stawać - Wielki słownik języka polskiego PAN

9.

brać udział w jakimś wydarzeniu lub działaniu wymagającym pojawienia się w określonym miejscu

ATEMATYCZNY

stawać do bitwy, do boju, do pojedynku, do rywalizacji, do walki, do wyborów, do wyścigu; do konkursu, do przetargu; do pracy

	W wileńskim depo pojawiły się wezwania, by maszyniści stawali do pracy, ale dziadek Józef nie zgłosił się. źródło: NKJP: Marek Ławrynowicz, Diabeł na dzwonnicy, 1996
	W nadrzędnym poczuciu wspólnego losu stawali do codziennej mordęgi. Najczęściej łączył ich tylko koszmarny wysiłek. źródło: NKJP: Tadeusz Konwicki: Kronika wypadków miłosnych, 1974
	Zabawa trwa dalej - klienci stają za barem, przyrządzają sałatki, obsługują nowo przybyłych. źródło: NKJP: Kasia Miastkowska / Paweł Wujec: Graffiti na plaży, Gazeta Wyborcza,1992-08-03
	Jak co roku w rocznicę godziny „W” wśród brzozowych krzyży przy grobach poległych harcerek i harcerzy stają na warcie ich spadkobiercy - dzisiejsi harcerze, [...]. źródło: NKJP: phm. Sebastian Meitz: Z życia związku, Czuwaj, 2004-09
	Rano ślęczał nad książkami, po południu stawał przy zlewozmywaku w miejscowej restauracji, a w przerwach dawał lekcje francuskiego. źródło: NKJP: Marek Rapacki i Robert Sołtyk: Ludzie `95, Gazeta Wyborcza, 1995-12-01

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	staję	stajemy
2 os.	stajesz	stajecie
3 os.	staje	stają

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	stawałem +(e)m stawał	stawałam +(e)m stawała	stawałom +(e)m stawało	stawaliśmy +(e)śmy stawali	stawałyśmy +(e)śmy stawały
2 os.	stawałeś +(e)ś stawał	stawałaś +(e)ś stawała	stawałoś +(e)ś stawało	stawaliście +(e)ście stawali	stawałyście +(e)ście stawały
3 os.	stawał	stawała	stawało	stawali	stawały

bezosobnik: stawano

Czas przyszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	będę stawał będę stawać	będę stawała będę stawać	będę stawało będę stawać	będziemy stawali będziemy stawać	będziemy stawały będziemy stawać
2 os.	będziesz stawał będziesz stawać	będziesz stawała będziesz stawać	będziesz stawało będziesz stawać	będziecie stawali będziecie stawać	będziecie stawały będziecie stawać
3 os.	będzie stawał będzie stawać	będzie stawała będzie stawać	będzie stawało będzie stawać	będą stawali będą stawać	będą stawały będą stawać

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		stawajmy
2 os.	stawaj	stawajcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	stawałbym bym stawał	stawałabym bym stawała	stawałobym bym stawało	stawalibyśmy byśmy stawali	stawałybyśmy byśmy stawały
2 os.	stawałbyś byś stawał	stawałabyś byś stawała	stawałobyś byś stawało	stawalibyście byście stawali	stawałybyście byście stawały
3 os.	stawałby by stawał	stawałaby by stawała	stawałoby by stawało	stawaliby by stawali	stawałyby by stawały

bezosobnik: stawano by

bezokolicznik: stawać

imiesłów przysłówkowy współczesny: stając

gerundium: stawanie

rodzaj gramatyczny: ndk

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	stawanie	stawania
D.	stawania	stawań
C.	stawaniu	stawaniom
B.	stawanie	stawania
N.	stawaniem	stawaniami
Ms.	stawaniu	stawaniach
W.	stawanie	stawania

imiesłów przymiotnikowy czynny: stający

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	stający	stający	stający	stające	stająca
D.	stającego	stającego	stającego	stającego	stającej
C.	stającemu	stającemu	stającemu	stającemu	stającej
B.	stającego	stającego	stający	stające	stającą
N.	stającym	stającym	stającym	stającym	stającą
Ms.	stającym	stającym	stającym	stającym	stającej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	stający	stający	stające	stające
D.	stających	stających	stających	stających
C.	stającym	stającym	stającym	stającym
B.	stających	stających	stających	stające
N.	stającymi	stającymi	stającymi	stającymi
Ms.	stających	stających	stających	stających

odpowiednik aspektowy: stanąć

Składnia

Rz_osobowy	+	stawać	+	do CZEGO
Rz_osobowy	+	stawać	+	na CZYM
Rz_osobowy	+	stawać	+	przy CZYM
Rz_osobowy	+	stawać	+	za CZYM

Pochodzenie

psł. *stavati 'zaczynać stać, zatrzymywać się, podnosić się'

Czasownik związany z psł. *stati, *stanǫ (por. stać, stanę ).
Forma czasu teraźniejszego staję genetycznie związana jest z czasownikiem stajać < psł. *stajati ‘stawać’, który pozostaje w związku z *stojati 'stać' (Bor).