orzec - Wielki słownik języka polskiego PAN

2.

praw. wydać decyzję, postanowienie, wyrok na podstawie obowiązujących przepisów prawnych

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE

Prawo i łamanie prawa

sąd

sąd, Trybunał Konstytucyjny orzekł; komisja orzekła; kolegium orzekło
orzec areszt, grzywnę, nawiązkę, środek karny, winę, wyrok; adopcję, rozwód, separację; eksmisję, przepadek czegoś, umieszczenie kogoś / gdzieś; niezgodność (z konstytucją), zakaz (prowadzenia czegoś); orzeczona kara
orzec o braku uprawnienia do czegoś, o niezgodności czegoś z czymś, o przepadku czegoś, o uprawnieniu do czegoś

Zarzucił wyrokowi rażącą niewspółmierność kary orzeczonej wobec oskarżonego, podczas gdy stopień społecznej szkodliwości czynu, sposób naruszenia zasad bezpieczeństwa i skutek tym czynem wywołany przemawiał za wymierzeniem surowszej kary pozbawienia wolności [...]

źródło: NKJP: WYROK Z DNIA 8 CZERWCA 2006 R., III KK 105/06, Orzecznictwo Sądu Najwyższego, Izba Karna, 2006-06-08

W tych warunkach Sąd Najwyższy orzekł o utrzymaniu w mocy zaskarżonego zarządzenia.

źródło: NKJP: POSTANOWIENIE Z DNIA 8 WRZEŚNIA 2004 R., V KZ 37/04, Orzecznictwo Sądu Najwyższego, Izba Karna, 2004-09-08

Sąd Apelacyjny w Krakowie orzekł, że sprawca ma zapłacić poszkodowanemu 10 tys. zł.

źródło: NKJP: (STRZ): Nożownik zapłaci zadośćuczynienie, Dziennik Polski - Małopolska, 2001-12-22

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	orzeknę orzekę	orzeczemy orzekniemy
2 os.	orzeczesz orzekniesz	orzeczecie orzekniecie
3 os.	orzecze orzeknie	orzekną orzeką

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	orzekłem +(e)m orzekł	orzekłam +(e)m orzekła	orzekłom +(e)m orzekło	orzekliśmy +(e)śmy orzekli	orzekłyśmy +(e)śmy orzekły
2 os.	orzekłeś +(e)ś orzekł	orzekłaś +(e)ś orzekła	orzekłoś +(e)ś orzekło	orzekliście +(e)ście orzekli	orzekłyście +(e)ście orzekły
3 os.	orzekł	orzekła	orzekło	orzekli	orzekły

bezosobnik: orzeczono
orzeknięto

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		orzeczmy orzeknijmy
2 os.	orzecz orzeknij	orzeczcie orzeknijcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	orzekłbym bym orzekł	orzekłabym bym orzekła	orzekłobym bym orzekło	orzeklibyśmy byśmy orzekli	orzekłybyśmy byśmy orzekły
2 os.	orzekłbyś byś orzekł	orzekłabyś byś orzekła	orzekłobyś byś orzekło	orzeklibyście byście orzekli	orzekłybyście byście orzekły
3 os.	orzekłby by orzekł	orzekłaby by orzekła	orzekłoby by orzekło	orzekliby by orzekli	orzekłyby by orzekły

bezosobnik: orzeczono by
orzeknięto by

bezokolicznik: orzec
orzeknąć

imiesłów przysłówkowy uprzedni: orzekłszy

gerundium: orzeczenie

rodzaj gramatyczny: dk

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	orzeczenie orzeknięcie	orzeczenia orzeknięcia
D.	orzeczenia orzeknięcia	orzeczeń orzeknięć
C.	orzeczeniu orzeknięciu	orzeczeniom orzeknięciom
B.	orzeczenie orzeknięcie	orzeczenia orzeknięcia
N.	orzeczeniem orzeknięciem	orzeczeniami orzeknięciami
Ms.	orzeczeniu orzeknięciu	orzeczeniach orzeknięciach
W.	orzeczenie orzeknięcie	orzeczenia orzeknięcia

imiesłów przymiotnikowy bierny: orzeczony

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	orzeczony orzeknięty	orzeczony orzeknięty	orzeczony orzeknięty	orzeczone orzeknięte	orzeczona orzeknięta
D.	orzeczonego orzekniętego	orzeczonego orzekniętego	orzeczonego orzekniętego	orzeczonego orzekniętego	orzeczonej orzekniętej
C.	orzeczonemu orzekniętemu	orzeczonemu orzekniętemu	orzeczonemu orzekniętemu	orzeczonemu orzekniętemu	orzeczonej orzekniętej
B.	orzeczonego orzekniętego	orzeczonego orzekniętego	orzeczony orzeknięty	orzeczone orzeknięte	orzeczoną orzekniętą
N.	orzeczonym orzekniętym	orzeczonym orzekniętym	orzeczonym orzekniętym	orzeczonym orzekniętym	orzeczoną orzekniętą
Ms.	orzeczonym orzekniętym	orzeczonym orzekniętym	orzeczonym orzekniętym	orzeczonym orzekniętym	orzeczonej orzekniętej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	orzeczeni orzeknięci	orzeczeni orzeknięci	orzeczone orzeknięte	orzeczone orzeknięte
D.	orzeczonych orzekniętych	orzeczonych orzekniętych	orzeczonych orzekniętych	orzeczonych orzekniętych
C.	orzeczonym orzekniętym	orzeczonym orzekniętym	orzeczonym orzekniętym	orzeczonym orzekniętym
B.	orzeczonych orzekniętych	orzeczonych orzekniętych	orzeczonych orzekniętych	orzeczone orzeknięte
N.	orzeczonymi orzekniętymi	orzeczonymi orzekniętymi	orzeczonymi orzekniętymi	orzeczonymi orzekniętymi
Ms.	orzeczonych orzekniętych	orzeczonych orzekniętych	orzeczonych orzekniętych	orzeczonych orzekniętych

odpowiednik aspektowy: orzekać

Składnia

+	orzec	+	CO
+	orzec	+	o CZYM
+	orzec	+	że ZDANIE

Pochodzenie

Zob. rzec