orzekać - Wielki słownik języka polskiego PAN

2.

praw. wydawać decyzję, postanowienie, wyrok na podstawie obowiązujących przepisów prawnych

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE

Prawo i łamanie prawa

sąd

kolegium, komisja, sąd orzeka; skład orzekający
orzekać eksmisję, grzywnę, karę, przepadek czegoś, wyrok; rozwód, separację; postanowieniem, wyrokiem
orzekać o winie, o zgodności (ustaw z czymś); w składzie (trzyosobowym); w sprawie
orzekać bezstronnie, niezawiśle; jednoosobowo

Art. 57. § 1. Orzekając rozwód sąd orzeka także, czy i który z małżonków ponosi winę rozkładu pożycia.

źródło: NKJP: Sejm RP: Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy, 1964

Orzeczenia zapadają większością głosów. Członek składu orzekającego nie może wstrzymać się od głosu.

źródło: NKJP: Kancelaria Prezesa Rady Ministrów: Ustawa o samorządowych kolegiach odwoławczych, 1994-10-12

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	orzekałem +(e)m orzekał	orzekałam +(e)m orzekała	orzekałom +(e)m orzekało	orzekaliśmy +(e)śmy orzekali	orzekałyśmy +(e)śmy orzekały
2 os.	orzekałeś +(e)ś orzekał	orzekałaś +(e)ś orzekała	orzekałoś +(e)ś orzekało	orzekaliście +(e)ście orzekali	orzekałyście +(e)ście orzekały
3 os.	orzekał	orzekała	orzekało	orzekali	orzekały

bezosobnik: orzekano

Czas przyszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	będę orzekał będę orzekać	będę orzekała będę orzekać	będę orzekało będę orzekać	będziemy orzekali będziemy orzekać	będziemy orzekały będziemy orzekać
2 os.	będziesz orzekał będziesz orzekać	będziesz orzekała będziesz orzekać	będziesz orzekało będziesz orzekać	będziecie orzekali będziecie orzekać	będziecie orzekały będziecie orzekać
3 os.	będzie orzekał będzie orzekać	będzie orzekała będzie orzekać	będzie orzekało będzie orzekać	będą orzekali będą orzekać	będą orzekały będą orzekać

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		orzekajmy
2 os.	orzekaj	orzekajcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	orzekałbym bym orzekał	orzekałabym bym orzekała	orzekałobym bym orzekało	orzekalibyśmy byśmy orzekali	orzekałybyśmy byśmy orzekały
2 os.	orzekałbyś byś orzekał	orzekałabyś byś orzekała	orzekałobyś byś orzekało	orzekalibyście byście orzekali	orzekałybyście byście orzekały
3 os.	orzekałby by orzekał	orzekałaby by orzekała	orzekałoby by orzekało	orzekaliby by orzekali	orzekałyby by orzekały

bezosobnik: orzekano by

bezokolicznik: orzekać

imiesłów przysłówkowy współczesny: orzekając

gerundium: orzekanie

rodzaj gramatyczny: ndk

imiesłów przymiotnikowy czynny: orzekający

imiesłów przymiotnikowy bierny: orzekany

odpowiednik aspektowy: orzec

	+	orzekać	+	CO
	+	orzekać	+	o CZYM

Zob. rzec