spoglądać - Wielki słownik języka polskiego PAN

1.

kierować oczy w stronę określonej osoby lub obiektu

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA

Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego

zmysły

tłum spogląda; przechodnie, turyści spoglądają
spoglądać na drzwi, na ekran, na kalendarz, na księżyc, na mapę, na niebo, na obrazek, na posąg, na zegarek
spoglądać przez ramię
spoglądać spod brwi, spod rzęs
spoglądać w lusterko, w lustro, w niebo, w obiektyw, w oczy, w okno; w jakąś stronę
spoglądać po twarzach, po zebranych; po kątach
spoglądać w zadumie, w zamyśleniu; w bok, w dal, w dół, w górę, w jakimś kierunku, w przód
spoglądać z ciekawością, z dumą, z nadzieją, z niechęcią, z niedowierzaniem, z niepokojem, z obrzydzeniem, z podziwem, z przerażeniem, z trwogą, z ufnością, z utęsknieniem, z zaciekawieniem, z zainteresowaniem, z zazdrością; ze smutkiem, ze strachem, ze zdumieniem
spoglądać badawczo, bezradnie, bystro, chętnie, czule, czujnie, dumnie, dyskretnie, dziwnie, groźnie, lękliwie, łakomie, nerwowo, niecierpliwie, niepewnie, niespokojnie, nieufnie, odruchowo, podejrzliwie, pogardliwie, ponuro, posępnie, pożądliwie, przenikliwie, przyjaźnie, pytająco, smętnie, tęsknie, tępo, trwożnie, ufnie, uważnie, wyczekująco, wymownie, zalotnie, zazdrośnie, złowrogo, znacząco; ukradkiem; w lewo, w prawo
bać się, jąć, począć, przestać spoglądać
odwracać się i spoglądać, zatrzymywać się i spoglądać

	Zezwalam na lot. Potem jeszcze krótkie oświadczenie dla radzieckiego radia, pożegnanie z przyjaciółmi. Główny Konstruktor spogląda ukradkiem na zegarek, ale kosmonauta zrozumiał: trzeba się śpieszyć. źródło: NKJP: Zdzisław Kazimierczuk: 108 minut, które wstrząsnęły światem, Młody Technik, 1971
	Dni wypełniają mu sprawy związane z przeprowadzką. Jedynie wieczorami ma czas na czytanie, głównie klasyki, oraz spoglądanie w telewizor. źródło: NKJP: GOR: Debiut księdza, Dziennik Polski, 2006-10-09
	W sali telewizyjnej nikogo nie było, lecz w korytarzu zobaczyłem łysiejącego mężczyznę po czterdziestce. W zamyśleniu spoglądał przez okno na przyszpitalny park. źródło: NKJP: Michał Bielecki: Dziewczyna z Banku Prowincjonalnego S. A., 1997
	Były wójt [...], spoglądając z okna biura na pusty cokół, rozmyślał od czasu do czasu, co z nim zrobić, jak go wykorzystać, na tym się jednak skończyło. źródło: NKJP: Wiesław Ziobro: Pomnik do wynajęcia, Dziennik Polski, 2005-10-08
	Kiedy wozy strażackie dotarły na miejsce, płonęło już całe poddasze oraz wejście do domu. [...] Przerażona właścicielka ze łzami w oczach spoglądała, jak płomienie trawią dorobek jej życia. źródło: KWSJP: GSz: Dorobek życia strawił ogień, Życie Podkarpackie, 2005

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	spoglądam	spoglądamy
2 os.	spoglądasz	spoglądacie
3 os.	spogląda	spoglądają

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	spoglądałem +(e)m spoglądał	spoglądałam +(e)m spoglądała	spoglądałom +(e)m spoglądało	spoglądaliśmy +(e)śmy spoglądali	spoglądałyśmy +(e)śmy spoglądały
2 os.	spoglądałeś +(e)ś spoglądał	spoglądałaś +(e)ś spoglądała	spoglądałoś +(e)ś spoglądało	spoglądaliście +(e)ście spoglądali	spoglądałyście +(e)ście spoglądały
3 os.	spoglądał	spoglądała	spoglądało	spoglądali	spoglądały

bezosobnik: spoglądano

Czas przyszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	będę spoglądał będę spoglądać	będę spoglądała będę spoglądać	będę spoglądało będę spoglądać	będziemy spoglądali będziemy spoglądać	będziemy spoglądały będziemy spoglądać
2 os.	będziesz spoglądał będziesz spoglądać	będziesz spoglądała będziesz spoglądać	będziesz spoglądało będziesz spoglądać	będziecie spoglądali będziecie spoglądać	będziecie spoglądały będziecie spoglądać
3 os.	będzie spoglądał będzie spoglądać	będzie spoglądała będzie spoglądać	będzie spoglądało będzie spoglądać	będą spoglądali będą spoglądać	będą spoglądały będą spoglądać

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		spoglądajmy
2 os.	spoglądaj	spoglądajcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	spoglądałbym bym spoglądał	spoglądałabym bym spoglądała	spoglądałobym bym spoglądało	spoglądalibyśmy byśmy spoglądali	spoglądałybyśmy byśmy spoglądały
2 os.	spoglądałbyś byś spoglądał	spoglądałabyś byś spoglądała	spoglądałobyś byś spoglądało	spoglądalibyście byście spoglądali	spoglądałybyście byście spoglądały
3 os.	spoglądałby by spoglądał	spoglądałaby by spoglądała	spoglądałoby by spoglądało	spoglądaliby by spoglądali	spoglądałyby by spoglądały

bezosobnik: spoglądano by

bezokolicznik: spoglądać

imiesłów przysłówkowy współczesny: spoglądając

gerundium: spoglądanie

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	spoglądanie	spoglądania
D.	spoglądania	spoglądań
C.	spoglądaniu	spoglądaniom
B.	spoglądanie	spoglądania
N.	spoglądaniem	spoglądaniami
Ms.	spoglądaniu	spoglądaniach
W.	spoglądanie	spoglądania

imiesłów przymiotnikowy czynny: spoglądający

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	spoglądający	spoglądający	spoglądający	spoglądające	spoglądająca
D.	spoglądającego	spoglądającego	spoglądającego	spoglądającego	spoglądającej
C.	spoglądającemu	spoglądającemu	spoglądającemu	spoglądającemu	spoglądającej
B.	spoglądającego	spoglądającego	spoglądający	spoglądające	spoglądającą
N.	spoglądającym	spoglądającym	spoglądającym	spoglądającym	spoglądającą
Ms.	spoglądającym	spoglądającym	spoglądającym	spoglądającym	spoglądającej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	spoglądający	spoglądający	spoglądające	spoglądające
D.	spoglądających	spoglądających	spoglądających	spoglądających
C.	spoglądającym	spoglądającym	spoglądającym	spoglądającym
B.	spoglądających	spoglądających	spoglądających	spoglądające
N.	spoglądającymi	spoglądającymi	spoglądającymi	spoglądającymi
Ms.	spoglądających	spoglądających	spoglądających	spoglądających

odpowiedniki aspektowe: spoglądnąć , spojrzeć

Składnia

+

spoglądać

+

na KOGO/CO | w CO | po CZYM

Pochodzenie

psł. *ględati 'patrzeć'

Z przedrostkiem s- od dawnego poglądać (st.pol. poględać ‘patrzeć’, od XVI w. poglądać / poględać) < psł. *ględati ‘patrzeć, wpatrywać; doglądać, opiekować się’ (Bor).