-
1.
książk. taki, który bardzo długo żyje i jest bardzo stary -
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA
Bieg życia
starzenie się -
hiperonimy: stary I
-
- sędziwy człowiek; mężczyzna, pan; emeryt, starzec, staruszek; król, książę, patriarcha, prezydent, władca, wódz; generał, weteran; mędrzec, profesor, uczony; aktor, artysta, poeta; poseł, senator; ksiądz, mnich; góral, krakowianin, warszawianin...; mieszkaniec; jubilat; sędziwa osoba; dama, kobieta, matrona, pani; emerytka, staruszka; matka; artystka, poetka; jubilatka; sędziwe małżeństwo; sędziwi rodzice
-
Gdy podczas gospodarskich wizyt w fabrykach, szpitalach i szkołach dobrotliwie uśmiechnięty ściskał dłonie poddanych i ustawiał się z nimi do okolicznościowych fotografii, wyglądał jak sędziwy patriarcha otoczony czeredą wnucząt.
źródło: NKJP: Wojciech Jagielski: Dobre miejsce do umierania, 2005
Odchodzący rok zawsze przedstawiany jest jako sędziwy, niedołężny starzec z długą, siwą brodą, a nowy - jako pyzaty, roześmiany osesek w stylu aniołków buffo.
źródło: NKJP: Niech się święci, skoro musi, Dziennik Polski, 2001-12-28
Musiał doznać niemałych wrażeń w gościnie u czirokeskiego wodza, kiedy sypiał między jego babcią a nie mniej sędziwą ciotką w jednym łożu; musiał to zaliczyć - prócz widoku wodospadów Niagary - do najsilniejszych przeżyć ze swojej amerykańskiej podróży.
źródło: NKJP: Zbigniew Teplicki: Wielcy Indianie Ameryki Północnej, 1994
[...] gdy pewien dziennikarz odwiedzał dom starców, prezentowano mu kolejno co sędziwsze okazy, przy czym dziennikarz zapytywał, jaką drogą doszli do tak wspaniałych wyników. Czcigodni, osiemdziesięcio- i dziewięćdziesięcioletni starcy twierdzili zgodnie, że są to rezultaty wstrzemięźliwości i pielęgnacji.
źródło: NKJP: Teodor Krzysztof Toeplitz: Mój wybór: rzeczy mniejsze, 1998
Chwile strachu przeżyło sędziwe małżeństwo mieszkające na uboczu, na skraju lasu w Pogórskiej Woli. O północy do śpiącego domu wtargnęło trzech lub pięciu zamaskowanych bandytów.
źródło: NKJP: (mab): Napad o północy, Dziennik Polski, 2001-06-06
-
część mowy: przymiotnik
Stopień równy
liczba pojedyncza m1 m2 m3 n1, n2 ż M. sędziwy
sędziwy
sędziwy
sędziwe
sędziwa
D. sędziwego
sędziwego
sędziwego
sędziwego
sędziwej
C. sędziwemu
sędziwemu
sędziwemu
sędziwemu
sędziwej
B. sędziwego
sędziwego
sędziwy
sędziwe
sędziwą
N. sędziwym
sędziwym
sędziwym
sędziwym
sędziwą
Ms. sędziwym
sędziwym
sędziwym
sędziwym
sędziwej
W. sędziwy
sędziwy
sędziwy
sędziwe
sędziwa
liczba mnoga p1 m1 ndepr m1 depr pozostałe M. sędziwi
sędziwi
sędziwe
sędziwe
D. sędziwych
sędziwych
sędziwych
sędziwych
C. sędziwym
sędziwym
sędziwym
sędziwym
B. sędziwych
sędziwych
sędziwych
sędziwe
N. sędziwymi
sędziwymi
sędziwymi
sędziwymi
Ms. sędziwych
sędziwych
sędziwych
sędziwych
W. sędziwi
sędziwi
sędziwe
sędziwe
Stopień wyższy
liczba pojedyncza m1 m2 m3 n1, n2 ż M. sędziwszy
sędziwszy
sędziwszy
sędziwsze
sędziwsza
D. sędziwszego
sędziwszego
sędziwszego
sędziwszego
sędziwszej
C. sędziwszemu
sędziwszemu
sędziwszemu
sędziwszemu
sędziwszej
B. sędziwszego
sędziwszego
sędziwszy
sędziwsze
sędziwszą
N. sędziwszym
sędziwszym
sędziwszym
sędziwszym
sędziwszą
Ms. sędziwszym
sędziwszym
sędziwszym
sędziwszym
sędziwszej
liczba mnoga p1 m1 ndepr m1 depr pozostałe M. sędziwsi
sędziwsi
sędziwsze
sędziwsze
D. sędziwszych
sędziwszych
sędziwszych
sędziwszych
C. sędziwszym
sędziwszym
sędziwszym
sędziwszym
B. sędziwszych
sędziwszych
sędziwszych
sędziwsze
N. sędziwszymi
sędziwszymi
sędziwszymi
sędziwszymi
Ms. sędziwszych
sędziwszych
sędziwszych
sędziwszych
-
Przymiotnik z przyrostkiem -iwy od zach.psł. *šěd- (rezultat II palatalizacji wczesnopsł. *choi̯d- 'siwy, posiwiały, (szady)'. Pierwotnie więc szedziwy (poświadczony od XVI w., dziś nadal w gwarach), z regularnym -e- < *ě przed spółgłoską palatalną. Współczesna postać sędziwy (ze spółgłoską s- w nagłosie i nieuzasadnionym -ę-) to wynik mazurzenia i skojarzenia z sędzia .