-
2.
taki, który posiada w najwyższym stopniu właściwe dla siebie niekorzystne cechy i przez to oceniany jest przez mówiącego jako bardzo przykry lub trudny do zniesienia -
KATEGORIE FIZYCZNE
Cechy i właściwości materii
jakość i intensywność -
- śmiertelny nieprzyjaciel, przeciwnik, wróg; lęk, strach; śmiertelna cisza, nienawiść, nuda, obraza, powaga, trwoga; śmiertelne przerażenie, zmęczenie, znużenie
-
Brzęknęła upuszczona latarka i wszystko ucichło. Stali tak w śmiertelnej ciszy, nasłuchując. Wystarczyłby najmniejszy dźwięk, aby wszyscy rzucili się do ucieczki, nie czekając na to, kto lub co pojawi się w żółtym świetle zniczy.
źródło: NKJP: Zygmunt Miłoszewski: Domofon, 2005
W podwójnie trudnej sytuacji są zwierzęta, które pełnią jednocześnie funkcję drapieżnika i ofiary [...]. Znają śmiertelny strach, jaki towarzyszy roślinożercom i uczucie ciągłego głodu właściwe drapieżnikom.
źródło: NKJP: Joanna Podgórska: W pogoni za obiadem, Polityka, 2001-12-22
Przeszli naszą granicę i idą na Niemców - odparł, pochylając głowę. - Rosjanie i Niemcy to śmiertelni wrogowie - dodał podniesionym nagle głosem i z błyskiem przekonania w oczach.
źródło: NKJP: Jan Józef Szczepański: Polska jesień, 1995
-
część mowy: przymiotnik
Stopień równy
liczba pojedyncza m1 m2 m3 n1, n2 ż M. śmiertelny
śmiertelny
śmiertelny
śmiertelne
śmiertelna
D. śmiertelnego
śmiertelnego
śmiertelnego
śmiertelnego
śmiertelnej
C. śmiertelnemu
śmiertelnemu
śmiertelnemu
śmiertelnemu
śmiertelnej
B. śmiertelnego
śmiertelnego
śmiertelny
śmiertelne
śmiertelną
N. śmiertelnym
śmiertelnym
śmiertelnym
śmiertelnym
śmiertelną
Ms. śmiertelnym
śmiertelnym
śmiertelnym
śmiertelnym
śmiertelnej
W. śmiertelny
śmiertelny
śmiertelny
śmiertelne
śmiertelna
liczba mnoga p1 m1 ndepr m1 depr pozostałe M. śmiertelni
śmiertelni
śmiertelne
śmiertelne
D. śmiertelnych
śmiertelnych
śmiertelnych
śmiertelnych
C. śmiertelnym
śmiertelnym
śmiertelnym
śmiertelnym
B. śmiertelnych
śmiertelnych
śmiertelnych
śmiertelne
N. śmiertelnymi
śmiertelnymi
śmiertelnymi
śmiertelnymi
Ms. śmiertelnych
śmiertelnych
śmiertelnych
śmiertelnych
W. śmiertelni
śmiertelni
śmiertelne
śmiertelne
-
Twarde -t- przed -e- wyraźnie wskazuje na obcy wpływ. Zwykle przyjmuje się pożyczkę st.czes. smrte(d)lný (Siatkowski, Basaj). Bohemizm ten jeszcze w XV w. konkurował z rodzimą formą przymiotnikową - st.pol. śmiertny, ale w późniejszym okresie wyparł skutecznie tę ostatnią.