UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

szkielet

Chronologizacja

SWil, SJPWar, SJPDor, SJPSz, SJPDun, ISJP, PSWP, USJP

Pochodzenie

gr. skeletón (sōma) 'wyschnięte (ciało)'

1. część ciała

Definicja

zespół połączonych kości tworzących konstrukcję, której zadaniem jest usztywnienie i podtrzymywanie miękkich tkanek w organizmie człowieka i innych kręgowców

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego części ciała, elementy i substancje składowe

CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat zwierząt budowa i funkcjonowanie organizmów zwierzęcych

Relacje znaczeniowe

synonimy:  kościec

Połączenia

  • ludzki; kostny; wewnętrzny, zewnętrzny; cały, kompletny; nagi; skamieniały szkielet
  • tysiące szkieletów
  • szkielet człowieka, mężczyzny; konia; dinozaura
  • budowa; części, fragment, kość szkieletu
  • coś pełne szkieletów
  • podobny do szkieletu
  • szkielet leży gdzieś
  • odnaleźć, znaleźć szkielet
  • ktoś jak szkielet
  • chudy, wychudzony jak szkielet
  • wyglądać jak szkielet

Cytaty

Większość z 206 kości podtrzymujących nasze ciało wydłuża się do mniej więcej 17.-18. roku życia, ale ich architektura zmienia się przez całe życie. Można wręcz powiedzieć, że ludzki szkielet jest jak budynek ulegający ciągłej, aczkolwiek subtelnej przebudowie.

źródło: NKJP: Artur Włodarski: Pigułka na osteoporozę najdalej za dziesięć lat, Gazeta Wyborcza, 1999-03-24

Wiktoria i Weronika przyszły na świat 26 maja. Dziewczynki mają wspólne niektóre organy - wątrobę, przeponę, worek osierdziowy oraz szkielet chrzęstno-kostny mostka i żeber.

źródło: NKJP: Dziennik Polski - Kraj, 1999-08-05

Wylęgające się w maju kaczęta muszą więc często nie tylko wędrować daleko do wody, ale i czasem karkołomnym skokiem opuścić gniazdo. Ponieważ są bardzo lekkie, a szkielet mają w większości chrzęstny, upadek, nawet ze znacznej wysokości, nie przynosi im szkody.

źródło: NKJP: Krzysztof Filcek: Na spacer z lornetką, Gazeta Wyborcza - Weekend, 1992-04-30

W listopadzie br., podczas rozkopywania kamienicy na rogu Małego Rynku i ul. Mikołajskiej, w wykopie na głębokości 3 metrów robotnicy zauważyli fragmenty kości. Spływająca woda odsłoniła niebawem cały szkielet tkwiący między deskami zabezpieczającymi wykop.

źródło: NKJP: Podziemne miasto, Dziennik Polski - Magazyn, 1999-12-24

U niektórych gąbek krzemionkowych wewnątrzkomórkowy szkielet bywa wtedy uzupełniany masywnym szkieletem wapiennym wytwarzanym na zewnątrz ciała (bazalnie).

źródło: NKJP: Jerzy Dzik: Dzieje zycia na ziemi : wprowadzenie do paleobiologii, 2003

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. szkielet
 szkielety
D. szkieletu
 szkieletów
C. szkieletowi
 szkieletom
B. szkielet
 szkielety
N. szkieletem
 szkieletami
Ms. szkielecie
 szkieletach
W. szkielecie
 szkielety

2. chudzielec

Definicja

ktoś niezwykle chudy

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Określenia fizyczności człowieka wygląd

Relacje znaczeniowe

synonimy:  chudeusz, chudzielec, kościotrup, suchar

Połączenia

  • chodzący, obciągnięty skórą, żywy; ludzki szkielet

Cytaty

Mężczyzna, a może chłopak, był już tylko szkieletem obciągniętym papierowo bladą skórą, gotową lada moment rozedrzeć się pod naporem wyostrzonych chorobą kości.

źródło: NKJP: Artur Baniewicz: Drzymalski przeciw Rzeczpospolitej, 2004

W czasie ostatniej wojny [...] można było często słyszeć rozpaczliwe wołanie dzieci żydowskich o kawałek chleba [...] Zamiast kawałka chleba żywe szkielety dostawały kule z niemieckiego pistoletu.

źródło: NKJP: Sprawozdanie stenograficzne z obrad Sejmu RP z dnia 25.04.2002

Byliśmy słabi, wycieńczeni, dosłownie - chodzące szkielety.

źródło: NKJP: Deportacja, Dziennik Polski - Pejzaż, 2003-02-05

[...] żebrzące szkielety joginów wspinają się co rano z fosy ulicy i rozściełają dywaniki pod padające z rzadka monety.

źródło: NKJP: Manuela Gretowska: Światowidz, 2001

Z błędnym wzrokiem, żebrami sterczącymi pod chudą skórą, piszczelami rąk i nóg, nagie szkielety, okryte łachmanami.

źródło: NKJP: Józef Winiewicz: Wspomnienia dyplomaty. Tyle co pamiętam z długiej drogi życia (10), prasa, 1984

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. szkielet
 szkielety
D. szkieletu
 szkieletów
C. szkieletowi
 szkieletom
B. szkielet
 szkielety
N. szkieletem
 szkieletami
Ms. szkielecie
 szkieletach
W. szkielecie
 szkielety

3. budynku

Definicja

mocna konstrukcja budynku lub urządzenia, tworząca jego zrąb

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK I TECHNIKA Budownictwo części budowli

CZŁOWIEK I TECHNIKA Urządzenia i maszyny budowa urządzeń i maszyn

Połączenia

  • drewniany, metalowy, stalowy; lekki, nowy; ogólny, podstawowy szkielet
  • szkielet budynku, dachu, hali, ścian, wieżowca
  • część, element; konstrukcja, montaż, technologia; rodzaj szkieletu
  • mieć, stanowić, tworzyć szkielet
  • coś wykonuje się na jakimś szkielecie

Cytaty

Istotnymi częściami broni palnej i pneumatycznej są: szkielet broni, baskila, lufa, zamek, komora zamkowa oraz bęben nabojowy.

źródło: NKJP: Ustawa o broni i amunicji z dnia 21 maja 1999

Pręty zbrojeniowe, odpowiednio dobrane przez konstruktora, są łączone drutem wiązałkowym, zgrzewane lub spawane w szkielet, który musi być na tyle stabilny, by podczas betonowania żaden z prętów nie wygiął się oraz nie uległ przemieszczeniu.

źródło: NKJP: Magdalena Krasny: Wyroby metalowe, Dziennik Polski - Dom, 2001-12-22

Most na Starej Wiśle u zbiegu dzisiejszych ulic Grzegórzeckiej i Blich wykonano z kamienia, a most na Nowej Wiśle otrzymał nowoczesny, wsparty na filarach stalowy szkielet.

źródło: NKJP: Mosty Krakowa, Dziennik Polski - Pejzaż, 2001-12-22

Żeby utrzymać sztywność powłoki na tak dużej długości, a co za tym idzie - wrzecionowaty kształt kadłuba, pozwalający na sterowanie pojazdem i jego ruch do przodu nawet pod wiatr, zastosowano delikatny, drewniany szkielet.

źródło: NKJP: Uroda sterowców, Dziennik Polski - Pejzaż, 2001-12-15

Ażurowy stelaż będący szkieletem konstrukcji niesie zwykłe półki oraz kasety, szafki, szuflady i szereg innych wstawek, a ponadto może być oparciem dla blatów, łóżek itp.

źródło: NKJP: Praca, prasa, 1985

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. szkielet
 szkielety
D. szkieletu
 szkieletów
C. szkieletowi
 szkieletom
B. szkielet
 szkielety
N. szkieletem
 szkieletami
Ms. szkielecie
 szkieletach
W. szkielecie
 szkielety

Składnia

bez ograniczeń + szkielet +
CZEGO

4. ruiny

Definicja

pozostałość po zniszczonym budynku, pojeździe lub urządzeniu

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK I TECHNIKA Budownictwo rodzaje budowli i ich cechy

CZŁOWIEK I TECHNIKA Urządzenia i maszyny funkcjonowanie urządzeń i maszyn

Cytaty

Wąwozy ruin urwały się na przedmieściach, a w księżycowej poświacie niespodziewanie wyrósł nad miastem szkielet wypalonego wieżowca.

źródło: NKJP: Wojciech Jagielski: Wieże z kamienia, 2004

Z autobusu został tylko szkielet i nie wiemy, jaka była przyczyna pożaru.

źródło: NKJP: Iza Salamon: Autobus w ogniu, Nowiny Raciborskie, 2006-08-01

Na tle niezbyt starannie utrzymanych gospodarstw, dziurawych dachów stodół i rdzewiejących szkieletów maszyn dość osobliwie wyglądały kobiety zamiatające kostropatą jezdnię przed swoimi domami.

źródło: NKJP: Eugeniusz Dębski: Aksamitny Anschluss, 2001

Nawet masywny kościół uległ zupełnemu niemal zniszczeniu, tak, iż z całego gmachu, jak się na miejscu dowiedziałem, pozostały nagie szkielety ścian i wypalona wieża o nadzwyczajnie grubych wymiarach muru.

źródło: NKJP: Adam Bloch: Przypadkowa relacja z Pruszcza, Tygodnik Tucholski, 2003

Noc była jasna, księżyc wisiał nad Berlinem, oświetlając czarne bloki domów i ruiny, szkielety kamienic o fantastycznych konturach.

źródło: NKJP: Andrzej Zbych (Andrzej Szypulski, Zbigniew Safjan): Stawka większa niż życie, 1967

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. szkielet
 szkielety
D. szkieletu
 szkieletów
C. szkieletowi
 szkieletom
B. szkielet
 szkielety
N. szkieletem
 szkieletami
Ms. szkielecie
 szkieletach
W. szkielecie
 szkielety

Składnia

bez ograniczeń + szkielet +
CZEGO

5. baza

Definicja

zarys, ogólna koncepcja czegoś wymagająca uzupełnienia

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność intelektualna człowieka wytwory działań intelektualnych człowieka

Cytaty

Można przypuszczać, że procesje upamiętniające te klęski albo mające im zapobiegać) miały podobny szkielet, który wypełniały litanie i modlitwy w zależności od okazji.

źródło: NKJP: Georgi Minczew: Święta księga, ikona, obrzęd : teksty kanoniczne a ich funkcjonowanie w sztuce sakralnej i folklorze Słowian na Bałkanach, 2003

Czytam szkielet powieści, częściowo wypełniony, jak rysunki w książeczkach dla dzieci.

źródło: NKJP: Krystyna Kofta: Złodziejka pamięci, 1998

Marszałek Marek Nawara powiedział, że przyjęty w Tarnowie dokument jest szkieletem, na którym opierać się będzie przyszła strategia Małopolski.

źródło: NKJP: (RAF): Założenia do strategii, Dziennik Polski - Kraj, 1999-08-31

Budżet 2003 był pierwszym w całości wykonywanym przez Jana Osuchowskiego (szkielet budżetu 2002 stworzyli jeszcze jego poprzednicy).

źródło: NKJP: (waw): Absolutorium tak, ale..., Nowiny Raciborskie, 2004-05-04

Reżyser Sam Mendes wpisuje w szkielet filmu o gangsterach historię zbrodni i kary, grzechu i odkupienia.

źródło: NKJP: Droga do zatracenia i Dzika Dolina, Dziennik Polski - Tarnów, 2002-11-07

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. szkielet
 szkielety
D. szkieletu
 szkieletów
C. szkieletowi
 szkieletom
B. szkielet
 szkielety
N. szkieletem
 szkieletami
Ms. szkielecie
 szkieletach
W. szkielecie
 szkielety

Inne uwagi

Zwykle lp

6. grupa osób

Definicja

najważniejsza, podstawowa grupa osób w jakimś zespole

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Relacje międzyludzkie określenia osób wchodzących w relacje międzyludzkie

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Praca organizacja i hierarchia w pracy, stosunki służbowe

Relacje znaczeniowe

synonimy:  trzon

Połączenia

  • szkielet drużyny, reprezentacji, zespołu

Cytaty

Jakiś szkielet reprezentacji zostanie, bo trudno tę budować od podstaw [...].

źródło: NKJP: To był najlepszy wybór, Dziennik Polski - Sport, 2002-07-09

Na obóz kondycyjny pojechał jedynie szkielet kadry pierwszego zespołu.

źródło: NKJP: Nie czuję się wypalony, Dziennik Polski - Nowy Sącz, 2002-05-16

Trener Janusz Wójcik ma szkielet drużyny, ma kadrę kilkunastu piłkarzy, którzy w zależności od rangi przeciwnika, przyjętej taktyki mogą wybiec na boisko.

źródło: NKJP: Drużyna rośnie w siłę, Dziennik Polski - Sport, 1998-10-13

Do dwumeczu przygotowywaliśmy się bez jakichś nadzwyczajnych eksperymentów. Po prostu regularnie trenowaliśmy, zaś wybrani zawodnicy tworzyli szkielet występującej w V lidze rezerwy seniorów.

źródło: NKJP: Na drodze mistrzowie, Dziennik Polski - Nowy Sącz, 2002-06-19

Jest już szkielet nowego parlamentu wybranego za niepodległości przez ludzi, którzy tego samego dnia wyparli się narodowych symboli [...].

źródło: NKJP: Paweł Smoleński, współpraca Cezary Goliński: Od końca do końca, Gazeta Wyborcza, 1995-09-30

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. szkielet
 szkielety
D. szkieletu
 szkieletów
C. szkieletowi
 szkieletom
B. szkielet
 szkielety
N. szkieletem
 szkieletami
Ms. szkielecie
 szkieletach
W. szkielecie
 szkielety

Frazeologizmy

szkielet w szafie
Data ostatniej modyfikacji: 23.05.2010
Copyright© Instytut Języka Polskiego PAN