-
1.
to, o czym mowa, nie ma miejsca / nie istnieje -
1) używane również samodzielnie zamiast składnika zdania, który musiałaby zostać powtórzony i zaprzeczony, oraz Może w dużym mieście można się schować przed ludźmi, ale tutaj nie
2) jeśli niezaprzeczony czasownik występuje z biernikiem (np. lubię kawę), to zaprzeczony będzie wymagał dopełniacza (np. nie lubię kawy)
3) jeśli w zdaniu z niezaprzeczonym czasownikiem występuje że/iż (np. wiem, że przyjdziesz, sądzę, że ona tam była, słyszałem, że to dobra książka), po zaprzeczeniu w zależności od czasownika wystąpi czy, aby, by, żeby, ażeby (np. nie wiem, czy przyjdziesz, nie sądzę, żeby/aby ona tam była, nie słyszałem, by to była dobra książka)
4) jeśli po zaprzeczonym czasowniku wystąpi że (np. nie stwierdzono, że ona tam była), to znaczy, że opisywany po że stan rzeczy rzeczywiście miał miejsce; jego zachodzenia nie przesądza natomiast obecność po zaprzeczonym czasowniku czy, aby, żeby itd. (np. nie stwierdzono, czy ona tam była)
5) w trybie rozkazującym po nie najczęściej występuje czasownik niedokonany, np. Kup chleb!, Nie kupuj chleba!, Napisz list do babci!, Nie pisz listu do babci!
6) jeśli nie występuje przed przymiotnikiem lub przysłówkiem w stopniu wyższym, jak na przykład w zdaniach Ale nie gorszy od niego okazał się Fryderyk, Kasia biegła dość szybko, ale nie wolniej od niej pędził Tomek, to nadawca takiego komunikatu chce podkreślić, że oba nazwane przez niego obiekty posiadają cechę, o której mowa, w prawie identycznym bądź jednakowym stopniu
7) o braku cechy lub jej występowaniu tylko w niewielkim zakresie mowa jest w zdaniach z zaprzeczonym przymiotnikiem lub przysłówkiem w stopniu najwyższym, np. Francuskie koleje są uważane za najlepsze w Europie, ale przy tym nie najtańsze, Działo się tam nie najlepiej -
wykładnik zaprzeczenia
-
antonimy: tak II
sprzeczne: zgadza się
-
Była podrzutkiem. Nie miała żadnego imienia, to znaczy nikt nie wiedział, jak się nazywa.
źródło: NKJP: Bronisław Świderski: Słowa obcego, 1998
Zawsze jej mówiłem, żeby wieczorem jeździła taksówką, a nie autobusem.
źródło: NKJP: Mariusz Cieślik: Śmieszni kochankowie, 2004
Starszy pan znowu nie w formie.
źródło: NKJP: Sławomir Mrożek: Tango, 1997
Nie dziś, to jutro, pojutrze, za tydzień spotka go gdzieś na ulicy, w sklepie, w autobusie i w tysiącach innych miejsc.
źródło: NKJP: Mariusz Sieniewicz: Czwarte niebo, 2003
Taki nasz los, podoba się czy nie. Innego nie będzie [...].
źródło: NKJP: Teresa Bojarska: Świtanie, przemijanie, 1996
-
część mowy: modyfikator deklaratywności
podklasa: operator negacji
-
nie _ szyk: stały: antepozycja -
psł. *ne
-
nie z Cz., Przym. i Przysł.[sub]st. wyż. i najwyż.[/sub] piszemy rozłącznie, natomiast z Rz., Przym. i Przysł.[sub]st. rów.[/sub] łącznie