rządzić - Wielki słownik języka polskiego PAN

2.

będąc czymś szczególnie ważnym, wpływać decydująco na coś

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA

Ocena i wartościowanie

słownictwo oceniające

chaos, egoizm, przemoc, przypadek; ekonomia, pieniądz rządzi
rządzić gospodarką, klubami, mediami, przedsiębiorstwami; społeczeństwem, światem
rządzić w kraju, w Polsce

Wielki polski myśliciel chrześcijański Marian Zdziechowski zwracał uwagę, że idee rządzą światem, a politycy są często nieświadomymi narzędziami, w sensie pozytywnym i negatywnym, tychże idei.

źródło: NKJP: Sprawozdanie stenograficzne z obrad Sejmu RP z dnia 21.01.1993

Ludźmi rządziły emocje.

źródło: NKJP: Kira Gałczyńska: Nie wrócę tu nigdy czyli Pożegnanie z Mazurami. 1998

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	rządzę	rządzimy
2 os.	rządzisz	rządzicie
3 os.	rządzi	rządzą

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	rządziłem +(e)m rządził	rządziłam +(e)m rządziła	rządziłom +(e)m rządziło	rządziliśmy +(e)śmy rządzili	rządziłyśmy +(e)śmy rządziły
2 os.	rządziłeś +(e)ś rządził	rządziłaś +(e)ś rządziła	rządziłoś +(e)ś rządziło	rządziliście +(e)ście rządzili	rządziłyście +(e)ście rządziły
3 os.	rządził	rządziła	rządziło	rządzili	rządziły

bezosobnik: rządzono

Czas przyszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	będę rządził będę rządzić	będę rządziła będę rządzić	będę rządziło będę rządzić	będziemy rządzili będziemy rządzić	będziemy rządziły będziemy rządzić
2 os.	będziesz rządził będziesz rządzić	będziesz rządziła będziesz rządzić	będziesz rządziło będziesz rządzić	będziecie rządzili będziecie rządzić	będziecie rządziły będziecie rządzić
3 os.	będzie rządził będzie rządzić	będzie rządziła będzie rządzić	będzie rządziło będzie rządzić	będą rządzili będą rządzić	będą rządziły będą rządzić

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		rządźmy
2 os.	rządź	rządźcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	rządziłbym bym rządził	rządziłabym bym rządziła	rządziłobym bym rządziło	rządzilibyśmy byśmy rządzili	rządziłybyśmy byśmy rządziły
2 os.	rządziłbyś byś rządził	rządziłabyś byś rządziła	rządziłobyś byś rządziło	rządzilibyście byście rządzili	rządziłybyście byście rządziły
3 os.	rządziłby by rządził	rządziłaby by rządziła	rządziłoby by rządziło	rządziliby by rządzili	rządziłyby by rządziły

bezosobnik: rządzono by

bezokolicznik: rządzić

imiesłów przysłówkowy współczesny: rządząc

gerundium: rządzenie

rodzaj gramatyczny: ndk

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	rządzenie	rządzenia
D.	rządzenia	rządzeń
C.	rządzeniu	rządzeniom
B.	rządzenie	rządzenia
N.	rządzeniem	rządzeniami
Ms.	rządzeniu	rządzeniach
W.	rządzenie	rządzenia

imiesłów przymiotnikowy czynny: rządzący

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	rządzący	rządzący	rządzący	rządzące	rządząca
D.	rządzącego	rządzącego	rządzącego	rządzącego	rządzącej
C.	rządzącemu	rządzącemu	rządzącemu	rządzącemu	rządzącej
B.	rządzącego	rządzącego	rządzący	rządzące	rządzącą
N.	rządzącym	rządzącym	rządzącym	rządzącym	rządzącą
Ms.	rządzącym	rządzącym	rządzącym	rządzącym	rządzącej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	rządzący	rządzący	rządzące	rządzące
D.	rządzących	rządzących	rządzących	rządzących
C.	rządzącym	rządzącym	rządzącym	rządzącym
B.	rządzących	rządzących	rządzących	rządzące
N.	rządzącymi	rządzącymi	rządzącymi	rządzącymi
Ms.	rządzących	rządzących	rządzących	rządzących

imiesłów przymiotnikowy bierny: rządzony

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	rządzony	rządzony	rządzony	rządzone	rządzona
D.	rządzonego	rządzonego	rządzonego	rządzonego	rządzonej
C.	rządzonemu	rządzonemu	rządzonemu	rządzonemu	rządzonej
B.	rządzonego	rządzonego	rządzony	rządzone	rządzoną
N.	rządzonym	rządzonym	rządzonym	rządzonym	rządzoną
Ms.	rządzonym	rządzonym	rządzonym	rządzonym	rządzonej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	rządzeni	rządzeni	rządzone	rządzone
D.	rządzonych	rządzonych	rządzonych	rządzonych
C.	rządzonym	rządzonym	rządzonym	rządzonym
B.	rządzonych	rządzonych	rządzonych	rządzone
N.	rządzonymi	rządzonymi	rządzonymi	rządzonymi
Ms.	rządzonych	rządzonych	rządzonych	rządzonych

Składnia

Rz nieżywotny

+

rządzić

+

KIM/CZYM

Pochodzenie

psł. *ręditi, *ręďǫ 'ustawiać w szeregu, szeregować', 'porządkować, wprowadzać ład'; 'doglądać czegoś, dbać o coś'; 'kierować czymś, rozporządzać, rządzić, władać''

Czasownik od psł. rzeczownika *rędъ (zob. rząd 2a, 2b ).