sąsiad - Wielki słownik języka polskiego PAN

Definicja

1.

mężczyzna, który mieszka w pobliżu kogoś

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA

Najbliższe środowisko życia człowieka

dom/inne miejsca zamieszkania i ich otoczenie

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA

Relacje międzyludzkie

określenia osób wchodzących w relacje międzyludzkie

Połączenia

bliski, dalszy; dobry, kochany, lubiany, uczynny, sympatyczny; kłopotliwy, nielubiany, wredny, znienawidzony; były, dawny, nowy, stary; młody; mój, nasz, twój... sąsiad; ciekawscy; mili, życzliwi; zamożni; okoliczni sąsiedzi
sąsiedzi dziadka, rodziców; rodziny Grażynki...Korfantych...; dziewczynki, mężczyzny; prezydenta; pana Antoniego, Krzysztofa..., pana Joskowskiego..., państwa Adamskich, Konopielskich..., denata, ofiary, pogorzelców, poszkodowanego, zatrzymanego, zmarłej
sąsiad spod dziewiątki, spod czwórki, spod trzynastki...; sąsiad z bloku, z kamienicy; z klatki (schodowej); z dołu, z góry, z naprzeciwka, z przeciwka; z (drugiego, czwartego, niższego...) piętra, z parteru; z osiedla, z podwórka; z (tej samej) ulicy, z ulicy (Kruczej, Żeromskiego...); z działek; z drugiej strony drogi; ze wsi; zza miedzy, zza płotu, zza ściany
sąsiad i kolega; sąsiedzi i krewni, sąsiedzi i mieszkańcy, sąsiedzi i partnerzy, sąsiedzi i przechodnie, sąsiedzi i przyjaciele, sąsiedzi i rodzina, sąsiedzi i współobywatele, sąsiedzi i współpracownicy, sąsiedzi i znajomi
pan sąsiad
córka, dzieci, syn, żona; pies; głos, krzyki; głowa, oczy, plecy, ramię; dom, mieszkanie, stodoła; drzwi, okna; ogród, sad; płot, podwórze; obecność, pomoc, wizyta; życie sąsiada; twarze; spojrzenia sąsiadów
sąsiedzi denerwują się, dziwią się, skarżą się; pomagają komuś, usłyszeli coś, zainteresowali się, zajęli się kimś/czymś
bać się, wstydzić się sąsiadów
pożyczyć coś sąsiadowi; kłaniać się; pomagać; przeszkadzać, kraść coś sąsiadom
mieć; poznać; poprosić, prosić o coś; przeprosić sąsiada; budzić; odwiedzić, zapraszać; obserwować; zaalarmować; zalewać sąsiadów
być, zostać sąsiadem
pukać, zapukać do sąsiada; biec/biegać, chodzić, iść, pobiec, pójść, przyjechać/przyjeżdżać, przyjść, uciec/uciekać, wpaść, wychodzić; dzwonić; coś należy do sąsiadów; dostać, dzierżawić, odkupić, pożyczyć/pożyczać coś od sąsiada
donieść na sąsiada
zaprzyjaźnić się; walczyć z sąsiadem; spotkać/spotykać się, witać się; dogadać się, porozumieć się; podzielić się czymś; kłócić się z sąsiadami

Cytaty

	Moim sąsiadem z lewej strony za żywopłotem jest generał artylerii w stanie spoczynku, [...] źródło: NKJP: Henryk Rozpędowski: Charleston, 2002
	Sąsiad z góry zalał nam mieszkanie w Warszawie. źródło: NKJP: Mezallianz...Gazeta Ubezpieczeniowa, 2003-02-25
	Piętro niżej spotkałam sąsiadów spod trójki. Odkłonili się grzecznie [...] źródło: NKJP: Karolina Macios: Pieskie życie mojego kota, 2009
	[...]chciałbym wspomnieć o moim sąsiedzie z I piętra - księdzu Stanisławie Skorodeckim, który był więziony razem z Prymasem Stefanem Wyszyńskim. źródło: NKJP: (J): Nowy Świat i dzieciństwo, Gazeta Krakowska, 2002-04-09
	Podczas naszych wyjazdów zawsze prosimy sąsiadów o opiekę nad domem. źródło: NKJP: Agnieszka Zelińska: Zamki na każdą okazję, Dziennik Zachodni, 2006-06-22
	Bosman Nowicki przygotował dla ciebie kajutę tuż obok mojej, będziemy sąsiadami. źródło: NKJP: Alfred Szklarski: Tomek w krainie kangurów, 1957

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m1

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	sąsiad	sąsiedzi	ndepr
M.	sąsiad	sąsiady	depr
D.	sąsiada	sąsiadów
C.	sąsiadowi	sąsiadom
B.	sąsiada	sąsiadów
N.	sąsiadem	sąsiadami
Ms.	sąsiedzie	sąsiadach
W.	sąsiedzie	sąsiedzi

Składnia

+	sąsiad	+	(KOGO)
+	sąsiad	+	(CZYJ)
+	sąsiad	+	(SKĄD)

Pochodzenie

psł. sǫsědъ 'ten, kto siedzi razem z kimś, obok kogoś, sąsiad'

Archaiczny rzeczownik z przedrostkiem *sǫ- ‘razem, z’ od psł. czasownika *sъ-sěsti (sę) ‘usiąść razem, obok siebie’, z właściwą dla tego typu derywacji obocznością samogłosek w przedrostkach: *sъ- (czasownika): *sǫ- (rzeczownika).