żyć - Wielki słownik języka polskiego PAN

2.

być w określonej sytuacji, w określonym stanie lub określonych warunkach (nazwanych przez podrzędny przysłówek lub grupę przyimkową) tak długo, że można sądzić, iż jest to na stałe związane z daną osobą

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA

Bieg życia

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA

Relacje znaczeniowe

synonimy:

bytować
egzystować

Połączenia

żyć bez gazu, bez prądu; bez poezji
żyć w biedzie, w dobrobycie, w dostatku; w niepewności, w nieświadomości, w obawie, w strachu; w zdrowiu; w jakiejś rodzinie; w jakichś warunkach; w niewoli; w demokracji, w komunizmie
żyć z alzheimerem, z gruźlicą, ze stwardnieniem rozsianym
żyć bezpiecznie, biednie, dobrze, dostatnio, godnie, nieszczęśliwie, normalnie, spokojnie, spontanicznie, skromnie, szczęśliwie, szybko, zdrowo, zwyczajnie

Cytaty

	Jan i Cecylia przywędrowali tu pięćset lat temu, postawili dom, mieli dwanaścioro dzieci i żyli szczęśliwie. źródło: NKJP: Leszek K. Talko: Dla Elizy, Magazyn Gazety Wyborczej, 1995-05-19
	Ludzie przybyli tu zaraz po ustąpieniu lodowca. Osiedlali się głównie na wybrzeżach. Żyli spokojnie zajmując się rybołówstwem i myślistwem. źródło: NKJP: W kraju 50 tysięcy jezior, Dziennik Polski, 2002-07-13
	Można było żyć w biedzie, ale starano się, by w stroju czy dekoracji izby nie było tego widać. Nawet biedni górale wykosztowywali się, by zamówić u krawca piękna parzenicę na portkach. źródło: NKJP: Aleksander Jackowski: Polska sztuka ludowa, 1974
	Religia Aborygenów, podobnie jak innych ludów żyjących w zbliżonych warunkach, jest silnie związana z naturą i ziemią - matką człowieka. źródło: NKJP: M.Barwicka: Święta na końcu świata, Tygodnik Ciechanowski, 2007-12-29
	Zuzanna nie mogła żyć dłużej w nieświadomości kim jest naprawdę, kim byli jej rodzice i co się z nimi stało. źródło: NKJP: Maria Nurowska: Panny i wdowy: zdrada, 1991

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	żyję	żyjemy
2 os.	żyjesz	żyjecie
3 os.	żyje	żyją

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	żyłem +(e)m żył	żyłam +(e)m żyła	żyłom +(e)m żyło	żyliśmy +(e)śmy żyli	żyłyśmy +(e)śmy żyły
2 os.	żyłeś +(e)ś żył	żyłaś +(e)ś żyła	żyłoś +(e)ś żyło	żyliście +(e)ście żyli	żyłyście +(e)ście żyły
3 os.	żył	żyła	żyło	żyli	żyły

bezosobnik: żyto

Czas przyszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	będę żył będę żyć	będę żyła będę żyć	będę żyło będę żyć	będziemy żyli będziemy żyć	będziemy żyły będziemy żyć
2 os.	będziesz żył będziesz żyć	będziesz żyła będziesz żyć	będziesz żyło będziesz żyć	będziecie żyli będziecie żyć	będziecie żyły będziecie żyć
3 os.	będzie żył będzie żyć	będzie żyła będzie żyć	będzie żyło będzie żyć	będą żyli będą żyć	będą żyły będą żyć

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		żyjmy
2 os.	żyj	żyjcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	żyłbym bym żył	żyłabym bym żyła	żyłobym bym żyło	żylibyśmy byśmy żyli	żyłybyśmy byśmy żyły
2 os.	żyłbyś byś żył	żyłabyś byś żyła	żyłobyś byś żyło	żylibyście byście żyli	żyłybyście byście żyły
3 os.	żyłby by żył	żyłaby by żyła	żyłoby by żyło	żyliby by żyli	żyłyby by żyły

bezosobnik: żyto by

bezokolicznik: żyć

imiesłów przysłówkowy współczesny: żyjąc

gerundium: życie

rodzaj gramatyczny: ndk

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	życie	życia
D.	życia	żyć
C.	życiu	życiom
B.	życie	życia
N.	życiem	życiami
Ms.	życiu	życiach
W.	życie	życia

imiesłów przymiotnikowy czynny: żyjący

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	żyjący	żyjący	żyjący	żyjące	żyjąca
D.	żyjącego	żyjącego	żyjącego	żyjącego	żyjącej
C.	żyjącemu	żyjącemu	żyjącemu	żyjącemu	żyjącej
B.	żyjącego	żyjącego	żyjący	żyjące	żyjącą
N.	żyjącym	żyjącym	żyjącym	żyjącym	żyjącą
Ms.	żyjącym	żyjącym	żyjącym	żyjącym	żyjącej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	żyjący	żyjący	żyjące	żyjące
D.	żyjących	żyjących	żyjących	żyjących
C.	żyjącym	żyjącym	żyjącym	żyjącym
B.	żyjących	żyjących	żyjących	żyjące
N.	żyjącymi	żyjącymi	żyjącymi	żyjącymi
Ms.	żyjących	żyjących	żyjących	żyjących

Składnia

Rz_osobowy	+	żyć	+	JAK
Rz_osobowy	+	żyć	+	bez + CZEGO
Rz_osobowy	+	żyć	+	w + CZYM

Pochodzenie

psł. *žiti, živǫ

Przykłady pozostającego w etymologicznym związku psł. czasownika *živati widoczne dziś wyłącznie w formacjach przedrostkowych, np. do-żywać, od-żywać, s-po-żywać