Chronologizacja
Pochodzenie
psł. *polmy, *polmene, B. l.p. *polmenь
Forma prasłowiańska od czasownika *polěti 'palić się, płonąć' z przyrostkiem *-men-; zob. palić , płonąć
1. ogień
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii temperatura i ogień
Połączenia
- biały, błękitny, czarny, czerwony, fioletowy, jaskrawy, jasny, niebieski, pomarańczowy, purpurowy, rudy, siny; duży, potężny, silny, słaby, wątły, wielki, większy, wysoki; betlejemski, świecowy płomień; straszliwe, straszne płomienie
- płomień gazu, gromnicy, kaganka, kominka, lamp (naftowych, olejowych), łuczywa, ognia, ogniska, palnika, pochodni, pożaru, smoły, stosu, świecy, świeczki, zapalniczki, zapałki
- płomień z butli, z paleniska, z pieca; płomienie ze stosu
- płomień pod czajnikiem, pod paleniskiem, pod płytą (kuchenną)
- płomień na palenisku; płomień w kominku, w piecyku; płomienie w kontenerze, w piecu
- płomień i dym, płomień i światło; płomienie i chmury, płomienie i kłęby (gęstego) dymu
- blask, odblask, światło; iskierka, jęzor, język, wysokość płomienia; ofiara; błysk, wybuch; słup, wieniec; przyczyna płomieni
- pożywka, zapora dla płomieni; ucieczka, zapora; wieniec z płomieni
- autobus, budynek, pojazd, samochód, szkoła, śmierć, trawa, zwierzęta w płomieniach
- płomień błyska, bucha, dociera do czegoś, gaśnie, oświetla, pożera; płomienie obejmują, ogarniają, pochłaniają, przedostają się, wdzierają się gdzieś/na coś
- gasić, rozdmuchać, rozpalić, ugasić, zapalić/zapalać płomień; dogasić/dogaszać, opanować, stłumić płomienie
- buchać, objąć, palić, płonąć, przypalać płomieniem
- stać wśród płomieni; ocaleć, ratować, uratować, wyciągnąć/wyciągać, wynieść, wyjść z płomieni
- dmuchać, dorzucać w płomień; skoczyć, wrzucić/wrzucać w płomienie
- opalić nad płomieniem; uciec/uciekać, uratować się przed płomieniami; walczyć z płomieniami
- ginąć, stać, zginąć w płomieniach
- oczy jak płomień
- gorący, jaskrawy, rudy jak płomień
- błyszczeć, parzyć, wybuchać, wyglądać, zafalować jak płomień
Cytaty
|
Czerwone płomienie i chmury dymu unoszące się nad dachem starego domu zauważyli sąsiedzi. Natychmiast zawiadomiono straż pożarną. źródło: NKJP: (Ad): Dom stanął w płomieniach, Echo Dnia, 2005-09-10 |
|
|
Płomień w kominku jest źródłem ciepła nie tylko dla wnętrza domu, lecz także dla rodzinnej atmosfery - ogrzewa nastrój i sprzyja spotkaniom w gronie najbliższych. źródło: NKJP: W blasku płomienia, Dziennik Polski, 2003-06-17 |
|
|
Wkrótce przekonamy się też, że byle mżawka nie zepsuje uciechy wspólnego ogniska [...] szczególnie jeśli ma się w swoim gronie specjalistę zdolnego rozpalić płomień nawet z przemoczonych szczap. źródło: NKJP: Piotr Bikont: Wakacje, Magazyn nr 25 dodatek do Gazety Wyborczej nr 194, 1993-08-20 |
|
|
Lokatorka z poddasza, widząc, że podłoga zaczyna się przepalać, uciekła przed płomieniami i dymem na dach budynku. źródło: NKJP: (acz): Uciekali w panice, Tygodnik Rybnicki |
|
|
[...] po liściach przybrzeżnych krzewów przebiegł krótki powiew wiatru, i dotknął wody, która zafalowała jak płomień [...]. źródło: NKJP: Andrzej Czcibor-Piotrowski: Cud w Esfahanie, 2001 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | płomień |
płomienie |
|
| D. | płomienia |
płomieni |
|
| C. | płomieniowi |
płomieniom |
|
| B. | płomień |
płomienie |
|
| N. | płomieniem |
płomieniami |
|
| Ms. | płomieniu |
płomieniach |
|
| W. | płomieniu |
płomienie |
2. uczucie
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Stany psychiczne człowieka emocje i uczucia
Połączenia
- gwałtowny, rewolucyjny płomień
- płomień buntu, uczucia, gniewu, miłosierdzia, miłości, namiętności, nienawiści, uniesienia wolności, zemsty, złości
- przygasić, rozpalić płomień czegoś
Cytaty
|
Wiadomo, małżeństwo przygasza najjaskrawszy nawet płomień miłości. źródło: NKJP: Roman Antoszewski: Kariera na trzy karpie morskie, 2000 |
|
|
[...] jego krucjatom przeciw nieszczęsnym dysydentom przyświecał prawdopodobnie autentyczny rewolucyjny płomień. źródło: NKJP: Milosz Vasić: Metamorfozy jugosłowiańskiego wicepremiera, Gazeta Wyborcza, 1999-03-29 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | płomień |
płomienie |
|
| D. | płomienia |
płomieni |
|
| C. | płomieniowi |
płomieniom |
|
| B. | płomień |
płomienie |
|
| N. | płomieniem |
płomieniami |
|
| Ms. | płomieniu |
płomieniach |
|
| W. | płomieniu |
płomienie |
Składnia
|
+ | płomień | + |
CZEGO
|