uprzejmy - Wielki słownik języka polskiego PAN

1.a

taki, który w określonej sytuacji zachowuje się zgodnie z ogólnie przyjętymi zasadami dobrego wychowania i okazuje chęć pomocy

Noty o użyciu

Używane jako składnik konwencjonalnych zwrotów grzecznościowych, np. prośby: Czy byłbyś/byłby pan uprzejmy to zrobić? , a także ironicznie, np. pan minister był uprzejmy spóźnić się pół godziny na zebranie.

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE

Zasady współżycia społecznego

zwroty grzecznościowe i zachowania akceptowane społecznie

Połączenia

uprzejmy człowiek, mężczyzna, pan; pracownik, urzędnik; uprzejma dziewczyna, kobieta, pani
uprzejmy dla klientów, podwładnych, pracowników
niezwykle uprzejmy
uprzejmy i miły
bardzo uprzejmy

Cytaty

Po kilku kilometrach poczułem się tak zmęczony, że gdy zobaczyłem po lewej stronie rozświetlony napis „Zajazd”, postanowiłem się zatrzymać. Zajazd był cichy, właściciel uprzejmy. Odradził mi, żebym w taką mgłę jechał.

źródło: NKJP: Wiesław Myśliwski: Traktat o łuskaniu fasoli, 2007

Ja płacę ci za elegancki wygląd, elegancką pracę i elegancką twarz. Musisz być uprzejmy i sympatyczny, dla wszystkich współpracowników i dla każdego klienta, a zwłaszcza dla tych wrednych i przykrych.

źródło: NKJP: Edward Redliński: Szczurojorczycy, 1997

– Siadaj – odezwał się, wskazując taboret. Sebastian zdziwił się nieco, bo szef nigdy nie był uprzejmy wobec pracowników i nigdy żadnego z nich nie prosił, żeby usiadł.

źródło: NKJP: Jacek Dehnel: Balzakiana, 2008

Odmiana

część mowy: przymiotnik

Stopień równy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	uprzejmy	uprzejmy	uprzejmy	uprzejme	uprzejma
D.	uprzejmego	uprzejmego	uprzejmego	uprzejmego	uprzejmej
C.	uprzejmemu	uprzejmemu	uprzejmemu	uprzejmemu	uprzejmej
B.	uprzejmego	uprzejmego	uprzejmy	uprzejme	uprzejmą
N.	uprzejmym	uprzejmym	uprzejmym	uprzejmym	uprzejmą
Ms.	uprzejmym	uprzejmym	uprzejmym	uprzejmym	uprzejmej
W.	uprzejmy	uprzejmy	uprzejmy	uprzejme	uprzejma

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	uprzejmi	uprzejmi	uprzejme	uprzejme
D.	uprzejmych	uprzejmych	uprzejmych	uprzejmych
C.	uprzejmym	uprzejmym	uprzejmym	uprzejmym
B.	uprzejmych	uprzejmych	uprzejmych	uprzejme
N.	uprzejmymi	uprzejmymi	uprzejmymi	uprzejmymi
Ms.	uprzejmych	uprzejmych	uprzejmych	uprzejmych
W.	uprzejmi	uprzejmi	uprzejme	uprzejme

Stopień wyższy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	uprzejmiejszy	uprzejmiejszy	uprzejmiejszy	uprzejmiejsze	uprzejmiejsza
D.	uprzejmiejszego	uprzejmiejszego	uprzejmiejszego	uprzejmiejszego	uprzejmiejszej
C.	uprzejmiejszemu	uprzejmiejszemu	uprzejmiejszemu	uprzejmiejszemu	uprzejmiejszej
B.	uprzejmiejszego	uprzejmiejszego	uprzejmiejszy	uprzejmiejsze	uprzejmiejszą
N.	uprzejmiejszym	uprzejmiejszym	uprzejmiejszym	uprzejmiejszym	uprzejmiejszą
Ms.	uprzejmiejszym	uprzejmiejszym	uprzejmiejszym	uprzejmiejszym	uprzejmiejszej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	uprzejmiejsi	uprzejmiejsi	uprzejmiejsze	uprzejmiejsze
D.	uprzejmiejszych	uprzejmiejszych	uprzejmiejszych	uprzejmiejszych
C.	uprzejmiejszym	uprzejmiejszym	uprzejmiejszym	uprzejmiejszym
B.	uprzejmiejszych	uprzejmiejszych	uprzejmiejszych	uprzejmiejsze
N.	uprzejmiejszymi	uprzejmiejszymi	uprzejmiejszymi	uprzejmiejszymi
Ms.	uprzejmiejszych	uprzejmiejszych	uprzejmiejszych	uprzejmiejszych

Składnia

	+	uprzejmy	+	(dla KOGO)
szyk: neutralny
	+	uprzejmy	+	(wobec KOGO)
szyk: neutralny

Pochodzenie

z st.czes. upřiemý / upřiemný 'prosty; szczery, otwarty'