UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

macierz

Chronologizacja

1603, Kart XVII-XVIII

1. matka

Definicja

daw.

matka - kobieta, która urodziła dziecko

Pochodzenie

psł. *mati, *matere, w B. l.poj. *materь 'matka'

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Rodzina członkowie rodziny

Relacje znaczeniowe

	synonimy:	matka, rodzica, rodzicielka
	hiperonimy:	rodzic

Cytaty

- Wielmożny panie, niech pan weźmie mego aniołka - powtarzała [...]. - Zręczna jest i pojętna, do wszelkiej zabawy chętna... Silnie trzymała za ramię dziewczynkę, która nie wydawała się zalękniona czy też zawstydzona. Spojrzenie dziewczęcia było błędne, jakby macierz uraczyła ją wcześniej sporym kubkiem piwa lub wina.

źródło: NKJP: Witold Jabłoński: Ogród miłości, 2006

[...] moja macierz [...] za młodu przebywa pośród Cyganów [...].

źródło: Mariusz Wollny: Krwawa jutrznia, 2013 (books.google.pl)

[...] macierz Anny – arcyksiężna Maria [...] zamyśliła się głęboko.

źródło: Hanna Muszyńska-Hoffmannowa: Zapomniany romans, 1994 (books.google.pl)

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	macierz	macierze
D.	macierzy	macierzy

C.	macierzy	macierzom
B.	macierz	macierze
N.	macierzą	macierzami
Ms.	macierzy	macierzach
W.	macierzy	macierze

Składnia

	+	macierz	+	(KOGO)
	+	macierz	+	(CZYJA)

2.a kraj

Definicja

książk.

ojczyzna - kraj

Noty o użyciu

Zapisywane również wielką literą. Używane w nazwach stowarzyszeń kulturalno-naukowych, zakładanych w wieku XIX w krajach wschodniej i południowo-wschodniej części Europy, np. Polska Macierz Szkolna , oddział Macierzy Słowackiej w Kieżmarku , Macierz Chorwacka .

Pochodzenie

psł. *mati, *matere, w B. l.poj. *materь 'matka'

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Funkcjonowanie państwa

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Przynależność i podział terytorialny

Relacje znaczeniowe

synonimy:

ojczyzna

Połączenia

granice, teren macierzy

Cytaty

Zachowanie języka polskiego wśród Polaków i Polonii jest koniecznym warunkiem utrzymania poczucia ich przynależności do narodu polskiego i więzi z macierzą.

źródło: NKJP: 3. posiedzenie Senatu RP, stenogram, wersja robocza

W siedzibie Towarzystwa Miłośników Ziemi Oświęcimskiej została otwarta wystawa poświęcona 80. rocznicy powrotu Śląska do Macierzy.

źródło: NKJP: (RL): Echo tamtych walk, Gazeta Krakowska, 2002-06-17

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	macierz	macierze
D.	macierzy	macierzy

C.	macierzy	macierzom
B.	macierz	macierze
N.	macierzą	macierzami
Ms.	macierzy	macierzach
W.	macierzy	macierze

Inne uwagi

Zwykle lp

2.b ludzie

Definicja

ojczyzna - ludzie

Noty o użyciu

Zapisywane również wielką literą.

Pochodzenie

Zob. macierz 2a

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Funkcjonowanie państwa

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Przynależność i podział terytorialny

Relacje znaczeniowe

synonimy:

ojczyzna

Połączenia

więź macierzy z (Polakami, rodakami...); pamięć macierzy
więź z macierzą; relacje, stosunki... między/pomiędzy Polonią a macierzą

Cytaty

- Cieszę się niezmiernie, iż mogę uczestniczyć w otwarciu Domu Polskiego w Wilnie. Domu, który jest darem polskiego społeczeństwa dla rodaków z Litwy. Jest dowodem pamięci Macierzy o Polakach, został bowiem wybudowany ze środków pochodzących z podatków obywateli Rzeczypospolitej - powiedziała podczas uroczystości marszałek.

źródło: NKJP: Dowód pamięc, Dziennik Polski, 2001-02-19

Górale w Ameryce, zwłaszcza ci w Chicago, w przeróżny sposób starają się utrzymać łączność z ojczystym krajem. Jednym ze sposobów na to, aby nie stracić kontaktu z macierzą jest słuchanie cotygodniowych audycji Radia Związku Podhalan.

źródło: NKJP: Józef Słowik, Wojciech Dorula: Górale na antenie, Gazeta Krakowska, 2005-12-13

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	macierz	macierze
D.	macierzy	macierzy

C.	macierzy	macierzom
B.	macierz	macierze
N.	macierzą	macierzami
Ms.	macierzy	macierzach
W.	macierzy	macierze

Inne uwagi

Zwykle lp

3. winiarstwa

Definicja

książk.

ojczyzna - miejsce, z którego coś się wywodzi lub występuje w nim w dużej ilości

Pochodzenie

psł. psł. *mati, *matere, w B. l.poj. *materь 'matka'

Kwalifikacja tematyczna

ATEMATYCZNY

Relacje znaczeniowe

synonimy:

ojczyzna

Cytaty

[...] decyzje komunistycznych władz zerwały w 1951 r. ścisłe więzi Wydziału Lekarskiego i Wydziału Farmaceutycznego z ich macierzą - Uniwersytetem Jagiellońskim i powołały resortową szkołę wyższą - Akademię Medyczną.

źródło: NKJP: Absolwenci wydziałów medycznych UJ, Dziennik Polski, 2003-05-21

Ostatnie dni [...] gorących i słonecznych wakacji wypełniły dwie ważne dla wszystkich producentów i entuzjastów wina w Polsce imprezy. Gościły one w Jaśle, macierzy polskiego winiarstwa [...].

źródło: Internet: paragrafwkieliszku.pl

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	macierz	macierze
D.	macierzy	macierzy

C.	macierzy	macierzom
B.	macierz	macierze
N.	macierzą	macierzami
Ms.	macierzy	macierzach
W.	macierzy	macierze

Składnia

	+	macierz	+	CZEGO
	+	macierz	+	CZYJA

4. komórki

Definicja

biol.

to, co wypełnia twory komórkowe, komórki lub przestrzeń między komórkami danego organizmu

Pochodzenie

psł. *mati, *matere, w B. l.poj. *materь 'matka'

W znaczeniu biologicznym kalka łac. mātrix .

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego części ciała, elementy i substancje składowe

CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat zwierząt budowa i funkcjonowanie organizmów zwierzęcych

CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat roślin budowa i funkcjonowanie roślin

Połączenia

macierz międzykomórkowa, pozakomórkowa, wewnętrzna, zewnątrzkomórkowa; jądrowa, mitochondrialna; białkowa, kostna
macierz paznokcia, włosa
białka; elementy, składniki; funkcja macierzy

Cytaty

Udowodniono, że macierz komórek roślinnych [...] zawiera trzy dobrze zdefiniowane morfologiczne elementy, tj. kompleks porowy z blaszką, resztkowe jąderko oraz macierz wewnętrzną z włóknami grubości 510 nm i ziarnistościami o średnicy 2025 nm.

źródło: NKJP: Leokadia Kłyszejko-Stefanowicz: Cytobiochemia, 1995

[...] obserwowali zachowanie i lokalizację IG w macierzach jądrowych izolowanych z jąder komórek wątrobowych szczurów [...].

źródło: Postępy Biologii Komórki, 1987 (rcin.org.pl)

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	macierz	macierze
D.	macierzy	macierzy

C.	macierzy	macierzom
B.	macierz	macierze
N.	macierzą	macierzami
Ms.	macierzy	macierzach
W.	macierzy	macierze

Składnia

	+	macierz	+	CZEGO
	+	macierz	+	JAKA

5. w matematyce

Definicja

fiz. mat.

liczby lub inne symbole ułożone zgodnie z określonymi zasadami w rzędy i kolumny, tworzące kwadratową lub prostokątną tablicę, przedstawiające w zwięzły sposób dany problem matematyczny

Pochodzenie

psł. *mati, *matere, w B. l.poj. *materь 'matka'

W znaczeniu matematycznym kalka łac. mātrix .

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność intelektualna człowieka wytwory działań intelektualnych człowieka

Połączenia

macierz kwadratowa, prostokątna; dwuwymiarowa, wielowymiarowa, główna, rozszerzona, symetryczna; opisująca (przekształcenia, zależność...)
kilka macierzy
macierz danych, liczb, wektorów, współczynników (korelacji, układu...), wyników, zmiennych
iloczyn, liczba, suma, wartość, wymiar, wyznacznik; kolumny, rząd, wiersze; charakter, postać; rodzaj, typ; przykład, zbiór macierzy
macierz ma (liczne zastosowania, kolumny...); składa się z czegoś; służy do czegoś; zawiera coś
element; grupa, pole, rachunek, własność; analiza, metoda, pojęcie, teoria macierzy
obliczyć/obliczać, otrzymać, tworzyć, utworzyć, wygenerować, wyznaczyć/wyznaczać, zdefiniować, znaleźć macierz; dodawanie, mnożenie, odejmowanie; wykorzystanie, zastosowanie; formowanie, generowanie, zbudowanie macierzy
opisać coś macierzą
opisać, przedstawić coś za pomocą macierzy; zapisać coś w formie macierzy
na podstawie macierzy

Cytaty

Mnożenie macierzy przez macierz jest żmudną operacją, wymagającą cierpliwości i uwagi.

źródło: NKJP: Paweł Kowalczyk: Fizyka cząsteczek, 2000

Program [...] umożliwia na przykład generowanie wykresów funkcji jednej i dwóch zmiennych, wykonywanie operacji na wektorach i macierzach oraz analizę matematyczną.

źródło: NKJP: Jacek Pietraszek: Mathcad. Ćwiczenia, 2002

Rezultatem końcowym obliczeń, stanowiącym punkt wyjścia do graficznej prezentacji zależności, są wyznaczone przez program współrzędne dla wierszy i kolumn macierzy danych w dwuwymiarowej przestrzeni czynnikowej.

źródło: NKJP: Czesław Domański (red.): Statystyczne systemy ekspertowe, 1998

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	macierz	macierze
D.	macierzy	macierzy

C.	macierzy	macierzom
B.	macierz	macierze
N.	macierzą	macierzami
Ms.	macierzy	macierzach
W.	macierzy	macierze

Składnia

macierz

(CZEGO)

6. w informatyce

Definicja

inform.

urządzenie służące do przechowywania danych, wyposażone w kilka, kilkadziesiąt lub kilkaset połączonych ze sobą nośników pamięci - dysków

Pochodzenie

psł. *mati, *matere, w B. l.poj. *materь 'matka'

W znaczeniu informatycznym kalka łac. mātrix .

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK I TECHNIKA Urządzenia i maszyny komputery/informatyka

Połączenia

macierz dyskowa
pamięć macierzy
wykorzystanie macierzy

Cytaty

	Dane zapisywane są na specjalnej macierzy dyskowej. źródło: NKJP: Michał Wiśniewski: Centrum miasta w oczach kamer, Gazeta Poznańska, 2002-03-29
	Większość producentów macierzy wprowadziła w 2006 roku opcjonalną możliwość instalacji w macierzach tańszych i mniej wydajnych, ale znacznie pojemniejszych dysków SATA o pojemności 500 GB [...]. źródło: NKJP: Internet
	Pieniądze zostały przeznaczone na modernizację komisariatu na Grunwaldzie [...]. Część kwoty trafiła na rozbudowę macierzy dysków w centrum archiwizacji monitoringu [...]. źródło: NKJP: Głogowska w sieci, Gazeta Poznańska, 2003-11-26
	[...] wnoszę o wszczęcie postępowania karnego w sprawie funkcjonowania systemu zakupów sprzętu informatycznego w spółce [...]. Do podjęcia niniejszych działań skłoniły mnie dokumenty otrzymane od byłego pracownika [...]. Zarzuty [...] dotyczą dostaw i montażu w 2004 r. tak zwanych macierzy komputerowych za kwotę 1 miliona 595 tysięcy 150 zł [...]. źródło: NKJP: 9. posiedzenie Senatu RP, stenogram, wersja robocza

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	macierz	macierze
D.	macierzy	macierzy

C.	macierzy	macierzom
B.	macierz	macierze
N.	macierzą	macierzami
Ms.	macierzy	macierzach
W.	macierzy	macierze

Składnia

	+	macierz	+	(CZEGO)
	+	macierz	+	(JAKA)

Data ostatniej modyfikacji: 12.10.2020