stawać - Wielki słownik języka polskiego PAN

Definicja

1.

przyjmować pozycję pionową, opierając ciało na wyprostowanych nogach lub rękach

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA

Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego

czynności i stany fizjologiczne

CZŁOWIEK I PRZYRODA

Świat zwierząt

budowa i funkcjonowanie organizmów zwierzęcych

Połączenia

stawać przodem, tyłem, bokiem
stawać na nogach, na rękach, na jednej nodze, na tylnych łapach; na progu; na podium
stawać pod oknami
stawać przed lustrem
stawać w drzwiach, w progu

Cytaty

	Ludziska stają półkolem naprzeciw ciebie. Pchają się jeden przez drugiego i jeden przez drugiego głowę wystawia, by jak najlepszy mieć widok. źródło: NKJP: Mariusz Sieniewicz: Żydówek nie obsługujemy, 2005
	Jeden z pierwszych filmów kina niemego pokazuje ogrodnika podlewającego grządki. Nagle ktoś staje na gumowym wężu. Zdziwiony zagląda w rurę i nagle strumień wody zalewa mu twarz. źródło: NKJP: Marian Marzyński: Sennik polsko-żydowski, 2005
	- Pomóżcie wstać - rzekł naraz Kękuś. Kiedy go unieśli, jęknął stając na prawej nodze. źródło: NKJP: Tadeusz Konwicki: Dziura w niebie, 1959
	– Mówiłem wam. On musi kogoś słuchać i stawać przed kimś na baczność. źródło: NKJP: Jarosław Abramow-Newerly: Młyn w piekarni, 2002
	Puchaty kundelek stawał na dwóch łapkach i wiernie wpatrywał się w swego pana. źródło: NKJP: Marek Nowakowski: Powidoki, 2010

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	staję	stajemy
2 os.	stajesz	stajecie
3 os.	staje	stają

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	stawałem +(e)m stawał	stawałam +(e)m stawała	stawałom +(e)m stawało	stawaliśmy +(e)śmy stawali	stawałyśmy +(e)śmy stawały
2 os.	stawałeś +(e)ś stawał	stawałaś +(e)ś stawała	stawałoś +(e)ś stawało	stawaliście +(e)ście stawali	stawałyście +(e)ście stawały
3 os.	stawał	stawała	stawało	stawali	stawały

bezosobnik: stawano

Czas przyszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	będę stawał będę stawać	będę stawała będę stawać	będę stawało będę stawać	będziemy stawali będziemy stawać	będziemy stawały będziemy stawać
2 os.	będziesz stawał będziesz stawać	będziesz stawała będziesz stawać	będziesz stawało będziesz stawać	będziecie stawali będziecie stawać	będziecie stawały będziecie stawać
3 os.	będzie stawał będzie stawać	będzie stawała będzie stawać	będzie stawało będzie stawać	będą stawali będą stawać	będą stawały będą stawać

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		stawajmy
2 os.	stawaj	stawajcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	stawałbym bym stawał	stawałabym bym stawała	stawałobym bym stawało	stawalibyśmy byśmy stawali	stawałybyśmy byśmy stawały
2 os.	stawałbyś byś stawał	stawałabyś byś stawała	stawałobyś byś stawało	stawalibyście byście stawali	stawałybyście byście stawały
3 os.	stawałby by stawał	stawałaby by stawała	stawałoby by stawało	stawaliby by stawali	stawałyby by stawały

bezosobnik: stawano by

bezokolicznik: stawać

imiesłów przysłówkowy współczesny: stając

gerundium: stawanie

rodzaj gramatyczny: ndk

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	stawanie	stawania
D.	stawania	stawań
C.	stawaniu	stawaniom
B.	stawanie	stawania
N.	stawaniem	stawaniami
Ms.	stawaniu	stawaniach
W.	stawanie	stawania

imiesłów przymiotnikowy czynny: stający

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	stający	stający	stający	stające	stająca
D.	stającego	stającego	stającego	stającego	stającej
C.	stającemu	stającemu	stającemu	stającemu	stającej
B.	stającego	stającego	stający	stające	stającą
N.	stającym	stającym	stającym	stającym	stającą
Ms.	stającym	stającym	stającym	stającym	stającej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	stający	stający	stające	stające
D.	stających	stających	stających	stających
C.	stającym	stającym	stającym	stającym
B.	stających	stających	stających	stające
N.	stającymi	stającymi	stającymi	stającymi
Ms.	stających	stających	stających	stających

odpowiednik aspektowy: stanąć

Składnia

Rz_żywotny	+	stawać	+	(na CZYM) + (GDZIE)
Rz_żywotny	+	stawać	+	(CZYM) + (GDZIE)

Pochodzenie

psł. *stavati 'zaczynać stać, zatrzymywać się, podnosić się'

Czasownik związany z psł. *stati, *stanǫ (por. stać, stanę ).
Forma czasu teraźniejszego staję genetycznie związana jest z czasownikiem stajać < psł. *stajati ‘stawać’, który pozostaje w związku z *stojati 'stać' (Bor).