UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

rozdąć

Chronologizacja

1564, SPXVI

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. rozedmę
 rozedmiemy
2 os. rozedmiesz
 rozedmiecie
3 os. rozedmie
 rozedmą

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. rozdąłem
+(e)m rozdął
 rozdęłam
+(e)m rozdęła
 rozdęłom
+(e)m rozdęło
 rozdęliśmy
+(e)śmy rozdęli
 rozdęłyśmy
+(e)śmy rozdęły
2 os. rozdąłeś
+(e)ś rozdął
 rozdęłaś
+(e)ś rozdęła
 rozdęłoś
+(e)ś rozdęło
 rozdęliście
+(e)ście rozdęli
 rozdęłyście
+(e)ście rozdęły
3 os. rozdął
 rozdęła
 rozdęło
 rozdęli
 rozdęły

bezosobnik: rozdęto

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. rozedmijmy
2 os. rozedmij
 rozedmijcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. rozdąłbym
bym rozdął
 rozdęłabym
bym rozdęła
 rozdęłobym
bym rozdęło
 rozdęlibyśmy
byśmy rozdęli
 rozdęłybyśmy
byśmy rozdęły
2 os. rozdąłbyś
byś rozdął
 rozdęłabyś
byś rozdęła
 rozdęłobyś
byś rozdęło
 rozdęlibyście
byście rozdęli
 rozdęłybyście
byście rozdęły
3 os. rozdąłby
by rozdął
 rozdęłaby
by rozdęła
 rozdęłoby
by rozdęło
 rozdęliby
by rozdęli
 rozdęłyby
by rozdęły

bezosobnik: rozdęto by

bezokolicznik: rozdąć

imiesłów przysłówkowy uprzedni: rozdąwszy

gerundium: rozdęcie

imiesłów przymiotnikowy bierny: rozdęty

odpowiednik aspektowy: rozdymać

Pochodzenie

Zob. dąć

1. żagle

Definicja

wypełnić jakiś przedmiot powietrzem lub czymś, co sprawi, że stanie się on wypukły

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii kształty i figury

Cytaty

Wiał korzystny wiatr od rufy. Rozdął białe, prostokątne żagle. Statki wolno sunęły w kierunku wschodnim.

źródło: Maria Rucińska: Przygody Jana z Werden, 1975 (books.google.pl)

- Jest gotówka - niechętnie wyjmował z kieszeni szerokich spodni, wymiętych szarawarów grubą kopertę. - Pan Ferenz nie lubi czeków. Próbował dyskretnie podać radcy rozdętą zwitkiem banknotów wytłuszczoną kopertę.

źródło: NKJP: Wojciech Żukrowski: Kamienne tablice, 1966

[...] od 1855 roku wprowadzono nowy rodzaj pocisku [...] o stożkowym kształcie wydrążonym wewnątrz w taki sposób, że ciśnienie gazów prochowych powodowało jego rozdęcie i uszczelnienie w przewodzie lufy, zapewniając większą celność broni.

źródło: NKJP: Internet

Składnia

bez ograniczeń + rozdąć +
CO

2. jelita

Definicja

powiększyć rozmiary czegoś w wyniku wytworzonych i nagromadzonych wewnątrz gazów

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego czynności i stany fizjologiczne

Połączenia

  • rozdęcie jelit, pęcherzyków płucnych, żołądka
  • powodować rozdęcie
  • rozdęty brzuch; rozdęte ciało

Cytaty

Kilka kromek chleba z marmoladą nie daje możliwości całkowitego strawienia, dochodzi do fermentacji w jelitach, w efekcie powodując ich rozdęcie.

źródło: NKJP: Grażyna Pająk: Jeśli makaron, to bez sera, Gazeta Wrocławska, 2004-01-30

Biedak pożył zaledwie 2 lata i zmarł wskutek rozdęcia brzuszka. Wieczorem było jeszcze OK, a w nocy go rozdęło i żaden lekarz nie dał rady pomóc. Rano padł.

źródło: Internet: orum.cavia.pl

Malarz z finezją godną Rubensa, operując kolorem, światłem i cieniem, plastycznie przedstawił monstrualnie rozdęty brzuch, obwisłe fałdy sadła i opuszczone bezradnie żylaste ręce.

źródło: NKJP: Anna Matuchniak-Krasuska: Publiczność wobec metafory plastycznej, 1999

Składnia

Ø + rozdąć +
KOGO/CO
bez ograniczeń + rozdąć +
KOGO/CO

3. nozdrza

Definicja

książk. 
rozszerzyć pod wpływem ruchu mięśni i odetchnięcia przez nos

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat zwierząt budowa i funkcjonowanie organizmów zwierzęcych

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego czynności i stany fizjologiczne

Połączenia

  • rozdąć chrapy, nozdrza

Cytaty

Koń rozdął chrapy i spokojnie przyjmował pieszczoty, zresztą na ogół nie buntował się przeciwko towarzystwu ludzi, choć od głaskania wolał karmienie słodkimi jabłkami.

źródło: Jacek Piekara: Ja, Inkwizytor. Młot na czarownice, 2015 (books.google.pl)

Bitewny hałas pobudził jej zmysły, zaczęła delektować się widokiem śmierci. Rozdęła nozdrza, oblizała wargi. Od słabości i rozkoszy kręciło się jej w głowie. Kurczowo złapała wodze i starała się opanować spłoszonego nagle konia.

źródło: NKJP: Iwona Surmik: Talizman złotego smoka, 2002

Ślady kopyt i kół urywały się tuż za ogrodem, tak samo jak tętent i obłoczki pary z rozdętych końskich chrap.

źródło: NKJP: Mariusz Sieniewicz: Żydówek nie obsługujemy, 2005

Składnia

bez ograniczeń + rozdąć +
CO

4. administrację

Definicja

nadmiernie rozbudować lub zwiększyć

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Praca organizacja i hierarchia w pracy, stosunki służbowe

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Funkcjonowanie państwa urzędy i ich funkcjonowanie

Połączenia

  • rozdęty do (monstrualnych, niebotycznych...) rozmiarów
  • rozdęty aparat (administracyjny, urzędniczy...); balon (wydatków, świadczeń socjalnych...), budżet, deficyt, socjal; artykuł; rozdęta administracja, biurokracja, struktura (administracyjna, socjalna...); rozdęte koszty, wydatki; państwo

Cytaty

Największą bolączką naszej rozdętej biurokracji jest dublowanie zadań. Kompetencje krzyżują się tak, że urzędy tylko przeszkadzają sobie nawzajem.

źródło: NKJP: Marek Świercz: Koniec klonowania biurokratów?, Trybuna Śląska, 2003-11-14

[...] obarczyli kraj gigantycznymi podatkami, rozdęli budżet świadczeń społecznych i biurokrację państwową.

źródło: NKJP: Marek Rybarczyk: Wirtuoz i dinozaury, Gazeta Wyborcza, 1994-10-11

[...] zwiększająca się ilość dygresji w miarę opracowania tematów, [...] powoduje że artykuły robią się rozdęte, chaotyczne i wnoszą informacje niezbyt potrzebne.

źródło: NKJP: Internet

Składnia

bez ograniczeń + rozdąć +
CO

5. problem

Definicja

książk. 
ukazać coś w sposób przesadny, przypisując temu znaczenie większe niż ma w rzeczywistości

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie wola, postawy, nastawienie człowieka wobec świata i życia

Relacje znaczeniowe

synonimy:  wyolbrzymić

Połączenia

  • rozdąć problem, sprawę
  • rozdęty do (gigantycznych, niebotycznych...) rozmiarów
  • przesadnie, sztucznie rozdęty
  • rozdęte ego

Cytaty

Partia królewska rozdęła niesamowicie bohaterstwo młodego księcia, lecz opinia publiczna przyjęła to bez szyderstw. W Polsce zawsze odczuwano przesadny szacunek dla odwagi wojskowej przypieczętowanej krwią.

źródło: NKJP: Marian Brandys: Nieznany Książę Poniatowski, 1960

Atak niedźwiedzia na leśnika stał się małą sensacją mediów, które szybko rozdęły incydent z właściwą sobie przesadą.

źródło: NKJP: Marek Lubaś-Harny: Siwa i inne miśki, Gazeta Krakowska, 2007-06-01

Mona Lisa to szczególny obraz. [...] społeczna funkcja arcydzieła została rozdęta do niebotycznych rozmiarów. Płótno stało się symbolem malarstwa renesansowego - największym, najsławniejszym obrazem świata.

źródło: NKJP: Zawierzyć kulturze, Dziennik Polski, 2002-03-01

Składnia

bez ograniczeń + rozdąć +
CO

6. o dumie

Definicja

książk. 
stać się odczuciem silniejszym od innych i wpłynąć negatywnie na czyjeś zachowanie

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Stany psychiczne człowieka

Połączenia

  • rozdęty ambicją, pychą

Cytaty

Duma z konferencji w Katowicach rozdęła ich ciała i umysły.

źródło: Inernet: eng.pch24.pl

Rozdęty chorobliwą ambicją, która stanowiła główny motor jego działania, wyobrażał sobie, że zostanie namiestnikiem Stalina w Polsce i będzie nią rządzić z jego ramienia!

źródło: NKJP: Andrzej Pomian: Nowa kradzież historii, Gazeta Wyborcza, 1996-09-03

Krawiec Bitkowski, jak na artystę przystało, był naturą pełną zadumy i kapryśną. Nie szło mu wcale o pieniądze. Nie dbał o nie i osobnikom prymitywnym, rozdętym od pychy [...] i władzy nieraz odmówił.

źródło: NKJP: Marek Nowakowski: Powidoki, 2010

Składnia

bez ograniczeń + rozdąć +
KOGO/CO
Data ostatniej modyfikacji: 13.12.2019
Copyright© Instytut Języka Polskiego PAN