kroić - Wielki słownik języka polskiego PAN

Definicja

1.

wykonując posuwiste ruchy ostrym narzędziem, dzielić coś na części lub oddzielać część od całości

Warianty

rzadziej krajać

Wymowa

[kro-ić] lub [krojić]

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA

Jedzenie i jego przygotowanie

czynności związane z przyrządzaniem jedzenia

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA

Praca

rodzaje pracy

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:

ciąć

Połączenia

kroić chleb, cebulę, ciasto, cytryny, filety rybne, gruszkę, indyka, jajka, jarzyny, kaczkę, kajzerkę, kapustę, karpia, kiełbasę, kotleta, łazanki, marchewkę, mięso, mydło, oliwki, pieczywo, pomarańczę, pomidory, pora, prosiaka, rybę, salami, salceson, ser, słoninę, tort, warzywa, wędlinę, ziemniaki; beton, szkło, szybę; kromki, plasterek, plastry, połowy; sałatkę
kroić nożem, nożykiem
kroić na części, na cząstki, na ćwiartki, na kawałki, na kromeczki, na pajdy, na pasma, na plasterki, na plastry, na paski, na połowy, na połówki, na porcje, na pół, na prostokąty; na desce, na stolnicy
kroić po kawałku
kroić w kostkę, w kostki, w krążki, w kromki, w paseczki, w paski, w plasterki, w plastry,w półplastry, w romby, w talarki
kroić cienko, drobno, grubo; równo, skośnie, ukośnie, wzdłuż; mechanicznie, ręcznie
kroić w poprzek
dawać się kroić; można kroić
kroić i dusić, kroić i mielić, kroić i pakować, kroić i podpiekać, kroić i porcjować, kroić i siekać, kroić i smarować, kroić i szatkować, kroić i układać; ciąć i kroić, obierać i kroić
krojony chleb, ser, krojona kiełbasa, polędwica, szynka, wędlina; deska do krojenia

Cytaty

	Pierwszego bochenka wyjętego z pieca nie można było kroić nożem, tylko łamać, bo inaczej chleb przez siedem kolejnych razów się nie uda. źródło: NKJP: G.Czerwińska: Chleba naszego powszedniego... , Tygodnik Ciechanowski - 2002-05-05
	Umiał dostrzec piękno we wszystkich jego przejawach, [...] w spracowanych dłoniach matki krojącej chleb swoim dzieciom. źródło: NKJP: Alicja Chrzanowska: Tarot a karma, czyli problemy, 2001
	Nawet najlepszy kucharz nie podzieli upieczonego kurczaka tępym nożem, dlatego do porcjowania najlepiej używać dobrze naostrzonego narzędzia. Za jego pomocą można kroić mięso nawet na bardzo cienkie plasterki. źródło: KJ PWN: Reklamy kulinarne, 2004
	Zastosowana w Skawinie technologia krojenia betonu komórkowego stanowi unikatowe, polskie rozwiązanie, którego wyjątkowość polega na obróbce wielkiego, jeszcze mokrego bloku betonu w jednym cyklu krojenia. źródło: NKJP: (M): Dom - Bloczki z krajalnicy, Dziennik Polski, 2001-04-11
	Pieczarki kroimy w plasterki. Cebulę kroimy w kostkę i szklimy na maśle lub margarynie. źródło: NKJP: Zupa pieczarkowa z makaronem, Echo Dnia, 2007-10-23

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	kroję	kroimy
2 os.	kroisz	kroicie
3 os.	kroi	kroją

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	kroiłem +(e)m kroił	kroiłam +(e)m kroiła	kroiłom +(e)m kroiło	kroiliśmy +(e)śmy kroili	kroiłyśmy +(e)śmy kroiły
2 os.	kroiłeś +(e)ś kroił	kroiłaś +(e)ś kroiła	kroiłoś +(e)ś kroiło	kroiliście +(e)ście kroili	kroiłyście +(e)ście kroiły
3 os.	kroił	kroiła	kroiło	kroili	kroiły

bezosobnik: krojono

Czas przyszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	będę kroił będę kroić	będę kroiła będę kroić	będę kroiło będę kroić	będziemy kroili będziemy kroić	będziemy kroiły będziemy kroić
2 os.	będziesz kroił będziesz kroić	będziesz kroiła będziesz kroić	będziesz kroiło będziesz kroić	będziecie kroili będziecie kroić	będziecie kroiły będziecie kroić
3 os.	będzie kroił będzie kroić	będzie kroiła będzie kroić	będzie kroiło będzie kroić	będą kroili będą kroić	będą kroiły będą kroić

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		krójmy
2 os.	krój	krójcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	kroiłbym bym kroił	kroiłabym bym kroiła	kroiłobym bym kroiło	kroilibyśmy byśmy kroili	kroiłybyśmy byśmy kroiły
2 os.	kroiłbyś byś kroił	kroiłabyś byś kroiła	kroiłobyś byś kroiło	kroilibyście byście kroili	kroiłybyście byście kroiły
3 os.	kroiłby by kroił	kroiłaby by kroiła	kroiłoby by kroiło	kroiliby by kroili	kroiłyby by kroiły

bezosobnik: krojono by

bezokolicznik: kroić

imiesłów przysłówkowy współczesny: krojąc

gerundium: krojenie

rodzaj gramatyczny: ndk

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	krojenie	krojenia
D.	krojenia	krojeń
C.	krojeniu	krojeniom
B.	krojenie	krojenia
N.	krojeniem	krojeniami
Ms.	krojeniu	krojeniach
W.	krojenie	krojenia

imiesłów przymiotnikowy czynny: krojący

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	krojący	krojący	krojący	krojące	krojąca
D.	krojącego	krojącego	krojącego	krojącego	krojącej
C.	krojącemu	krojącemu	krojącemu	krojącemu	krojącej
B.	krojącego	krojącego	krojący	krojące	krojącą
N.	krojącym	krojącym	krojącym	krojącym	krojącą
Ms.	krojącym	krojącym	krojącym	krojącym	krojącej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	krojący	krojący	krojące	krojące
D.	krojących	krojących	krojących	krojących
C.	krojącym	krojącym	krojącym	krojącym
B.	krojących	krojących	krojących	krojące
N.	krojącymi	krojącymi	krojącymi	krojącymi
Ms.	krojących	krojących	krojących	krojących

imiesłów przymiotnikowy bierny: krojony

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	krojony	krojony	krojony	krojone	krojona
D.	krojonego	krojonego	krojonego	krojonego	krojonej
C.	krojonemu	krojonemu	krojonemu	krojonemu	krojonej
B.	krojonego	krojonego	krojony	krojone	krojoną
N.	krojonym	krojonym	krojonym	krojonym	krojoną
Ms.	krojonym	krojonym	krojonym	krojonym	krojonej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	krojeni	krojeni	krojone	krojone
D.	krojonych	krojonych	krojonych	krojonych
C.	krojonym	krojonym	krojonym	krojonym
B.	krojonych	krojonych	krojonych	krojone
N.	krojonymi	krojonymi	krojonymi	krojonymi
Ms.	krojonych	krojonych	krojonych	krojonych

Składnia

+

kroić

+

CO + (CZYM) + (na + CO | w + CO)

Pochodzenie

psł. *krojiti 'oddzielać, odcinać, odkrawać, kroić'