byka
coś działa na kogoś jak/niczym czerwona płachta
czas działa na czyjąś korzyść
ktoś gra na zwłokę
ktoś działa na zwłokę
ktoś/coś działa na nerwy komuś

Data ostatniej modyfikacji: 03.01.2013