prząść - Wielki słownik języka polskiego PAN

Definicja

1.

wyrabiać nici z włókna

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA

Ubranie

czynności, przedmioty i osoby związane z robieniem i noszeniem ubrań

CZŁOWIEK I TECHNIKA

Przemysł

rzemiosło

Relacje znaczeniowe

synonimy:

snuć

Połączenia

kobiety przędą
prząść bawełnę, kądziel, len, nici, wełnę
prząść na kołowrotku, na wrzecionie
prząść i haftować, prząść i tkać
kołowrotek do przędzenia

Cytaty

	Dziewczyny siedziały na podium u góry, przędąc nici na kołowrotkach przy świetle ognisk. źródło: NKJP: Arkady Fiedler: Dzikie banany, 1960
	[...] dziewczęta na kołowrotkach - na Orawie nazywanych wózkami - przędły nić lnianą. źródło: NKJP: Jolanta Flach: Korowód, wieńce i moskole, Tygodnik Podhalański, nr 35, 1999
	Prababcie przędły len, babcie szydełkowały, mamy robiły na drutach, a córki chwytają za nożyczki, pędzelki, klej i wzorzyste serwetki. źródło: NKJP: Prezenty relaksujące: rozerwą, odstresują, dodadzą życiu trochę luzu, Polityka, 2007-12-01
	Chcąc zdobyć środki do życia, kobiety nauczyły się prząść wełnę, szyły odzież, wyplatały kosze, robiły miotły, naczynia i in. źródło: NKJP: Zbigniew Teplicki: Wielcy Indianie Ameryki Północnej, 1994
	Kalina nie chciała prząść na kądzieli i plotkować z niewiastami. źródło: NKJP: Witold Jabłoński: Uczeń czarnoksiężnika, 2003

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	przędę	przędziemy
2 os.	przędziesz	przędziecie
3 os.	przędzie	przędą

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	prządłem +(e)m prządł	przędłam +(e)m przędła	przędłom +(e)m przędło	przędliśmy +(e)śmy przędli	przędłyśmy +(e)śmy przędły
2 os.	prządłeś +(e)ś prządł	przędłaś +(e)ś przędła	przędłoś +(e)ś przędło	przędliście +(e)ście przędli	przędłyście +(e)ście przędły
3 os.	prządł	przędła	przędło	przędli	przędły

bezosobnik: przędziono
przędzono

Czas przyszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	będę prządł będę prząść	będę przędła będę prząść	będę przędło będę prząść	będziemy przędli będziemy prząść	będziemy przędły będziemy prząść
2 os.	będziesz prządł będziesz prząść	będziesz przędła będziesz prząść	będziesz przędło będziesz prząść	będziecie przędli będziecie prząść	będziecie przędły będziecie prząść
3 os.	będzie prządł będzie prząść	będzie przędła będzie prząść	będzie przędło będzie prząść	będą przędli będą prząść	będą przędły będą prząść

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		prządźmy przędźmy
2 os.	prządź przędź	prządźcie przędźcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	prządłbym bym prządł	przędłabym bym przędła	przędłobym bym przędło	przędlibyśmy byśmy przędli	przędłybyśmy byśmy przędły
2 os.	prządłbyś byś prządł	przędłabyś byś przędła	przędłobyś byś przędło	przędlibyście byście przędli	przędłybyście byście przędły
3 os.	prządłby by prządł	przędłaby by przędła	przędłoby by przędło	przędliby by przędli	przędłyby by przędły

bezosobnik: przędziono by
przędzono by

bezokolicznik: prząść

imiesłów przysłówkowy współczesny:

przędąc

gerundium: przędzenie

rodzaj gramatyczny: ndk

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	przędzenie	przędzenia
D.	przędzenia	przędzeń
C.	przędzeniu	przędzeniom
B.	przędzenie	przędzenia
N.	przędzeniem	przędzeniami
Ms.	przędzeniu	przędzeniach
W.	przędzenie	przędzenia

imiesłów przymiotnikowy czynny: przędący

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	przędący	przędący	przędący	przędące	przędąca
D.	przędącego	przędącego	przędącego	przędącego	przędącej
C.	przędącemu	przędącemu	przędącemu	przędącemu	przędącej
B.	przędącego	przędącego	przędący	przędące	przędącą
N.	przędącym	przędącym	przędącym	przędącym	przędącą
Ms.	przędącym	przędącym	przędącym	przędącym	przędącej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	przędący	przędący	przędące	przędące
D.	przędących	przędących	przędących	przędących
C.	przędącym	przędącym	przędącym	przędącym
B.	przędących	przędących	przędących	przędące
N.	przędącymi	przędącymi	przędącymi	przędącymi
Ms.	przędących	przędących	przędących	przędących

imiesłów przymiotnikowy bierny: przędziony

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	przędziony przędzony	przędziony przędzony	przędziony przędzony	przędzione przędzone	przędziona przędzona
D.	przędzionego przędzonego	przędzionego przędzonego	przędzionego przędzonego	przędzionego przędzonego	przędzionej przędzonej
C.	przędzionemu przędzonemu	przędzionemu przędzonemu	przędzionemu przędzonemu	przędzionemu przędzonemu	przędzionej przędzonej
B.	przędzionego przędzonego	przędzionego przędzonego	przędziony przędzony	przędzione przędzone	przędzioną przędzoną
N.	przędzionym przędzonym	przędzionym przędzonym	przędzionym przędzonym	przędzionym przędzonym	przędzioną przędzoną
Ms.	przędzionym przędzonym	przędzionym przędzonym	przędzionym przędzonym	przędzionym przędzonym	przędzionej przędzonej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	przędzeni	przędzeni	przędzione przędzone	przędzione przędzone
D.	przędzionych przędzonych	przędzionych przędzonych	przędzionych przędzonych	przędzionych przędzonych
C.	przędzionym przędzonym	przędzionym przędzonym	przędzionym przędzonym	przędzionym przędzonym
B.	przędzionych przędzonych	przędzionych przędzonych	przędzionych przędzonych	przędzione przędzone
N.	przędzionymi przędzonymi	przędzionymi przędzonymi	przędzionymi przędzonymi	przędzionymi przędzonymi
Ms.	przędzionych przędzonych	przędzionych przędzonych	przędzionych przędzonych	przędzionych przędzonych

odpowiednik aspektowy: uprząść

Inne uwagi

Spotykane użycia formy 1 os. lp cz. przeszłego r. m. przędłem i 3 os. lp cz. przeszłego przędł .
W imcz używa się również form przędzący , przędzącego , przędząca ... które są uważane za niepoprawne.

Składnia

+

prząść

+

(CO) + (na CZYM)

Pochodzenie

psł. *pręsti < *prędti 'przerabiać włókno na nici, na przędzę'

Znaczenie tkackie powstało w epoce prasłowiańskiej z 'napinać, naciągać włókno (przy wytwarzaniu nici)'; pierwotne znaczenie 'napinać, naciągać' poświadczone jest w pochodnym rzeczowniku przęsło (Bor); zob. przęsło