konstytucja - Wielki słownik języka polskiego PAN

Definicja

1.

najważniejsza ustawa regulująca podstawy ustrojowe państwa i jego funkcjonowanie, uchwalana przez parlament

Noty o użyciu

W nazwach własnych pisane wielką literą, np. Konstytucja 3 Maja , Konstytucja Kwietniowa , Konstytucja Marcowa .

Wymowa

[konstytucja] lub [kąstytucja]

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE

Funkcjonowanie państwa

władza państwowa

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE

Prawo i łamanie prawa

regulacje prawne

Relacje znaczeniowe

synonimy:

ustawa zasadnicza

Połączenia

nowa, obecna, przyszła, stara; dobra, nowoczesna, zła; demokratyczna, liberalna; nasza; amerykańska, polska, rosyjska konstytucja; konstytucja kwietniowa, lipcowa, majowa, marcowa
konstytucja Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej, Rzeczpospolitej Polskiej/Rzeczypospolitej Polskiej; Rosji, Stanów Zjednoczonych; RP, III, IV RP; PRL, RFN, USA, ZSRR
konstytucja z 1906 r., z 1917 r., z 1935 r., 1946 r., z 1952 r. ...
konstytucja i akty niższego rzędu, konstytucja i ustawy
artykuł/art. 2, 3, 7, 13...; część, preambuła, tekst; projekt; interpretacja, nowelizacja, zmiana; ratyfikacja; twórcy; postanowienie, przepisy, reformy, zapis konstytucji
poprawka do konstytucji
przysięga na konstytucję; spór o konstytucję
debata, prace nad konstytucją; niezgodność, sprzeczność, zgodność z konstytucją
debata, dyskusja o konstytucji; zapis w konstytucji
niezgodny, sprzeczny; zgodny z konstytucją
konstytucja dopuszcza coś, gwarantuje coś komuś, nakłada obowiązek, pozwala na coś, przewiduje coś, przyznaje prawo, stanowi coś, stwierdza, że..., ustanawia coś; wymaga czegoś, zabrania czegoś, zapewnia coś; nie przewidywała czegoś, nie zabrania czegoś komuś, zakazuje czegoś; weszła w życie
bronić konstytucji
łamać, naruszać, złamać; odrzucić; parafować, przyjąć, stworzyć, uchwalić/uchwalać, zmienić/zmieniać konstytucję
wynikać z konstytucji
głosować, zagłosować; powoływać się, przysięgać na konstytucję
agitować, głosować, opowiadać się za konstytucją
zapisać w konstytucji; określony, zawarty w konstytucji
na mocy konstytucji; pod rządami konstytucji; w sprawie konstytucji; w świetle konstytucji; z mocy konstytucji; zgodnie z konstytucją

Cytaty

	Za mojego życia obowiązywały trzy konstytucje, przy czym ta ostatnia była kilkakrotnie uzupełniana, zmieniana, przerabiana, potrzebnie i całkiem niepotrzebnie. źródło: NKJP: Stanisław Głąbiński: Polityka po amerykańsku, 1996
	Należy wprowadzić wyraźny zapis, że Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej. Zasada ta jest znana wielu współczesnym konstytucjom państw demokratycznych, takich jak RFN, Francja, Włochy, Hiszpania. źródło: NKJP: Sprawozdanie stenograficzne z obrad Sejmu RP z dnia 21.10.1994
	Co prawda kraje latynoskie cieszyły się konstytucjami, opartymi na europejskich i amerykańskich wzorach, ale często były zmieniane przez zamachowców, a nie było sił społecznych, które mogłyby im w tym przeszkodzić. źródło: NKJP: Andrzej Chwalba: Historia Powszechna. Wiek XIX, 2008
	Dobra konstytucja musi być obudowana systemem praw i obyczajów, które wspólnie stworzą pełny mechanizm demokratycznego i praworządnego państwa. źródło: NKJP: Sprawozdanie stenograficzne z obrad Sejmu RP z dnia 15.02.1996

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	konstytucja	konstytucje
D.	konstytucji	konstytucji	neut
D.	konstytucji	konstytucyj	char
C.	konstytucji	konstytucjom
B.	konstytucję	konstytucje
N.	konstytucją	konstytucjami
Ms.	konstytucji	konstytucjach
W.	konstytucjo	konstytucje

Pochodzenie

łac. constitūtio 'ustanowienie, właściwość'