rozsądek
-
umiejętność trafnej oceny sytuacji i odpowiedniego zachowania się stosownie do tej oceny
-
[rossondek]
-
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA
Działalność intelektualna człowieka -
- ludzki, własny; trzeźwy, zwykły; ekonomiczny, polityczny rozsądek
- rozsądek ludzi
- rozsądek i logika, rozsądek i opanowanie, rozsądek i ostrożność, rozsądek i realizm, rozsądek i rozwaga, rozsądek i serce, rozsądek i umiar; trzeźwość i rozsądek
- brak, (pewna, zdrowa) doza, odrobina, resztki; granice; głos, nakaz rozsądku
- silniejszy od rozsądku
- rozsądek każe, nakazuje, podpowiada coś; przeważył, zwyciężył/zwycięża
- stracić, zachować/zachowywać rozsądek
- apelować, przemówić/przemawiać do rozsądku
- wierzyć w rozsądek
- brać górę nad rozsądkiem
-
Cenimy sobie niezmiernie jego rozsądek, rozwagę i polityczną mądrość, pamiętamy też o jego zasługach dla naszej sprawy.
źródło: NKJP: Roman Antoszewski: Kariera na trzy karpie morskie, 2000
Kiedy emocje biorą górę nad rozsądkiem, dochodzi często do nieprzyjemnych sytuacji życiowych.
źródło: NKJP: Danka: Reguła złotego środka, Euroregio Glacensis, 1999
To, co oni z tym robili... oni mają swoje rozsądki, swoje doświadczenie, swoją wiedzę, robili z tym, co chcieli.
źródło: NKJP: Kancelaria Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej: Stenogram z 21. posiedzenia Komisji Śledczej do zbadania ujawnionych w mediach zarzutów dotyczących przypadków korupcji podczas prac nad nowelizacją ustawy o radiofonii i telewizji (SRTV) w dniu 19 marca 2003 r.
-
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
liczba pojedyncza liczba mnoga M. rozsądek
rozsądki
D. rozsądku
rozsądków
C. rozsądkowi
rozsądkom
B. rozsądek
rozsądki
N. rozsądkiem
rozsądkami
Ms. rozsądku
rozsądkach
W. rozsądku
rozsądki
Inne uwagi
Zwykle lp
-
ogsł. *orz-sǫdъ / *orz-sǫd-ъkъ (zdrobnienie) 'decyzja, ocena, opinia, osąd, rozstrzygnięcie, wyrok'; 'praktyczny rozum, rozwaga, roztropność''
W polszczyźnie XV-wiecznej poświadczony także rozsąd ‘wyrok sądowy’. Wyraźny związek z czasownikami rozsądzić / rozsądzać (< ogsł. *orzsǫditi / *orzsǫďati).
Zob. sąd , sądzić
Poświadczenia z pierwszej połowy XVI w. są bardzo skąpe, co kontrastuje ze znacznie liczniejszymi poświadczeniami z drugiej połowy wieku.