wieszczyć - Wielki słownik języka polskiego PAN

Definicja

1.

książk. przepowiadać przyszłe wydarzenia

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE

Tradycja

wierzenia i przesądy

Relacje znaczeniowe

synonimy:

wieścić

Połączenia

ekolodzy, naukowcy wieszczą
wieszczyć koniec czegoś, kres czegoś; klęskę, kryzys, upadek, zwycięstwo

Cytaty

	Porastał w mądrość i uznanie. Jako nie-Judejczyk był także dobrze widziany wśród „hellenistów”. Zabierał nieraz głos w ich głównej synagodze, zwanej synagogą Wyzwolonych. Wieszczono mu wielką przyszłość. źródło: NKJP: Jan Dobraczyński: Święty miecz, 1949
	Nawet tam, gdzie lasy padają, nie giną gatunki. Za naszego życia nie wyginie - jak wieszczą ekolodzy - 25-50 proc. gatunków flory i fauny, tylko około 0,7 proc. źródło: NKJP: Dariusz Rosiak: Globalne otępienie, Polityka, 2004
	Chociaż filozofia Comte'a była nade wszystko filozofią nauki, jej punktem wyjścia nie był bynajmniej namysł nad trudnościami nauki ówczesnej. Wieszcząc wejście ludzkości w epokę pozytywną, oceniał on bardzo optymistycznie - jak bodaj wszyscy pozytywiści - stan i perspektywy wiedzy naukowej, a także jej możliwości bezpośredniego oddziaływania na rzeczywistość. źródło: NKJP: Jerzy Szacki: Historia myśli socjologicznej, 2002
	Geologowie wieszczyli, że jeśli wybuchnie wulkan [...] jednej z Wysp Kanaryjskich, to do oceanu wpadnie wielki kawał skały o rozmiarach całej wyspy Man, leżącej u brzegów Wielkiej Brytanii. źródło: NKJP: Adam Synowiec: Tsunami zniszczy Amerykę?, Trybuna Śląska, 2004-11-02

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	wieszczę	wieszczymy
2 os.	wieszczysz	wieszczycie
3 os.	wieszczy	wieszczą

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	wieszczyłem +(e)m wieszczył	wieszczyłam +(e)m wieszczyła	wieszczyłom +(e)m wieszczyło	wieszczyliśmy +(e)śmy wieszczyli	wieszczyłyśmy +(e)śmy wieszczyły
2 os.	wieszczyłeś +(e)ś wieszczył	wieszczyłaś +(e)ś wieszczyła	wieszczyłoś +(e)ś wieszczyło	wieszczyliście +(e)ście wieszczyli	wieszczyłyście +(e)ście wieszczyły
3 os.	wieszczył	wieszczyła	wieszczyło	wieszczyli	wieszczyły

bezosobnik: wieszczono

Czas przyszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	będę wieszczył będę wieszczyć	będę wieszczyła będę wieszczyć	będę wieszczyło będę wieszczyć	będziemy wieszczyli będziemy wieszczyć	będziemy wieszczyły będziemy wieszczyć
2 os.	będziesz wieszczył będziesz wieszczyć	będziesz wieszczyła będziesz wieszczyć	będziesz wieszczyło będziesz wieszczyć	będziecie wieszczyli będziecie wieszczyć	będziecie wieszczyły będziecie wieszczyć
3 os.	będzie wieszczył będzie wieszczyć	będzie wieszczyła będzie wieszczyć	będzie wieszczyło będzie wieszczyć	będą wieszczyli będą wieszczyć	będą wieszczyły będą wieszczyć

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		wieszczmy
2 os.	wieszcz	wieszczcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	wieszczyłbym bym wieszczył	wieszczyłabym bym wieszczyła	wieszczyłobym bym wieszczyło	wieszczylibyśmy byśmy wieszczyli	wieszczyłybyśmy byśmy wieszczyły
2 os.	wieszczyłbyś byś wieszczył	wieszczyłabyś byś wieszczyła	wieszczyłobyś byś wieszczyło	wieszczylibyście byście wieszczyli	wieszczyłybyście byście wieszczyły
3 os.	wieszczyłby by wieszczył	wieszczyłaby by wieszczyła	wieszczyłoby by wieszczyło	wieszczyliby by wieszczyli	wieszczyłyby by wieszczyły

bezosobnik: wieszczono by

bezokolicznik: wieszczyć

imiesłów przysłówkowy współczesny: wieszcząc

gerundium: wieszczenie

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	wieszczenie	wieszczenia
D.	wieszczenia	wieszczeń
C.	wieszczeniu	wieszczeniom
B.	wieszczenie	wieszczenia
N.	wieszczeniem	wieszczeniami
Ms.	wieszczeniu	wieszczeniach
W.	wieszczenie	wieszczenia

imiesłów przymiotnikowy czynny: wieszczący

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	wieszczący	wieszczący	wieszczący	wieszczące	wieszcząca
D.	wieszczącego	wieszczącego	wieszczącego	wieszczącego	wieszczącej
C.	wieszczącemu	wieszczącemu	wieszczącemu	wieszczącemu	wieszczącej
B.	wieszczącego	wieszczącego	wieszczący	wieszczące	wieszczącą
N.	wieszczącym	wieszczącym	wieszczącym	wieszczącym	wieszczącą
Ms.	wieszczącym	wieszczącym	wieszczącym	wieszczącym	wieszczącej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	wieszczący	wieszczący	wieszczące	wieszczące
D.	wieszczących	wieszczących	wieszczących	wieszczących
C.	wieszczącym	wieszczącym	wieszczącym	wieszczącym
B.	wieszczących	wieszczących	wieszczących	wieszczące
N.	wieszczącymi	wieszczącymi	wieszczącymi	wieszczącymi
Ms.	wieszczących	wieszczących	wieszczących	wieszczących

Składnia

+	wieszczyć	+	CO + (KOMU)
+	wieszczyć	+	że ZDANIE
+	wieszczyć	+	MOWA WPROST

Pochodzenie

Czasownik od przymiotnika wieszczy z psł. *věščь (< *věsťь < *věd-t-jь) 'ten, który ma wiedzę, dużo wiedzący, doświadczony' , 'przewidujący przyszłość'.