przebaczyć - Wielki słownik języka polskiego PAN

Definicja

przestać gniewać się na kogoś za to, co zrobił złego, i odstąpić od zamiaru ukarania go

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA

Relacje międzyludzkie

określenia relacji międzyludzkich

Relacje znaczeniowe

synonimy:

odpuścić
podarować
wybaczyć

Połączenia

Bóg, Chrystus, ojciec przebaczył; matka, żona przebaczyła
przebaczyć bliźniemu, dziecku, grzesznikowi, mężowi, mordercy, rodzicom, sprawcy, wrogowi, żonie
przebaczyć grzech, przewinienie, winę, zdradę

Cytaty

	Uwierzyłem, że przyjdzie czas, kiedy się wszystko odmieni. Od tej chwili lżej mi żyć, a mojej żonie też przebaczyłem. źródło: KWSJP: Wacław Gołembowicz: Wędrowiec, 1963
	Nie zamierzał bynajmniej przebaczyć zuchwałemu magnatowi, który był inicjatorem i promotorem zbrodni. źródło: KWSJP: Zofia Kossak: Błogosławiona wina, 1953
	Ci, którym Jezus przebaczył grzechy lub przywrócił zdrowie, dawali o Nim świadectwo, że jest posłany przez Boga i ma moc uzdrawiania duszy i ciała. źródło: KWSJP: Tadeusz Loska: Wszystkie moje źródła są w Tobie: nabożeństwa eucharystyczne: godziny święte-spotkania modlitewne, 1992
	- Strasznie cię skrzywdziłam. Musisz mi przebaczyć, że mogłam tak wstrętnie o tobie myśleć. źródło: KWSJP: Jerzy Andrzejewski: Popiół i diament, 1948

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	przebaczę	przebaczymy
2 os.	przebaczysz	przebaczycie
3 os.	przebaczy	przebaczą

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	przebaczyłem +(e)m przebaczył	przebaczyłam +(e)m przebaczyła	przebaczyłom +(e)m przebaczyło	przebaczyliśmy +(e)śmy przebaczyli	przebaczyłyśmy +(e)śmy przebaczyły
2 os.	przebaczyłeś +(e)ś przebaczył	przebaczyłaś +(e)ś przebaczyła	przebaczyłoś +(e)ś przebaczyło	przebaczyliście +(e)ście przebaczyli	przebaczyłyście +(e)ście przebaczyły
3 os.	przebaczył	przebaczyła	przebaczyło	przebaczyli	przebaczyły

bezosobnik: przebaczono

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		przebaczmy
2 os.	przebacz	przebaczcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	przebaczyłbym bym przebaczył	przebaczyłabym bym przebaczyła	przebaczyłobym bym przebaczyło	przebaczylibyśmy byśmy przebaczyli	przebaczyłybyśmy byśmy przebaczyły
2 os.	przebaczyłbyś byś przebaczył	przebaczyłabyś byś przebaczyła	przebaczyłobyś byś przebaczyło	przebaczylibyście byście przebaczyli	przebaczyłybyście byście przebaczyły
3 os.	przebaczyłby by przebaczył	przebaczyłaby by przebaczyła	przebaczyłoby by przebaczyło	przebaczyliby by przebaczyli	przebaczyłyby by przebaczyły

bezosobnik: przebaczono by

bezokolicznik: przebaczyć

imiesłów przysłówkowy uprzedni: przebaczywszy

gerundium: przebaczenie

rodzaj gramatyczny: dk

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	przebaczenie	przebaczenia
D.	przebaczenia	przebaczeń
C.	przebaczeniu	przebaczeniom
B.	przebaczenie	przebaczenia
N.	przebaczeniem	przebaczeniami
Ms.	przebaczeniu	przebaczeniach
W.	przebaczenie	przebaczenia

imiesłów przymiotnikowy bierny: przebaczony

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	przebaczony	przebaczony	przebaczony	przebaczone	przebaczona
D.	przebaczonego	przebaczonego	przebaczonego	przebaczonego	przebaczonej
C.	przebaczonemu	przebaczonemu	przebaczonemu	przebaczonemu	przebaczonej
B.	przebaczonego	przebaczonego	przebaczony	przebaczone	przebaczoną
N.	przebaczonym	przebaczonym	przebaczonym	przebaczonym	przebaczoną
Ms.	przebaczonym	przebaczonym	przebaczonym	przebaczonym	przebaczonej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	przebaczeni	przebaczeni	przebaczone	przebaczone
D.	przebaczonych	przebaczonych	przebaczonych	przebaczonych
C.	przebaczonym	przebaczonym	przebaczonym	przebaczonym
B.	przebaczonych	przebaczonych	przebaczonych	przebaczone
N.	przebaczonymi	przebaczonymi	przebaczonymi	przebaczonymi
Ms.	przebaczonych	przebaczonych	przebaczonych	przebaczonych

odpowiednik aspektowy: przebaczać

Składnia

Rz_osobowy	+	przebaczyć	+	KOMU + (CO)
Rz_osobowy	+	przebaczyć	+	KOMU + że ZDANIE

Pochodzenie

st.pol. przebaczyć 'zapomnieć, pominąć, zlekceważyć, zaniedbać'

Czasownik z prefiksem prze- od baczyć 'zwracać uwagę na coś, na kogoś, pilnować, strzec', też st.pol. 'badać, przypominać sobie'; znaczenie czasownika przebaczyć 'darować winę, odpuścić' rozwinęło się ze staropolskiego znaczenia 'zapomnieć'; zob. baczyć