żeby - Wielki słownik języka polskiego PAN

7.

o tym, o czym mowa, można byłoby powiedzieć to, co mówię, jeżeli prawdą byłoby to, co zostało powiedziane pod danym względem o tym, o czym mowa, a co prawdą nie jest

Noty o użyciu

komentarz do całych struktur tematyczno-rematycznych

Kategoria znaczeniowa

wykładnik warunku

Relacje znaczeniowe

(quasi)synonimy:

gdyby

Cytaty

	Żeby tak mój ojciec dbał o nas jak ja, tobym nie musiał uczyć tańców i mordować się przez całe lata. źródło: NKJP: Mariusz Urbanek: Kisielewscy: Jan August, Zygmunt, Stefan, Wacek, 2006
	Bzdury, bzdury; żebyście wcześniej wstawali, moglibyście też zobaczyć. źródło: NKJP: Stanisław Dygat: Jezioro Bodeńskie, 1995
	Zdechłbyś i ty, żebym nie pomagał. źródło: NKJP: Wilhelm Mach: Życie duże i małe, 1984
	Żebym wiedział, że z miesiąc jeszcze posiedzę w Rzymie, podchodziłbym do wszystkiego spokojniej. źródło: NKJP: Tadeusz Breza: Urząd, 1984

Odmiana

część mowy: spójnik

podklasa: niewłaściwy

Składnia

żeby _: Zd.Podrz., _: Zd.Nadrz. Zd.Podrz.: Cz. _{cz. przesz.} Zd.Nadrz.: Cz. _{cz. przesz.}, Cz. _{t. przyp.}
aglutynacja: w Zd. z Cz. _{cz. przesz.} obligatoryjna: żebym , żebyś , żebyśmy , żebyście
korelat: fakultatywny: to
szyk: zmienny: pozycja centralna lub początkowa względem obu członów; stała pozycja względem wprowadzanego członu

Pochodzenie

Złożenie że (< psł. *jьže 'który') oraz - by (zob.)